Révisi kala 27 Fèbruari 2016 10.44 besut Wirjadisastra (parembugan \| pasumbang) Panata 63.858 suntingan c gawé using AWB Tenger: Wiki Mrebawani ← Besutan sadurungé		Révisi kala 27 Fèbruari 2016 12.25 besut wurungaké Wirjadisastra (parembugan \| pasumbang) Panata 63.858 suntingan c mbenakaké éjaan using AWB Tenger: Wiki Mrebawani Besutan sawisé →
Larik 10: Kawicaksanan dhéportasi diketataké ing taun 1970-an, sawisé ana wabah [[malaria]] sing ndadèkaké èwonan wong mati. [[Dhaptar Panguwasa Hindhia-Walanda\|Gubernur-Jendral]] [[Dirk van Cloon]].{{sfn\|Dharmowijono\|2009\|p=297}}{{sfn\|Setiono\|2008\|pp=111–113}} Miturut sejarawan Indonésia Benny G. Setiono, epidemik iki bebarengan karo mundhaké rasa curiga lan duwé endhem-endheman (''dendam'') marang ètnis Tionghoa, sing cacahé saya akèh lan saya sugih. {{sfn\|Setiono\|2008\|pp=111–113}} Akibaté, Komisaris Urusan Orang Pribumi Roy Ferdinand, manut printahé Gubernur-Jendral [[Adriaan Valckenier]], mutusaké yèn tanggal 28 Juli 1740 warga Tionghoa sing ora resmi arep di dhéportasi menyang Zeylan (saiki [[Sri Lanka]]) lan dipeksa dadi tani [[kayu manis]].{{sfn\|Setiono\|2008\|pp=111–113}}{{sfn\|Dharmowijono\|2009\|p=298}}{{sfn\|Paasman\|1999\|pp=325–326}}{{sfn\|Hall\|1981\|p=357}} Wong Tionghoa sing sugih diperes panguwasa Walanda lan diancem arep di dhéportasi;{{sfn\|Setiono\|2008\|pp=111–113}}{{sfn\|Pan\|1994\|pp=35–36}}{{sfn\|Dharmowijono\|2009\|p=302}} [[Stamford Raffles]], ahli sejarah saka [[Inggris]] lan ahli sejarah [[Jawa]], nyathet yen wong Walanda diwènèhi pangertèn [[Kapitan Cina]] (pemimpin etnis Tionghoa sing ditemtokaké Walanda) kanggo Batavia, Ni Hoe Kong, supaya ndhéportasèkaké kabèh wong Tionghoa sing nganggo klambi ireng utawa biru, sebab sing nganggo klambi kaya mangkono sing wong ora nduwé. {{sfn\|Raffles\|1830\|p=234}} Ana uga desas-desus yen wong sng dirim menyang Zeylan ora tekan Zeylan nanging dibuwang ing [[segara]], {{sfn\|Armstrong\|Armstrong\|Mulliner\|2001\|p=32}}{{sfn\|Pan\|1994\|pp=35–36}} utawa wong-wong kuwi mati nalika nggawé ontran-ontran ing kapal.{{sfn\|Raffles\|1830\|p=234}} Anceman dhéportasi iki ndadekaké wong Tionghoa bingung, lan akèh buruh sing malih ora nyambut gawé. {{sfn\|Armstrong\|Armstrong\|Mulliner\|2001\|p=32}}{{sfn\|Pan\|1994\|pp=35–36}} Sawetara kuwi wong Batavia (Betawi) asli dadi mèlu sujana marang wong Tionghoa. Sing ndadèkaké tambah sujana yaiku masalah ékonomi, wong pribumi mlarat déné wong Tionghoa sugih-sugih. {{sfn\|Raffles\|1830\|pp=233–235}}{{sfn\|van Hoëvell\|1840\|pp=461–462}} Sejarwan Walanda A.N. Paasman ngandaraké menawa wong Tionghoa kuwi kaya wong Yahudiné Asia.,{{sfn\|Paasman\|1999\|pp=325–326}} Sejatiné ora kabèh wong Tionghoa kuwi sugih, ana uga sing mlarat yaiku sing dadi buruh pabrik gula.{{sfn\|Kumar\|1997\|p=32}} Wong Tionghoa sing sugih nduwèni pabrik lan dadi tambah sugih amarga dol tinuku, uga dhistribusi [[tuak\|arak]], ombenan saka molase lan beras. {{sfn\|Kumar\|1997\|p=32}}{{sfn\|Dobbin\|1996\|pp=53–55}} Nanging panguwasa Walanda nemtokaké rega gula sing ndadèkaké resah.