Wikipédia

Bathara Kamajaya: Béda antara owahan

Luru sajarah
← Besutan sadurungéBesutan sawisé →
Konten dihapus Konten ditambahkan
VisualTèks wiki
Tanpa ringkesan besutan
TracySurya (parembugan | pasumbang)
8.255 suntingan
c ngrapeake sithik, +kat
Larik 1:
{{rapekna}}
'''Bathara Kamajaya''' iku dewadéwa kangsing nguwasani rasa tresnakatresnan lan karukunan sarta kagungan jejibahannguwasani nurunakenurunaké kaugrahankanugrahan (wahyu) marang para titah manungsa[[menungsa]] ing marcapada. DeneDéné dewadéwa kang nguwasani rasa asmara iku bebisikebebisiké Bathara Asmara, putraneputrané [[Bathara Guru]] klawan Bathari Umarakti. Bathara Kamajaya tansah gegandhengan runthang-runthung karo [[Bathari Kamaratih]] manuksma ing manungsa njaga tresna. Miturut pedhalangan, Kamajaya iku putrane [[Bathara Ismaya|Hyang Ismaya]] lan [[Dewi Sanggani]]. Sasedhulur kabeh ana sepuluh kanthi urut-urutane: Sang Hyang Bongkokan, Sang Hyang Siwahoya, Wrahaspati, Yamadipati, Bathara Surya, Candra, Kuwera, Temboro, Kamajaya lan Sarmanawati iya Dharmastuti.
 
Wujude Bathara Kamajaya iku yen wayang gagrak Surakarta kaya Raden Janaka (Arjuna), rikmane digelung sapit urang, ngagem busana kadewatan lan sepatu, dene wayang gagrak Ngayogyakarta pasuryane tumungkul/luruh kaya Arjuna nanging ngagem kethu oncit (kethu keyongan) yaiku tutup mustaka kang wujude ubel-ubelan kain.▼
Kahyangan Bathara Kamajaya ana ing Cakrakembang. Garwané asma Déwi Ratih, putra putriné [[Bathara Soma]]. Bathara Kamajaya lan Dewi Kamaratih kondhang rukunerukuné, ora tau congkrah (padudon) padha bisanebisané anggoneanggoné ngemong, padha tresnanetresnané, saenggasaéngga dadi lambang karukunanekarukunané salaki rabi (bahasa[[basa IndonesiaIndonésia]]: sumai-istri).▼
Bathara Kamajaya pasuryane bagus, jagad ora ana kang timbang. Yen marcapada sing baguse tanpa tandhing iku Arjuna, nanging yen ing kahyangan iya Bathara Kamajay. Kahyangane ana Cakrakembang, garwane asma Dewi Ratih, putra putrine Bathara Soma.▼
Bathara Kamajaya tansah gegandhéngan runtang-runtung karo [[Bathari Kamaratih]] manuksma ing manungsa njaga tresna.
▲Bathara Kamajaya lan Dewi Kamaratih kondhang rukune, ora tau congkrah (padudon) padha bisane anggone ngemong, padha tresnane, saengga dadi lambang karukunane salaki rabi (bahasa Indonesia: sumai-istri).
 
Kamajaya banget tresnane marang Arjuna. Dheweke tansah rumeksa kawidadane Arjuna lan tansah sumadiya pangurbanan kanggo mbelani Arjuna. Ing lakon carangan, Resi Cekel Indralaya, Kamajaya rumeksa kawidadane Wara Sumbadra, kang wektu iku Sumbadra kondhur ana Dwarawati, awit ditinggal mertapa Arjuna. Arjuna mertapa madhepok (dedunung) ing padhepokan Banjarmelathi. Ya amarga wus sawetara sasi Arjuna ora bali, Burisrawa kang tansah gandrung-gandrung kari Sumbadra iku tumuju ing taman Banoncinawi nedya ngglandhang Sumbadra▼
Miturut pedhalangan, Kamajaya iku putrané [[Bathara Ismaya|Hyang Ismaya]] lan [[Déwi Sanggani]]. Sasedulur kabèh ana sepuluh kanthi urut-urutané: [[Sang Hyang Bongkokan]], [[Sang Hyang Siwahoya]], [[Wrahaspati]], [[Yamadipati]], [[Bathara Surya]], [[Candra]], [[Kuwera]], [[Temboro]], Kamajaya lan Sarmanawati iya [[Dharmastuti]].
Nanging kekarepane Burisrawa iku ora kasembadhan jalaran dialang-alangi Kamajaya.
 
