Subali: Béda antara owahan

Konten dihapus Konten ditambahkan
Tanpa ringkesan besutan
TracySurya (parembugan | pasumbang)
c bagi dadi saperangan sub judul lan paragraf
Larik 1:
'''Subali''' iku putraneputrané [[Resi Gottama]] ing Pertapan Grastina (ing padhalangan asring disebutkasebut pertapan Pancuranmanik) klawan [[Dewi Indradi]] utawa Windradi. WujudeWujudé Subali iku kethekkethèk, nanging bisa tatajalma (omong).
 
Maune Subali iku wujud manungsa lumrah, kepara wujude satriya bagus, kanthi asma Guwarsa iya Anjanarka. Dheweke bisa salin wewujudan kaya ngono iku, amarga kepingin ndarbeni cupu manik Asthagina duweke mbakyune kang sesilih Dewi Anjani.
==Cupu manik Asthagina==
Dewi Anjani duwe dolanan wujud cupu manik kang banget endahe. Yen tutupe cupu dibukak, ing njeron cupu iku katon ana jagad saisine, lan bisa kanggo mangerteni kahanan marcapada utawa lelakon apa kang bakal dumadi samengkone.
MauneMauné Subali iku wujud manungsa lumrah, kepara wujudewujudé satriya bagus, kanthi asma Guwarsa iya Anjanarka. DhewekeDhèwèké bisa salin wewujudan kaya ngono iku, amarga kepingin ndarbenindarbèni cupu manik Asthagina duwekeduwèké mbakyunembakyuné kang sesilih Dewi Anjani.
Mula Guwarsa klawan adine kang asma Guwarsi utawa Anjaningrat iya banjur kepenging ndarbeni cupu ajaib iku.Sekawit cupu kuwi ditembung mung arep disilih sawetara, nanging Anjani ora menehake. Wusana Guwarsa lan Guwarsi enthek kesabarane. Cupu manik arep direbut saka tangane Anjani, lan mesthi wae Anjani iya ngukuhi cupu dhuweke iku. Wusanana dadi padhudon rame. Endang Suwareh (Suwarsih), pamomonge Anjani gage misah bocah telu kang padha regejegan. Dikipatake tiba klumah, Dewi Anjani banjur lumayu sowan ramane, Resi Gotama.
 
Äna apa kok padha oyak-oyakan kaya patrape bocah cilik ?,"pitakone Resi Gotama.
Dewi Anjani duweduwé dolanan wujud cupu manik kang banget endaheéndahé. YenYèn tutupetutupé cupu dibukak, ing njeron cupu iku katon ana jagad saisinesaisiné, lan bisa kanggo mangerteni kahanan marcapada utawa lelakon apa kang bakal dumadi samengkonesamengkoné.
Guwarsa matur, "Rama, Kakangmbok Anjani gadhah cupu manik ingkang wujudipun saklangkung sae sanget. Cupu wau saget kangge mriksani lelampahan ingkang badhe dumados. Lha kula kepingin saget ngampil mboten ketang namung sakedeping netra, nanging mboten dipun keparengaken dening kakangmbok Anjani,"
 
"Mboten ding rama. Piyambakipun meksa kepingin ngrebat cupu gadahan kula,"Anjani suwala.
Mula Guwarsa klawan adineadhiné kang asma Guwarsi utawa Anjaningrat iya banjur kepengingkepéngin ndarbenindarbèni cupu ajaib iku. Sekawit cupu kuwi ditembung mung arep disilih sawetara, nanging Anjani ora menehakemènèhaké. Wusana Guwarsa lan Guwarsi enthekenték kesabaranekesabarané. Cupu manik arep direbut saka tanganetangané Anjani, lan mesthi waewaé Anjani iya ngukuhi cupu dhuwekedhuwèké iku. Wusanana dadi padhudonpadudon rameramé. Endang Suwareh (Suwarsih), pamomonge Anjani gage misah bocah telu kang padha regejegan. Dikipatake tiba klumah, Dewi Anjani banjur lumayu sowan ramane, Resi Gotama.
"Wis..wis, dhamar mancung cinupet, kowe kabeh ora susah padha regejegan. Coba endhi saiki cupu sing marakake rame iku ?,"pangandhikane Resi Gotama.
 