{{sfn\|Mazumdar\|1998\|p=89}} Akibaté rega gula ing donya mudhun, disebabaké ekspor gula menyang [[Éropah]] mundhak {{sfn\|Ward\|2009\|p=98}} industri gula ing Hindhia-Walanda banjur rugi. Tekan taun [[1740]], rega gula ing pasar global tikel loro saka rega taun 1720 nganti taun 1740. Amarga gula dadi salah sawijining èkspor Hindhia-Walanda, ~~negara~~nagara jajahan kuwi ngalami krisis finansial.{{sfn\|von Wachtel\|1911\|p=200}} Awité anggota [[Dhéwan Hindhia]] ({{lang\|nl\|''Raad van Indië''}}) nganggep yèn wong Tionghoa ora bakal nyerang Batavia,{{sfn\|Pan\|1994\|pp=35–36}} lan kawicaksanan sing luwih tegas bab ngatur wong Tionghoa, ditentang fraksi sing kapimpin déning mantan gubernur Zeylan [[Gustaaf Willem baron van Imhoff]], sing bali menyang Batavia taun 1738.{{sfn\|Dharmowijono\|2009\|pp=297–298}}{{sfn\|van Hoëvell\|1840\|p=460}}{{sfn\|Encyclopædia Britannica 2011, Gustaaf Willem}} Nanging, katurunan wong Tionghoa tekan ing piggiran Batavia, lan tanggal 28 September Valckenier lan anggota dhéwan rapat darurat. Ing rapat kuwi, Valckenier mréntah supaya ontran-ontran sing asalé saka wong Tionghoa bisa diaké kanthi kakerasan. {{sfn\|Setiono\|2008\|pp=111–113}} Nanging kaputusan kuwi ditentang dening fraksi van Imhoff; Vermeulen (1938){{efn\|Dalam {{cite book\|title = De Chineezen te Batavia en de troebelen van 1740\|trans_title = Warga Tionghoa di Batavia dan Masaalah Pada Tahun 1740\|last = Vermeulen\|first = Johannes Theodorus\|year = 1938\|language = Belanda\|publisher = Proefschrift\|location = Leiden }}{{sfn\|Dharmowijono\|2009\|p=298}}}} sing nduwèni panemu kategangan rong fraksi kuwi nduwèni peranan ing pambantéan.{{sfn\|Dharmowijono\|2009\|p=298}} Larik 18: === Pambantéan === [[Gambar:Chinezenmoord van stolk (3).jpg\|thumb\|300px\|Omah-omah wong Tionghoa padha diobong]] Sakwisé klompok buruh pabrik gula katurunan Tionghoa brontak gawa gaman sing digawé dhéwé kanggo njarah lan mbakar pabrik,{{sfn\|Kumar\|1997\|p=32}}{{efn\|Atusan wong, tuladhané, pos penjagaan cilik ing Qual, cedhak Kali Tangerang lan dijaga 15 prajurit.{{sfn\|van Hoëvell\|1840\|p=473}}}}sing jaréné kapimpin déning Kapitan Cina Ni Hoe Kong,{{efn\|Miturut cathetan sejarah, Kong slamet saka serbuan lan pambantéan. Carané ora pati dingertèni, ana sing ngomong yen dhèwèké umpetan ing ruwang bawah tanah kang ana ing omahé utawa nyamar dadi wadon banjur ing istana gubernur.{{sfn\|Dharmowijono\|2009\|pp=302–303}} Miturut W.R. van Hoëvell, Kong ngumpulaké atusan wong sakwisé minggat saka istanana lan umpetan ana ing gréja Portugis cedhak pacinan.{{sfn\|van Hoëvell\|1840\|p=585}} Dheweké akhiré ditangkep lan dituntut kanthidakwan mimpin pasukan pembrontak. Dheweé dipeksa nanging ora ngaku.{{sfn\|Dharmowijono\|2009\|pp=302–303}}}} mateni 50 pasukan Walanda ing [[~~Jatinegara~~Jatinagara, Jakarta Timur\|Meester Cornelis]] (saiki [[~~Jatinegara~~Jatinagara, Jakarta Timur\|~~Jatinegara~~Jatinagara]]) lan [[Tanah Abang, Jakarta Pusat\|Tanah Abang]] tanggal 7 Oktober.{{sfn\|Setiono\|2008\|pp=111–113}}{{sfn\|Dharmowijono\|2009\|p=302}} Kanggo nanggepi serangan iki, pemimpin Walanda ngirim 1.800 pasukan sing dikancani ''schutterij'' (milisi) lan sewelas [[batalyon]] [[wajib militer]] kanggo nglèrèni pambrontakan. Pasukan mau uga ngaleksanakaké jam malam lan mbatalaké pengetan Tionghoa sing wis dijadwalaké.