Ing lakon Partadewa, nalika Pandhawa padha ngupadhi murcane Arjuna kang wektu kuwi dadi ratu ana Kahyangan Tinjomaya jejuluk Prabu Karitin iya Kathili, Kamajaya tumurun ing marcapada salin dadi pandhita mudha peparap Begawan Partadewa kang jejibahane ngundhurake barisane para Kurawa kang nedya ngrebut dhampar negara Amarta. Kanthi dibantu para putra-putra Pandhawa (Gathotkaca, Antarejam Antasena, Abimanyu, Setyaki, lsp) Begawan Partadewa bisa nundhung Kurawa saka Amarta.▼
==Dedegé Bathara Kamajaya==
Bathara Kamajaya lan Dewi Ratih banget ditersnani dening wong-wong ing tanah Jawa, mula ora mokal yen jaman biyen ana kapitayan, yen ana wong sing ngandhut (hamil) kang sepisanan, kudu dianani slametan meteng pitung sasi kang diarani tingkepan utawa mitoni, awit slameran mau diadani ing wulan kapitu (meteng pitung sasi) utawa nalika kandhutan umur wolung sasi. Ing jroning slametan mau mbutuhake sarat kang awujud cengkir gadhing cacahe loro, digambari Bathara Kamajaya lan Dewi Ratih. Pamrihe mbesuk menawa anake lair lanang suaya baguse kaya Kamajaya lan yen laire wadhon ayune kaya Bathari Ratih.▼
▲WujudeWujudé Bathara Kamajaya iku yenyèn wayang gagrak [[Surakarta] kaya Raden Janaka ([[Arjuna]]), rikmanerikmané digelung sapit urang, ngagem busana kadewatankadéwatan lan sepatu, denedéné wayang gagrak [[Ngayogyakarta]] pasuryanepasuryané tumungkul/luruh kaya Arjuna nanging ngagem kethu oncit (kethu keyongan) yaiku tutup mustaka kang wujudewujudé ubel-ubelan kain.
Ing pakeliran dicritakake manwa para dewa iku bisa lara, nanging ora bisa tumeka pati. Jalaran wis padha ngunjuk tirta amreta. Nanging miturut layang Kakawin Smaradahana anggitane|Mpu Dharmaja]] , Bathara Kamajaya iku bisa tumekaning pati kobar dening geni kang metu saka netrane Bathara Guru kang angka telu. Crita iki dadi sebab Kamajaya uga sinebut ''Anangga'' ing [[India]]. ''Anangga'' nduwe arti ''tanpa raga/awak.'' Wiwit kedadeyan iki, Kamajaya lan Kamaratih kudu manuksa ing manungsa supaya bisa bebarengan.▼
▲Bathara Kamajaya pasuryanepasuryané bagus, jagad ora ana kang timbang. YenYèn ing marcapada sing bagusebagusé tanpa tandhing iku Arjuna, nanging yenyèn ing kahyangan iya Bathara KamajayKamajaya. Kahyangane ana Cakrakembang, garwane asma Dewi Ratih, putra putrine Bathara Soma.
Dene critane mangkene: nalika Bathara Guru pinuju mbangunake tapa ing Gunung Mahameru, Kahyangan Suralaya katekan kraman ratu asirah liman (gajah) jejuluk Prabu Nilarudraka saka negara Glugutinatar. Prabu Nilarudraka ngirid wadyabala sagelar sepapan sedyane nelukake kahyangan temahan dadi perang rame ana Repat Kepanansan (alun-alune kahyangan). Nanging para dewa padha kasoran kabeh. Panemune Bathara narada (pepatih ing Kahyangan Suralaya), amung Bathara Guru piyambak kang bisa nyirnakake Prabu Nilarudraka.▼
 