Pucet sanalika pasuryane Dewi Anjani. Dheweke kelingan piwelinge ibune, aja pisan-pisan cupu iku kepriksan dening Sang Resi Gotama. Barang iku pancen wadhi banget.
Endang Suwareh (Suwarsih), pamomongé Anjani gagé misah bocah telu kang padha regejegan nanging dikipataké nganti tiba klumah. Dewi Anjani banjur lumayu sowan ramané, Resi Gotama.
Cupu kang kanggo rebutan iku mau banjur disuwun dening Sang Resi Gotama.
 
Dewi Anjani sangsaya luwih wedhi marang dukane ramane ketimbang ibune. Wusana cupu manik Asthagina iku dicaosake. Kaget Sang Resi Gotama dupi priksa wewujudane cupu manik kang endah sumorot anelahi. Sangsaya kejot maneh panggalihe Sang Resi bareng ngawuningani isi njeron cupu iku, katon ana gegambarane jagad saisine: srengenge (surya), rembulan lan lintang-lintang, tatit lan mega, warna-warna tejane.
"CupuÄna ikiapa sakakok sapa,padha Anjanioyak-oyakan kaya patrapé bocah cilik ?,"pandhangunepitakoné Resi Gotama.
 
Dewi Anjani ora wani dora, sebab wedi yen kena sote (upatane) ingkang rama, mula dheweke matur walaka (blaka) menawa cupu manik Asthagina iku paringane ingkang ibu, Dewi Windradi.
Guwarsa matur, "Rama, Kakangmbok Anjani gadhah cupu manik ingkang wujudipun saklangkung saesaé sanget. Cupu wau sagetsaged kanggekanggé mriksani lelampahan ingkang badhebadhé dumados. Lha kula kepingin sagetsaged ngampil mboten ketangkétang namung sakedepingsakedheping netra, nanging mboten dipun keparengaken deningdéning kakangmbok Anjani,"
Resi Gotama nuli dhawuh marang Endang Suwareh supaya ngaturi Dewi Windradi. Sawise marak, Dewi Windradi dinangu dening sang Resi, saka sapa pinangkane cupu manik sing kanggo dolanan Anjani.
 
Dewi Windradi ora wangsulan, kaya-kaya ana bab kang disingidake. Brol, waspane tumetes nelesi pipine.
"Mboten dingdhing rama. Piyambakipun meksa kepingin ngrebat cupu gadahangadhahan kula,"Anjani suwala.
"He Windradi, kowe kuwi duwe kuping apa ora ? Ana wong ditakoni kok meneng wae ora wangsulan. Kepara adol tangis. Apa nek ngono kuwi terus entek perkarane, iya ? Kaya-kaya ana bab kang winadi sing mbok delikake. Coba yen aku isi mbok-anggep garwamu, kowe blakaa, ora perlu wedi,"
 
Nganti ambal kaping telu Sang Resi anggone mundhut priksa, nanging Sang Dewi Windrardi tetep meneng wae oran wangsulan. Wasana ndadekake dukane Sang resi Gotama. "Hem, becik temen tekonmu iku Windradi. Ana wong diajak guneman kok mung meneng wae ora wangsulan, malah njegegreg kaya patrape tugu,"
"Wis..wis, dhamardamar mancung cinupet, kowekowé kabehkabèh ora susah padha regejegan. Coba endhiendi saiki cupu sing marakakemarakaké rameramé iku ?,"pangandhikanepangandikané Resi Gotama.
Mandi sabdane Sang Resi Gotama, sanalika Dewi Windradi malih dadi tugu watu. Padha kaget kang samiya mulat. Dewi Anjani angrerepa supaya Sang Resi njabel "sote"(upatane). Nanging Sang Resi Gotama ora merduli. Kepara tugu watu kedadeyane Dewi Windradi malah dibuncang anglayang ing gegana. Pungksane tugu watu tiba ing tapel wates kukuban negara Alengka.Ing tembe tugu iku bisa dadi sarana patine Patih Prahasta kang dikepruk mustakane nganggo tugu iku dening Jaya Anila, senopatine Prabu Ramawijaya. Mbarengi sirnane Prahasta, tugu bisa bali dadi wujude Dewi Windradi maneh.
 
