Durèn: Béda antara owahan

Konten dihapus Konten ditambahkan
Tanpa ringkesan besutan
Tanpa ringkesan besutan
Larik 1:
{{Taxobox
| color = lightgreen
| name = DurènDurén
| image = Dhurèn.jpg
| image_width = 250px
| image_caption = '''DurènDurén'''
|regnum = [[Tetanduran|Plantae]]
|unranked_divisio = [[tetanduran ngembang|Angiospermae]]
Larik 19:
|subdivision = Saiki ana 30 spesies sing diakoni {pirsani tèks)
|}}
'''DurènDurén''' iku kalebu [[tetanduran|tanduran]] [[woh|woh-wohan]] sing arupa [[wit]]. SebutanéSebutane durèndurén diprakirakaké saka istilah [[Melayu]] yaiku saka tembung ''duri'' sing diakhiri panambang -an saéngga dadi [[durèndurén]].<ref name="internet1">{{id}}[www.juntak.com Durian](diundhuh tanggal 15 April 2011)</ref> Tembung iki utamanéutamane digunakakédigunakake kanggo nyebut woh sing kulitékulite nduwèninduweni [[eri]] kang lancip-lancip.<ref name="internet1"/>
 
Wit durèndurén kalebu jinis famili ''Bombaceae'', bangsanébangsane wit kapuk-kapukan. Sing umum disebut durèndurén yaiku wit saka marga (genus) [[Durio]], [[Nesia]], [[Lahia]], [[Boschia]], lan [[Coelostegia]].<ref name="internet1"/>
 
== Sajarah ==
Tanduran durèndurén asaléasale saka alas [[Malaysia]], [[Sumatra]], lan [[Kalimantan]].<ref name="internet1"/> PanyebaranéPanyebarane durèndurén manyangmenyang arah kulon yaiku ing [[Thailand]], [[Birma]], [[India]], lan [[Pakistan]]. Woh durèndurén wiwit ngrembaka ing [[Asia Kidul-wétanwetan]] kawit abad 7 M.
 
Ing [[IndonésiaIndonesia]], wit durèndurén ana ing kabèhkabéh pelosok pulo [[Jawa]] lan [[Sumatra]]. Ing [[Kalimantan]] lan [[Papua]] umuméumume ana ing alaséalas, pinggir kali. Ing donya, wit durèndurén nyebar marang sakabèhanésakabéhane [[Asia Kidul-wétanwetan]], saka [[Sri Lanka]], [[India]] sisih kidul nganti [[New Guenea]]. DurènDurén enaklegi rasane, tiang ingkang nembe maem durèn mesti pengen maem meleh.<ref name="internet1"/>
 
== Dasanama ==
Ana akèhakéh jeneng lokal. Jeneng paling akèhakéh ditemokakéditemokake ing [[Kalimantan]], sing ngacu marang manékamaneka variétasvariyetas lan spesies sing bédabeda. DurènDurén ing [[Sumatra]] ditepungi minangka ''durian'' (padha karo [[basa Indonésia]]) lan ''duren'' (basa Gayo). Ing tlatah Jawa, durèndurén ([[basa Jawa]], [[basa Betawi]]) lan ''kadu'' ([[basa Sundha]]). Ing [[Sulawesi]], wong [[Kutha Manado|Manado]] nyebut woh iki minangka ''duriang'', sauntara wong [[Toraja]] nyebut ''duliang''. Ing [[Pulo Seram]] bagéyanbagiyan wétanwetan disebut ''rulen''.<ref name="pusri">[http://www.pusri.co.id/budidaya/buah/DURIAN.PDF Durian. Petunjuk Budidaya dari PT Pusri.]</ref>
 
== DhèskripsiDhéskripsi ==
[[File:Durio zibethinus A.jpg|thumb|right|250px|Wit durèn {kiwa} lan pepagan (tengen).]]
[[File:Durian leaves.jpg|thumb|right|250px|Godhong durèn.]]
[[File:Meis durian flowers (1038579655).jpg|thumb|right|250px|Kembang durèn.]]
[[Wit]] [[tetanduran taunan|taunan]], [[tetanduran ijo langgeng|ijo langgeng]] (pangguguran [[godhong]] ora gumantung mungsa) nanging ana wektu tinentu kanggo nuwuhakénuwuhake godhong-godhong anyar (periode ''flushing'' utawa paronan) sing dumadi sawisésawise mangsa awoh rampung. Tuwuh dhuwur bisa nganti 25–50 [[meter|m]] gumantung spesieséspésiyése,<ref name=Brown/> wit durèndurén asring duwéduwe [[oyot|banir]] (oyot papan). [[Pepagan]] (kulit batang) awerna coklat semu abang, nglothok ora aturan. [[Tajuk (botani)|Tajuké]] rindhang lan renggang.
 