Bathara panyarikan (Srita) matur yen sadurunge tindhak mertapa, Bathara Guru weling wanti-wanti, para dewa ora dikeparengake nusul. Semono uga Dewi Uma kang wektu kuwi nembe nggarbini sepuh.▼
==Katresnan Bathara Kamajaya marang Arjuna==
Rehne kepojok ing kahanan, wasana Bathara Narada matah Bathara Kamajaya supaya mbadharake tapane Bathara Guru. tekan pertapane Bathara Guru, Kamajaya ngaturi supaya mudhar anggone tapabrata, sarta ngaturi uninga yen kahyangan kunggahan mungsuh ratu buta asirah gajah ingkang wus ngepung kahyangan. Nanging Bathara Guru mung meneng wae, tetep sila mbedekes tangan sedhakep, pandhulune lurus, kaya-kaya ora ngawuningani praptane Bathara Kamajaya.▼
Kamajaya banget tresnané marang Arjuna. Dhèwèké tansah rumeksa kawidadané Arjuna lan tansah sumadiya pangurbanan kanggo mbèlani Arjuna.
Bathara Kamajaya jengkel, sigra nglepasake jemparing kang jenenge Kiai Cakrakembang, Sanalika anggane Bathara Guru kurugan saernane kembang kang nuju ambabar gandha amrik arum mangambar-ambar. Parandene meksa durung bisa dijugarake semadine Bathara Guru. Bathara Kamajaya nuli nglepasake senjata pamungkas kang aran jemparing kadewatan Pancawisaya, yaiku panah langen asmara.▼
 
Ketaman Pancawisaya mau sanalika Bathara Guru kaget gragapan. Nafsu asmarane mungkat tan kena sinayudhan (dikendhaleni). Rasa kepingin saresmi karo garwane ora bisa diduwa maneh.▼
===Kamajaya ing lakon carangan===
Bathara Guru tumuli eling manawa kabeh mau ana kang anjalari, ora liya dewa bagus kang ana ngarepe. Bathara Guru duka banget. Sanalika ing palarapane mijil netrane. Ya netra kang ana tengah-tengahing bathuk iku kang winastan netra kang angka telu. Mula Bathara Guru uga bebisik Sang Hyang Trinetra (priksanana ing tokoh Bathara Guru).▼
▲Kamajaya banget tresnane marang Arjuna. Dheweke tansah rumeksa kawidadane Arjuna lan tansah sumadiya pangurbanan kanggo mbelani Arjuna. Ing lakon carangan, Resi Cekel Indralaya, Kamajaya rumeksa kawidadanekawidadané [[Wara Sumbadra]], kang wektu iku Sumbadra kondhurkondur ana Dwarawati, awit ditinggal mertapa Arjuna. Arjuna mertapa madhepok (dedunung) ing padhepokan Banjarmelathi. Ya amarga wus sawetara sasi Arjuna ora bali, [[Burisrawa]] kang tansah gandrung-gandrung kari Sumbadra iku tumuju ing taman Banoncinawi nedya ngglandhang Sumbadra. Nanging kekarepané Burisrawa iku ora kasembadan jalaran dialang-alangi Kamajaya.
Saka netra katelune mau mijil dahana mangalad-alad, ngobong Bathara Kamajaya. Batahara Kamajaya sirna dadi awu. Dewi ratih bareng midhanget kakunge sedha enggal-enggal tindhak menyang papan dununging sedane. Dewi Ratih bela pati obong.▼
 