Sawise iku, Resi Gotama banjur nyawatake cupu manik Asthagina. Para putrane kadhawuhan mbujung kumleyange cupu. Anehe bareng tiba ing bantala, cupu mau dadi sendang (tlaga kang banjur diarani tlaga Madirdha iya tlaga Sumala. Guwarsa lan Guwarsi kang mbujung kumleyangee cupu, ngira yen cupu kecemplung ing sendhang. Kekarone nuli nyemplung sendhang bebarengan. Bareng mentas saka sendhang, kekarone salin wujud dadi pragosa alias kethek. Dene Dewi Anjani lan Endang Suwareh kang tumeka ing sendhang iku ora nyemplung, nanging mung suryan (raup) lan wijik tangan karo sikile. Wanita kekarone uga banjur salin wujud dadi manungsa nanging pasuryan lan tangane metu wulune kadidene kethek. Bisane ruwat, Dewi Anjani banjur kadhawuhan dening ingkang rama, Resi Gotama, supaya mbangunake tapa "nyanthok" ana ing bengawan Bagiratri. Tembe mburine Anjani nglairake putra wujud wanara seta kekasih Bambang Senggana iya Anoman, Endhang Suwareh uga nglairake wanara ulese ireng mulus (luthung) banjur kaparingan asma Kapi Suwidha. Sabanjure Guwarsa uga kadhawuhan tapa ngalong ana alas Sonyapringga lan banjur salin asma dadi Subali.
Pucet sanalika pasuryanepasuryané Dewi Anjani. DhewekeDhèwèké kelingan piwelingepiwelingé ibuneibuné, aja pisan-pisan cupu iku kepriksan deningdéning Sang Resi Gotama. Barang iku pancenpancèn wadhiwadi banget.
Dene Guwarsi kang kadhawuhan tapa ngidang ana ing alas Dhandaka uga banjur salin asma dadi Sugriwa.
Cupu kang kanggo rebutan iku mau banjur disuwun deningdéning Sang Resi Gotama.
Nalika Subali lan Sugriwa mbangunake tapa, kekarone disraya dewa ngalahake kraman kang munggah ana kahyangan, yakuwi Prabu Maesasura, nata Guwa Kiskendha. Prabu Maesarura kuwi wujude buta gedhe nanging asirah maesa (kebo), dene paatihe kang aran Lembusura, wujude buta asirah lembu/ sapi.
Dewi Anjani sangsaya luwih wedi marang dukané ramané ketimbang ibuné.
Sadhurunge mlebu ana kedhatone Prabu maesasura kang wujud guwa, Subali weling marang Sugriwa supaya nunggu ana jaba. Mengko yen sing mili saka jero guwa banyu rupane abang, iku ateges sing mati Maesasura lan Lembusura. Yen sing mili metu rupane putih, tegese sing mati Subali, mula sugriwa didhawuhi enggal nablek guwa iku kareben buta loro kuwi mati.
 
Anggone perang ana jero guwa rame lan suwe banget. Nalika Maesasura-lembusura lena, dening Subali kekarone dicandhak, sirahe diadhukumba. Sirah ajur metu getih abang campur polo (otak) putih. Dupi priksa iline banyu abang campur putih, Sugriwa ngira yen Subali mati sampyuh. Lawange guwa gage ditableg, lan Sugriwa banjur munggah kahyangan nyuwun kanugrahan widodari Dewi Tara. Dewa banjur maringake Dewi Tara dadi garwane Sugriwa lan kraton Guwa Kiskedha uga banjur diparingake Sugriwa. Sugriwa kalilan jemeneng nata ana negara Guwa Kiskendha kanthi jejuluk Narpati (Prabu) Jaya Sugriwa.
Dewi Anjani sangsaya luwih wedhi marang dukane ramane ketimbang ibune. Wusana cupu manik Asthagina iku dicaosakedicaosaké. Kaget Sang Resi Gotama dupi priksa wewujudanewewujudané cupu manik kang endahéndah sumorot anelahi. Sangsaya kejot manehmanèh panggalihepanggalihé Sang Resi bareng ngawuningani isi njeron cupu iku, katon ana gegambaranegegambarané jagad saisinesaisiné: srengengesrengéngé (surya), rembulan lan lintang-lintang, tatittathit lan megaméga, warna-warna tejanetéjané.
Kacarita, Subali kang ana sajroning guwa akhire bisa metu. Dheweke kandha yen wis trima, nuli ambegawan ing Sonyapringga kanthi peparab Resi Subali. Anggone tapa ing Sonyapringga, Subali entuk kanugrahan aji Pancasunya (Pancasona) kang dayane senajan sedina mati kaping pitu janji isih kambah ing pratala, utawa kasiliring samirana lan kasiram banyu, bisa bali urip maneh. Mula Subali iya digdaya banget.
 