{{sfn\|Setiono\|2008\|pp=111–113}} Amarga wedi marang wong Tionghoa arep gawé perkara ing wengi iku, sing manggon ana ing pinggiran ora kena nyumet lilin lan nyerahaké kabèh gaman uga péso sing paling cilik.{{sfn\|Pan\|1994\|p=36}} Ésuké, pasukan Walanda bisa nangkis serangan saka 10.000 wong Tionghoa, sing kapimpin déning klompok saka [[Kutha Tangerang\|Tangerang]] lan [[Kutha Bekasi\|Bekasi]], ing tembok kutha; {{sfn\|Dharmowijono\|2009\|p=298}}{{sfn\|Setiono\|2008\|p=114}} Raffles nyathet 1.789 wong keturunan Tionghoa mati ing serangan iki. {{sfn\|Raffles\|1830\|p=235}} Kanggo nanggepi serangan iki, Valckenier nganakaké rembugan Dhéwan Hindhia maneh tanggal 9 Oktober.{{sfn\|Dharmowijono\|2009\|p=298}}{{sfn\|Setiono\|2008\|p=114}} Sawetara kuwi kabar ngenani wong Tionghoa sing arep matèni lan mrawasa wong pribumi wiwit nyebar ing ètnis liya, uga budhak saka [[Bali]] lan [[Sulawesi]] sarta pasukan [[Suku Bugis\|Bugis]] lan [[Suku Bali\|Bali]].{{sfn\|Dharmowijono\|2009\|p=297}}{{sfn\|Setiono\|2008\|pp=114–116}} Kanggo nyegah kadadéan kuwi, klompok-klompok ètnis liya wiwit ngobong omah-omahé wong Tionghoa ing Kali Besar. Banjur serangan saka Walanda marang wong Tionghoa ing Batavia. Politikus Walanda sing anti-kolonis [[Wolter Robert van Hoëvell\|W.R. van Hoëvell]] nulis yen "wong wadon sing lagi ngandhut lan nyusoni, bocah cilik, lan pria gaek melu ing serangan. Tahanan dibanté kaya domba."{{efn\|Asli: "... ''Zwangere vrouwen, zoogende moeders, argelooze kinderen, bevende grijsaards worden door het zwaard geveld. Den weerloozen gevangenen wordt als schapen de keel afgesneden''").{{sfn\|van Hoëvell\|1840\|p=485}}}} Larik 42: Vermeulen kandha yèn ontran-ontran iki salah sawijining prastawa sing misuwur ing kolonialisme [[Walanda]] abad 18. {{efn\|Asli: "''... markante feiten uit onze 18e-eeuwse koloniale geschiedenis tot onderwerp genomen''".}}{{sfn\|Terpstra\|1939\|p=245}} Ing disertasiné, W. W. Dharmowijono ngadhakaké yèn pogrom iki nduwèni peran sing gedhé ing sastra Walanda. Dharmowijono nyathet ana puisi déning [[Willem van Haren]] sing ngritik ontran-ontran iki (saka taun 1742) lan puisi anonim, saka périodhe sing padha, sing ngritik wong Tionghoané.{{sfn\|Dharmowijono\|2009\|p=304}} Raffles nulis taun 1830 yèn cathetan historis Walanda luwih pepak lan mirunggan.{{efn\|Asli: "''... far from complete or satisfactory.''"}}{{sfn\|Raffles\|1830\|p=231}} Sejarawan asal Walanda [[Leonard Blussé]] nulis yèn Gègèr Pacinan ndadèkaké kutha Batavia tuwuh ngrembaka, nanging agawé dikotomi antarané [[ètnik\|ètnis]] Tionghoa lan pribumi isih krasa nganti tekan pungkasan [[abad ka-20]].{{sfn\|Blussé\|1981\|p=96}} Ontran-ontran iki uga ndadèkaké asal jeneng-jeneng sawetara dhaérah ing Jakarta. Kayata [[Tanah Abang, Jakarta Pusat\|Tanah Abang]]m yaiku amarga akèh wong Tionghoa sing dipatèni ana ing kana; van Hoëvell nduwèni panemu yèn jeneng kuwi dianggo supaya wong Tionghoa slamet saka pogrom lan luwih cepet nrima [[amnèsti]].{{sfn\|Setiono\|2008\|p=115}}{{sfn\|van Hoëvell\|1840\|p=510}} Jeneng [[Rawa Bunga, ~~Jatinegara~~Jatinagara, Jakarta Wétan\|Rawa Bangke]] dijupuk saka tembung ''bangkai'' utaea jisim, amarga wong Tionghoa akèh sing dipatèni ana ing panggonan iku. {{sfn\|Setiono\|2008\|p=115}} == Katrangan ==

Gègèr Pacinan: Béda antara owahan