Ning nadyan wis dadi awu, wong jenenge dewa, miturut dhalang kondhang, Ki Narto sabdho (swargi), bisa waluya (urip) maneh. Mula bathara Kamajaya lan Dewi ratih iya banjur bisa tetep muncul maneh ana ing lakon wayang Parta Krama, nadyan jamane wis ngliwati pirang-pirang jaman. Ing lakon kasebut malah Ki Lurah Semar Badranaya sing ora liya ramane Kamajaya nganthi Premadi (Arjuna) menyang Cakrakembang sowan Kamajaya saperlu nyuwun ngampil sranane (pitukone) pinanganten putri awujud Kayu Klepu Dewandaru, pasrening kaswargan, lan kembar mayang minangka abon-abon pawiwahan anggone arep dhaup karo Dewi Wara sumbadra. Panyuwune iku di keparengake saengga Permadi klakon dhaup karo Wara Sumbadra.▼
===Kamajaya ing lakon Partadewa===
----
▲Ing lakon Partadewa, nalika Pandhawa padha ngupadhingupadi murcanemurcané Arjuna kang wektu kuwi dadi ratu ana Kahyangan Tinjomaya jejuluk Prabu Karitin iya Kathili, Kamajaya tumurun ing marcapada salin dadi pandhita mudha peparap Begawan Partadewa kang jejibahanejejibahané ngundhurakengunduraké barisanebarisané para [[Kurawa]] kang nedya ngrebut dhampar negara Amarta. Kanthi dibantu para putra-putra [[Pandhawa]] ([[Gathotkaca]], Antarejam[[Antareja]], [[Antasena]], [[Abimanyu]], [[Setyaki]], lsplan sakpituruté) Begawan Partadewa bisa nundhung Kurawa saka Amarta.
Delengen Uga▼
 
==Bathara Kamajaya lan Bathara Guru==
▲Ing pakeliran dicritakakedicritakaké manwamanawa para dewadéwa iku bisa lara, nanging ora bisa tumeka pati. Jalaran wis padha ngunjuk tirta amreta. Nanging miturut layang [[Kakawin Smaradahana]] anggitane|anggitané [[Mpu Dharmaja]] , Bathara Kamajaya iku bisa tumekaning pati kobar deningdéning geni kang metu saka netranenetrané Bathara Guru kang angka telu. Crita iki dadi sebab Kamajaya uga sinebut ''Anangga'' ing [[India]]. ''Anangga'' nduwenduwé arti ''tanpa raga/awak.'' Wiwit kedadeyan iki, Kamajaya lan Kamaratih kudu manuksa ing manungsa supaya bisa bebarengan.
 
▲DeneDéné critanecritané mangkenemangkéné: nalika Bathara Guru pinuju mbangunakembangunaké tapa ing Gunung Mahameru, Kahyangan Suralaya katekan kraman ratu asirah liman ([[basa Indonésia]]: gajah) jejuluk [[Prabu Nilarudraka]] saka negara Glugutinatar. Prabu Nilarudraka ngirid wadyabala sagelar sepapan sedyanesedyané nelukakenelukaké kahyangan temahan dadi perang rameramé ana Repat Kepanansan (alun-alunealuné kahyangan). Nanging para dewadéwa padha kasoran kabehkabèh. PanemunePanemuné Bathara naradaNarada (pepatih ing Kahyangan Suralaya), amung Bathara Guru piyambak kang bisa nyirnakakenyirnakaké Prabu Nilarudraka.
▲Bathara panyarikan (Srita) matur yenyèn sadurungesadurungé tindhaktindak mertapa, Bathara Guru weling wanti-wanti, para dewadéwa ora dikeparengakedikeparengaké nusul. Semono uga Dewi[[Déwi Uma]] kang wektu kuwi nembenembé nggarbini sepuh.
▲RehneRèhné kepojok ing kahanan, wasana [[Bathara Narada]] matah Bathara Kamajaya supaya mbadharakembadharaké tapanetapané Bathara Guru. tekan pertapanepertapané Bathara Guru, Kamajaya ngaturi supaya mudhar anggoneanggoné tapabrata, sarta ngaturi uninga yenyèn kahyangan kunggahan mungsuh ratu buta asirah gajahliman ingkang wus ngepung kahyangan. Nanging Bathara Guru mung meneng waewaé, tetep sila mbedekesmbedhekes tangan sedhakep, pandhulunepandhuluné lurus, kaya-kaya ora ngawuningani praptanepraptané Bathara Kamajaya.
 
▲Bathara Kamajaya jengkel, sigra nglepasakenglepasaké jemparing kang jenengejenengé Kiai Cakrakembang, Sanalika angganeanggané Bathara Guru kurugan saernanesawernané kembang kang nuju ambabar gandha amrik arum mangambar-ambar. ParandeneParandéné meksa durung bisa dijugarakedijugaraké semadinesemadiné Bathara Guru. Bathara Kamajaya nuli nglepasakenglepasaké senjata pamungkas kang aran jemparing kadewatankadhéwatan Pancawisaya, yaiku panah langen asmara.
▲Ketaman Pancawisaya mau sanalika Bathara Guru kaget gragapan. Nafsu asmaraneasmarané mungkat tan kena sinayudhansinayduhan (dikendhaleni). Rasa kepingin saresmi karo garwanegarwané ora bisa diduwa manehmanèh.
 