[[Godhong]] awangun jorong nganti lansètlansét, 10-15(-17) [[sentimeter|cm]] × 3-4,5(-12,5) cm; manggon seling-seling; mawa tangké; pangkalépangkale lancip utawa tumpul lan pucuképucuke lancip nglandhai; sisih ndhuwur werna ijo padhang, sisih ngisor katutup sisik-sisik werna [[perak]] utawa [[emas|kaemasan]] kanthi wulu-wulu lintang.<ref name=verheij_192>Verheij, E.W.M. dan R.E. Coronel (eds.). 1997. ''Sumber Daya Nabati Asia Tenggara 2: Buah-buahan yang dapat dimakan''. PROSEA – Gramedia. Jakarta. ISBN 979-511-672-2. Hal. 192-198.</ref>
 
[[Kembang]] (uga wohé) muncul langsung saka batang (''cauliflorous'') utawa pang-pang sing tuwa ing bagéyanbagiyan pangkal (''proximal''), maklompok jroning karangan isi 3-10 kuntum awangun [[kembang|tukal]] utawa malai rata. Kuncup kembangékembange mbunder, watara 2 cm diameterédiametere, mawa gagang dawa. Kelopak kembang wangun tabung sadawanésadawane lk. 3 cm, godhong kelopak tambahan kapecah dadi 2-3 cuping awangun bunder endhog. Makutha wangun [[spatula|sudip]], kira-kira 2× dawané kelopak, cacahé 5 helai, wernané semu putih. [[Benang sari]]né akèh, kapérang jroning 5 dhompol; endhas [[putik]]é mbentuk bongkol, kanthi gagang mawa wulu.<ref name=verheij_192/> Kembang muncul saka kuncup [[dormansi|dorman]], megar nalika wayah soré lan tahan nganti sapérangan dina. Nalika awan kembang nutup. Kembang iki nyebaraké aroma wangi sing asalé saka [[kelenjar]] [[nektar]] ing bagéyan pangkalé kanggo narik kawigatèn [[lawa]] minangka panyerbuk utamané.<ref>{{cite book |author=Whitten, Tony |title=The Ecology of Sumatra |publisher=Periplus |year=2001 |isbn = 962-593-074-4 |page=329}}</ref> Kajian ing Malaysia nalika taun 1970-an nuduhaké yèn panyerbuk durèn yaiku lawa ''Eonycteris spelaea''. Panlitèn taun 1996 luwih adoh nuduhaké yèn kéwan liya, kayata manuk madu Nectariniidae lan lebah mèlu uga jroning panyerbukan telung krabat durèn liyané.<ref name=Brown>{{cite book |author=Brown, Michael J. |title=Durio — A Bibliographic Review |publisher=International Plant Genetic Resources Institute (IPGRI) |year=1997 |url=http://www.bioversityinternational.org/publications/Pdf/654.pdf |format=PDF |isbn=92-9043-318-3 |accessdate=2008-11-20}}</ref><ref>{{cite journal |title=Bird-pollination of Three Durio Species (Bombacaceae) in a Tropical Rainforest in Sarawak, Malaysia |author=Yumoto, Takakazu |journal=[[American Journal of Botany]] |volume=87 |issue=8 |pages=1181–1188 |year=2000 |doi=10.2307/2656655 }}</ref>
 
[[Woh]] durèn duwé tipe kapsul wangun [[bal (géometri)|bulet]], [[elips|bulet endhog]] nganti [[elips|lonjong]], kanthi dawa tekan 25 cm lan diameter tekan 20 cm.<ref name=verheij_192/> Kulit wohé kandel, lumahané mawa pojok tajem ("mawa eri", mula diarani "durèn", senajan iki dudu [[eri]] jroning pangertèn [[botani]]), awerna ijo semu kuning, semu coklat, nganti semu klawu.