Nlika Dasamuka lagi nganglang jagad ngambah gegana, dumadakan ngungkuli pertapane Subali saengga tiba njungkel ing bantala. Dasamuka muring-muring lan ngamuk. Subali arep dipateni, ning wasana Dasamuka kalah. Dasamuka banjur nglenggana lan banjur nyuwita. Dening Resi Sabli Dasamuka kaparingan aji Pancosona, mula tambah digdayane.
"Cupu iki saka sapa, Anjani ?,"pandanguné Resi Gotama.
Dasamuka sing dhasar watake angkara murka ora seneng yen ana pawongan sing ngungkuli kadigdayane, senajan kuwi gurune pisan.Mula Dasamuka banjur golek rekadaya supaya Subali ngucik Dewi Tara lan negara Guwa Kiskendha.
 
Subali klakon ngrebut Dewi Tara lan negara Guwa Kiskendha. Sugriwa banjur kacekel lan disawatake adoh, tumangsang ana wit asem dhampit gedhe. Kejepit pang nganthi ora bisa obah. Sugriwa banjur utusan marang abdine, Jembawan, supaya golek pitulungan. Ana dhalan Jembawan kepanggih Raden Rama Reghawa lan Laksmana saka Ayodya kang nuju nggoleki garwane Rama, Rekyan Sinta kang didhusta Dasamuka. Jembawan nyuwun pitungan marang Rama. Saka pitulungane Rama, Subali bisa tiwas ketaman panah Guhyawijaya. Sugriwa sawadyabalane banjur nyuwita marang Rama reghawa mbiyantu adeging negara anyar ing alas Pancaloka. Negara anyar iku banjur karan negara Pancawati, dene Rama Reghawa banjur jumeneng nata kanthi jejuluk Prabu Ramawijaya.
Dewi Anjani ora wani dora, amarga wedi yèn kena sote (upatané) ingkang rama, mula dhèwèké matur walaka (blaka) menawa cupu manik Asthagina iku paringané ingkang ibu, Dewi Windradi. Resi Gotama nuli dhawuh marang Endang Suwareh supaya ngaturi Dewi Windradi. Sawisé marak, Dewi Windradi dinangu déning sang Resi, saka sapa pinangkané cupu manik sing kanggo dolanan Anjani. Dewi Windradi ora wangsulan, kaya-kaya ana bab kang disingidaké. Brol, waspané tumetes nelesi pipiné.
Sugriwa banjur jinunjung dadi senopati agung kanthi pangkat ratu utawa narpati. Mula iya banjur entuk sesebutan Narpati Jaya Sugriwa. Sugriwa sawadyabalane mbiyantu Prabu Ramawijaya ngrabasa ing Alengks numpes memalane jagat kang siandhang dening Prabu Dasamuka.
 
"He Windradi, kowekowé kuwi duweduwé kuping apa ora ? Ana wong ditakoni kok meneng waewaé ora wangsulan. Kepara adol tangis. Apa neknék ngono kuwi terus entekenték perkaraneperkarané, iya ? Kaya-kaya ana bab kang winadi sing mbok delikakedhelikaké. Coba yenyèn aku isi mbok-anggep garwamu, kowekowé blakaa, ora perlu wedi,"
 
Nganti ambal kaping telu Sang Resi anggoneanggoné mundhut priksa, nanging Sang Dewi Windrardi tetep meneng waewaé oranora wangsulan. Wasana ndadekakendadèkaké dukanedukané Sang resiResi Gotama. "Hem, becik temen tekonmu iku Windradi. Ana wong diajak guneman kok mung meneng wae ora wangsulan, malah njegegreg kaya patrape tugu,"
 
"Hem, becik temen tekonmu iku Windradi. Ana wong diajak guneman kok mung meneng waé ora wangsulan, malah njegegreg kaya patrapé tugu,"
 