▲Bathara Guru tumuli elingéling manawa kabehkabèh mau ana kang anjalarinjalari, ora liya dewadéwa bagus kang ana ngarepengarepé. Bathara Guru duka banget. Sanalika ing palarapanepalarapané mijil netranenètrané. Ya netranètra kang ana tengah-tengahing bathuk iku kang winastan netranètra kang angka telu. Mula Bathara Guru uga bebisik Sang Hyang TrinetraTrinètra (priksanana ing tokoh Bathara Guru).
▲Saka netranètra katelunekateluné mau mijil dahana mangalad-alad, ngobong Bathara Kamajaya. Batahara Kamajaya sirna dadi awu. Dewi ratih bareng midhanget kakunge sedha enggal-enggal tindhak menyang papan dununging sedane. Dewi Ratih bela pati obong.
 
Déwi Ratih bareng midhanget kakungé séda énggal-énggal tindak menyang papan dununging sédané. Déwi Ratih bela pati obong.
 
==Sawisé Bathara Kamajaya lan Déwi Ratih séda==
Nadyan wis dadi awu, wong jenengé déwa, miturut dhalang kondhang, [[Ki Narto Sabdo]] (swargi), bisa waluya (urip) manèh. Mula Bathara Kamajaya lan Déwi Ratih iya banjur bisa tetep muncul manèh ana ing lakon wayang Parta Krama, nadyan jamané wis ngliwati pirang-pirang jaman.
 
▲Ning nadyan wis dadi awu, wong jenenge dewa, miturut dhalang kondhang, Ki Narto sabdho (swargi), bisa waluya (urip) maneh. Mula bathara Kamajaya lan Dewi ratih iya banjur bisa tetep muncul maneh ana ing lakon wayang Parta Krama, nadyan jamane wis ngliwati pirang-pirang jaman. Ing lakon kasebut malah Ki Lurah [[Semar Badranaya]] sing ora liya ramaneramané Kamajaya nganthi Premadi (Arjuna) menyang Cakrakembang sowan Kamajaya saperlu nyuwun ngampil srananesranané (pitukonepitukoné) pinangantenpinangantèn putri awujud Kayu Klepu Dewandaru, pasrening kaswargan, lan kembar mayang minangka abon-abon pawiwahan anggoneanggoné arep dhaup karo DewiDéwi Wara sumbadraSumbadra. PanyuwunePanyuwuné iku di keparengakekeparengaké saenggasaéngga Permadi klakon dhaup karo Wara Sumbadra.
 
==Kapercayan ing tanah Jawa==
▲Bathara Kamajaya lan DewiDéwi Ratih banget ditersnaniditresnani deningdéning wong-wong ing tanah [[Jawa]], mula ora mokal yenyèn jaman biyenbiyèn ana kapitayan, yenyèn ana wong sing ngandhut ([[basa Indonésia]]: hamil) kang sepisanan, kudu dianani slametan meteng[[ngandhut]] pitung sasi kang diarani tingkepan utawa mitoni, awit slameranslametan mau diadani ing wulan kapitu (metengngandhut pitung sasi) utawa nalika kandhutan umur wolung sasi. Ing jroning slametan mau mbutuhakembutuhaké sarat kang awujud cengkir gadhing cacahecacahé loro, digambari Bathara Kamajaya lan DewiDéwi Ratih. PamrihePamrihé mbesuk menawa anakeanaké lair lanang suayasupaya bagusebagusé kaya Kamajaya lan yenyèn lairelairé wadhonwadon ayuneayuné kaya Bathari Ratih.
 
 
▲==Delengen Uga==
*[[Daftar Tokoh Wayang]]
 
[[Kategori:Paraga Wayang]]
 
[[id:Batara Kamajaya]]
Dijupuk saka "https://jv.wikipedia.org/wiki/Bathara_Kamajaya"