Kontèks

Kontèks

Miturut Leech (1983) njlèntrèhaken one cannot really understand the nature of language itself unless he understands pragmatics, i.e. how language is used in communication, punika tegesipun menawi tiyang badhé wicantenan kaliyan mitranipun, ngagem basa sepisan utawi basa kaping kalih, piyambakipun kedah mangertosi fungsi saking basa ingkang dipunginakaken ing salebetipun wicantenan punika. Perkawis punika dipunlampahi supados maksud ingkang badhé kasampèkaken saking penutur saged dipuntampi kanthi saé dhateng mitra tuturipun. Ugi sawangsulipun mitra tutur kedah mangertosi maksud ingkang dipunsampèkaken déning panutur dhumateng piyambakipun ingkang dipunsengkuyung kanthi situasi lan kawontenan ingkang nyengkuyung utawi kontèks.

Punika ugi sami kaliyan pamanggihipun Levinson (1983) inggih punika pragmatics is the study of the relation between language and context that are basic to an account of language understanding. Tegesipun kanggé mangertosi makna basa, tiyang punika boten namung mangertosi makna tembung lan hubungan gramatikal antawisipun tembung kémawon ananging ugi saged mendhet dudutan ingkang wonten gegayutanipun kaliyan punapa ingkang dipunwicantenaken kaliyan punapa ingkang dipunasumsekaken utawi punapa ingkang dipunwicantenaken sakdèrèngipun. Perkawis punika ugi kanggé basa produktif, panutur lan mitra tuturipun kedah saged njumbuhaken ukara – ukaraipun kanthi kontèksipun.

Miturut Rustono (1999:21), kontèks inggih punika samukawis ingkang dados sarana kanggé nyethakaken pikajeng utawi maksud. Sarana punika wonten kalih inggih punika ingkang sepisan babagan ekspresi ingkang saged nyengkuyung kacethanan maksud utawi saged dipunsebat kontèks. Ingkang kaping kalih inggih punika situasi ingkang wonten gegayutanipun kaliyan sawènèhing kadadosan punika dipunsebat kontèks.

Miturut Alwi (1998:421), kontèks dumadi saking pérangan – pérangan, situasi, pamicara,pamireng, wekdal lan papan, adhegan, wosing rembag, kadadosan, wujud, amanat, tenger, lan sarana.

Miturut Hymes (1984) ingkang salajengipun dipunkutip kaliyan Brown (1983) njlèntrèhaken menawi titikanipun konteks punika wonten walu, inggih punika panutur, mitra tutur, topik tuturan, wekdal lan papan tuturan, saluran utawi, tenger (dialek utawi gaya), amanat utawi pesen, lan prastawa utawi kedadosan.

Pamicara

Mangertosi sinten ingkang nembé pacelathon, lan mangertosi pamicara wonten ing salah satunggalipun situasi punika nggampilaken kanggé manginterpretasiaken pacelathonanipun. Tuladha, ukara : oprasi kudu dilakoni. Ukara “operasi kudu dilakoni” tegesipun:

1. Pembedahan (pamicaranipun dhokter)
2. Dropping bahan panganan menyanng pasar (pamicaranipun ahli ekonomi)
3. Perampokan, pencurian (pamicaranipun penjahat)
4. Razia (pamicaranipun polisi)
5. Golek mangsa (pamicaranipun pelacur)

Pamireng

Kaperluan mangertosi pamicara sami kaliyan kaperluan mangertosi pamireng. Tuladhanipun, menawi nembe wicantenan kaliyan tiyang sepuh kedah ngginaaken basa karma inggil.

1. A(anak) : Bapak badhe tindak pundi?
2. B (bapak) : arep nyang kantor.

Lare punika kedah mangertosi kaliyan sinten piyambakipun wicantenan, ampun dipunpadhaké kaliyan kanca teparonipun.

Wosing Rembag

Wosing rembag punika sami wigatinipun kaliyan pamicara lan pamireng. Kanthi mangertosi wosing rembag punika saged nggampilaken kanggé tiyang anggenipun mireng utawi maos kanggé mangertosi pawicantenan utawi seratan. Kathah tembung – tembung ingkang nggadhahi makna sanes ing bidang – bidang tartamtu. Tuladhanipun, Mahasiswa nembe pacelathon, X : wah angel, aku mung entuk A siji.

Y : lumayan to, aku ora ana A ne, tapi B ne ana pitu.

Z : luwih apik aku yen ngono, A ku 3, B lima, liyane C.

X: ora ana D ne?

Z: ora

X: dadine IP ne pira?

Z: telu koma loro.

Wicantenan punika ngèngingi biji tès. Biji tès punika dipuntamtukaken A punika 4, B punika 3, C punika 2, D punika 1, lan E punika 0, lan IP punika indèks prèstasi. Wosing rembag punika kedah dipunmangertosi déning pamireng lan pamaos supados mangertosi punapa ingkang nembe dipunrembag. Tuladha punika kanthi mangertosi wosing rembagipun inggih punika biji – biji mahasiswa, ugi cetha punapa maksudipun A, B, C, lan D, ugi punapa IP punika.

Wekdal lan papan

Pamicara lan pamireng kedah nggatèkaken papan lan wekdal anggenipun wicantenan. Ugi antawisipun pamicara lan pamireng kedah nggatèkaken obahing awak lan obahing pasuryan. Kanthi mangertosi sedaya punika saged dipunmangertosi maknanipun anggenipun wicantenan. Tuladhanipun:

A : Wis jam siji. Mosok ngono kok ora siap. Dhiluk meneh bel. Apa kudu ngenteni ning kene? Kesuwen. Ayo cepet.

Saking tuladha punika menawi saged katingal papan panggénanipun, kadosipun wonten ing ngajeng kelas, tabuh setunggal siyang, lan ingkang micara nembé duka, antawisipun dwija kaliyan siswanipun. Saged dipunmangertosi ingkang dipunwicantenaken inggih punika soal kerja siswa – siswa ingkang sampun dipunparingi wekdal ananging dèrèng purna anggenipun ngerjaké.

Amanat/pesen

Amanat ingkang badhé dipunsampékaken kedah tepat, amargi amanat punika sipatipun fundaméntal lan wigati. Kathah pesen ingkang boten kasampékaken dhateng pamireng amargi wujud pesenipun boten jumbuh kaliyan kawontenanan.

Kadadosan

Kadadosan tutur punika mawarni – warni, dipuntamtuaken kaliyan ancasipun wicantenan punika. Tuladhanipun: A : Dicepakké piranti-pirantiné dhisik.

B : Sampun sedaya pak.

A : Bendho wis dikosèk?

B : sampun landhep pak.

A : Péso?

B : Nggih sampun Pak. Jam pinten dikerjaké Pak?

A : Mengko subuh – subuh.

B : Butuh tali napa boten Pak?

A : Ya, mengko ditalèni dhisik.

Saking wicantenan punika ngèngingi mbelih sapi utawi kebo. Piranti – piranti kados peso, bendho, tali dipunginakaken kanggé ngrajapati sapi utawi kebo.

Tenger

Punika gegayutan kaliyan ragaming basa ingkang kaginakaken. Inggih punika ing basa Jawi wonten basa ngoko lan karma, lan dialèk – dialèk saking pinten – pinten panggénan.

Sarana

Punika wahana kanggé sesambetan ingkang awujud pirembagan lumantar télpon, serat utawi media TV.