Mandi sabdanesabdané Sang Resi Gotama, sanalika Dewi Windradi malih dadi tugu watu. Padha kaget kang samiya mulat. Dewi Anjani angrerepa supaya Sang Resi njabel "sote"(upataneupatané). Nanging Sang Resi Gotama ora merduli. Kepara tugu watu kedadeyanekedadèyané Dewi Windradi malah dibuncang anglayang ing gegana. PungksanePungksané tugu watu tiba ing tapel wates kukuban negara Alengka. Ing tembetembé tugu iku bisa dadi sarana patinepatiné Patih Prahasta kang dikepruk mustakanemustakané nganggo tugu iku deningdéning Jaya Anila, senopatinesenopatiné Prabu Ramawijaya. Mbarengi sirnanesirnané Prahasta, tugu bisa bali dadi wujudewujudé Dewi Windradi manehmanèh.
 
SawiseSawisé iku, Resi Gotama banjur nyawatakenyawataké cupu manik Asthagina. Para putraneputrané kadhawuhan mbujung kumleyangekumleyangé cupu. AneheAnèhé bareng tiba ing bantala, cupu mau dadi sendangsendhang (tlaga kang banjur diarani tlaga Madirdha iya tlaga Sumala. Guwarsa lan Guwarsi kang mbujung kumleyangeekumleyangé cupu, ngira yenyèn cupu kecemplung ing sendhang. KekaroneKekaroné nuli nyemplung sendhang bebarengan. Bareng mentas saka sendhang, kekaronekekaroné salin wujud dadi pragosa alias kethekkethèk. DeneDéné Dewi Anjani lan Endang Suwareh kang tumeka ing sendhang iku ora nyemplung, nanging mung suryan (raup) lan wijik tangan karo sikilesikilé. Wanita kekaronekekaroné uga banjur salin wujud dadi manungsa[[menungsa]] nanging pasuryan lan tanganetangané metu wulunewuluné kadidenekadidéné kethekkethèk. Bisane ruwat, Dewi Anjani banjur kadhawuhan dening ingkang rama, Resi Gotama, supaya mbangunake tapa "nyanthok" ana ing bengawan Bagiratri. Tembe mburine Anjani nglairake putra wujud wanara seta kekasih Bambang Senggana iya Anoman, Endhang Suwareh uga nglairake wanara ulese ireng mulus (luthung) banjur kaparingan asma Kapi Suwidha. Sabanjure Guwarsa uga kadhawuhan tapa ngalong ana alas Sonyapringga lan banjur salin asma dadi Subali.
 
Bisané ruwat, Dewi Anjani banjur kadhawuhan déning ingkang rama, Resi Gotama, supaya mbangunaké tapa "nyanthok" ana ing bengawan Bagiratri. Tembé mburiné Anjani nglairaké putra wujud wanara séta kekasih Bambang Senggana iya [[Anoman]], Endhang Suwareh uga nglairaké wanara ulesé ireng mulus (lutung) banjur kaparingan asma Kapi Suwidha. Sabanjuré Guwarsa uga kadhawuhan tapa ngalong ana alas Sonyapringga lan banjur salin asma dadi Subali.
DeneDéné Guwarsi kang kadhawuhan tapa ngidang ana ing alas Dhandaka uga banjur salin asma dadi Sugriwa.
 
==Subali lawan Prabu Maesasura==
Nalika Subali lan Sugriwa mbangunakembangunaké tapa, kekaronekekaroné disraya dewa ngalahakengalahaké kraman kang munggah ana kahyangan, yakuwi Prabu MaesasuraMaésasura, nata Guwa Kiskendha. Prabu MaesaruraMaésarura kuwi wujudewujudé buta gedhegedhé nanging asirah maesamaésa (kebo), denedéné paatihepatihé kang aran Lembusura, wujudewujudé buta asirah lembu/ sapi.
 
SadhurungeSadurungé mlebu ana kedhatonekedhatoné Prabu maesasuraMaésasura kang wujud guwa, Subali weling marang Sugriwa supaya nunggu ana jaba. Mengko yenyèn sing mili saka jero guwa banyu rupanerupané abang, iku ateges sing mati MaesasuraMaésasura lan Lembusura. Yen sing mili metu rupanerupané putih, tegesetegesé sing mati Subali, mula sugriwaSugriwa didhawuhi enggalénggal nablek guwa iku karebenkarebèn buta loro kuwi mati.
 
AnggoneAnggoné perang ana jero guwa rameramé lan suwesuwé banget. Nalika MaesasuraMaésasura-lembusuraLembusura lenaléna, deningdéning Subali kekaronekekaroné dicandhak, sirahesirahé diadhukumbadiadukumba. Sirah ajur metu getih abang campur polo (otak) putih. Dupi priksa ilineiliné banyu abang campur putih, Sugriwa ngira yenyèn Subali mati sampyuh. LawangeLawangé guwa gagegagé ditableg, lan Sugriwa banjur munggah kahyangan nyuwun kanugrahan widodari Dewi Tara. Dewa banjur maringakemaringaké Dewi Tara dadi garwanegarwané Sugriwa lan kraton Guwa Kiskedha uga banjur diparingakediparingaké Sugriwa. Sugriwa kalilan jemenengjumeneng nata ana negara Guwa Kiskendha kanthi jejuluk Narpati (Prabu) Jaya Sugriwa.
 
==Aji Pancasona==
Kacarita, Subali kang ana sajroning guwa akhireakhiré bisa metu. DhewekeDhèwèké kandha yenyèn wis trima, nuli ambegawan ing Sonyapringga kanthi peparab Resi Subali. AnggoneAnggoné tapa ing Sonyapringga, Subali entukéntuk kanugrahan aji Pancasunya (Pancasona) kang dayanedayané senajan sedina mati kaping pitu janji isih kambah ing pratala, utawa kasiliring samirana lan kasiram banyu, bisa bali urip manehmanèh. Mula Subali iya digdaya banget.
 
==Subali lawan Dasamuka==
NlikaNalika [[Dasamuka]] lagi nganglang jagad ngambah gegana, dumadakan ngungkuli pertapanepertapané Subali saenggasaéngga tiba njungkel ing bantala. Dasamuka muring-muring lan ngamuk. Subali arep dipatenidipatèni, ning wasana Dasamuka kalah. Dasamuka banjur nglenggana lan banjur nyuwita. DeningDéning Resi SabliSubali Dasamuka kaparingan aji Pancosona, mula tambah digdayanedigdayané.
 
Dasamuka sing dhasar watakewataké angkara murka ora seneng yenyèn ana pawongan sing ngungkuli kadigdayanekadigdayané, senajan kuwi guruneguruné pisan.Mula Dasamuka banjur golekgolèk rekadaya supaya Subali ngucik Dewi Tara lan negara Guwa Kiskendha.
Subali klakon ngrebut Dewi Tara lan negara Guwa Kiskendha. Sugriwa banjur kacekel lan disawataké adoh, tumangsang ana wit asem dhampit gedhé. Kejepit pang nganti ora bisa obah.
 
==Subali tiwas==
Sugriwa banjur utusan marang abdiné, Jembawan, supaya golèk pitulungan. Ana dalan Jembawan kepanggih Radhén Rama Reghawa lan Laksmana saka Ayodya kang nuju nggolèki garwané Rama, Rekyan Sinta kang didhusta Dasamuka. Jembawan nyuwun pitungan marang Rama. Saka pitulungané Rama, Subali bisa tiwas ketaman panah Guhyawijaya.
 
Sugriwa sawadyabalané banjur nyuwita marang Rama reghawa mbiyantu adeging negara anyar ing alas Pancaloka. Negara anyar iku banjur karan negara Pancawati, déné Rama Reghawa banjur jumeneng nata kanthi jejuluk Prabu Ramawijaya. Sugriwa banjur jinunjung dadi senopatisénopati agung kanthi pangkat ratu utawa narpati. Mula iya banjur entukéntuk sesebutan Narpati Jaya Sugriwa. Sugriwa sawadyabalanesawadyabalané mbiyantu Prabu Ramawijaya ngrabasa ing AlengksAlengka numpes memalanememalané jagat kang siandhang deningdéning Prabu Dasamuka.
 
==Mangga ugi pirsani==
*[[Wayang]]
 
 
{{rintisan}}
[[kategori:Paraga Wayang]]