Wayang golèk: Béda antara owahan

Ana sawenèh versi kang nduduhaké dumadiné wayang golèk, ing antarané, miturut [[kitab]] [[Sanghyang Siksa Kandang Karesian]] [[(1518)]], ceritacarita babagan Ramayana lan Adiparwa wis wiwit ing kawitan [[abad 16]]. Cerita Ramayana lan Adiparwa iki di ceritakakécaritakaké déning [[memen]] (sebutan liya kanggo dhalang). Nanging ing kitab kuwiiku ora sinebutaké jeneng wayang. Miturut ahli pewayangan [[M. A. Salmun]], Wayang golèk cinipta déning [[Sunan Kudus]] ing abad 15-16. Wayang golèk mujudaké kréasi sunan Kudus adhedhasar [[wayang kulit]] (1583).

Sawisé [[Adipati Wiranatakoesoema II]] lèngsèr, panguwasa Kabupatèn [[Bandhung]] sabanjuré [[Adipati Wiranatakoesoema III]] nimbali para dhalang saka [[Tegal]] liyané. [[Ki Darman]] (ahli yasa wayang), [[Ki Rumiang]] (dhalang), lan [[Ki Surasungging]] (ahli gendhing). Panjenengané [[Bupati]] Bandung ngersakaké [[Ki Darman]] kanggo yasa wayang kang digawé saka kayu, wujud wayang gagrak anyar iki béda saka wayang kulit kejaba kuwiiku critacarita lan wanda apa déné prawakan tetep jèbles lan miturut babon Ramayana lan Mahabarata. Déné [[Ki Rumiang]] dadi dhalang ing [[kabupatèn Bandung]]. Murid saka [[Ki Rumiang]], [[Anting]] dadi dhalang Sundha sepisanan kang ngabdi marang [[Adipati Wiranatakoesoema IV]] utawa [[Dalem Bintang]] [[(1846-1874)]].

'''Lakon wayang golèk''' pada karo lakon wayang kulit, amarga kanthi adhedhasar babon [[Ramayana]] lan [[Mahabharata]]. Ananging, bédané ana ing basa kang digunakaké nganggo basa [[kawi]] [[Sundha]]. Lakon wayang golèk uga ana gagrag kanthi adhedhasar dhialèk sundha ciri iringan gendhing yakuwiyaiku,

Ing Cirebon ana critacarita [[wayang]] khusus sing ora tinemokaké ing wewengkon pasundhan liyané yakuwiyaiku wayang golèk cepak utawa wayang golèk ménak utawa wayang bendo, kang critanécaritané:

Kadosta padatane alur ceritacarita pewayangan, wayang golek uga duweni lakon satriya lan lakon carangan. Alure ceritacarita bisa dijupuk saka ceritacarita rakyat kaya sumebare agama Islam dening [[Walangsungsang]] lan [[Rara Santang]] utawa saka epik kang sumbere saka ceritacarita [[Ramayana]] lan [[Mahabarata]] kang dialihbasa dadi [[basa Sunda]] diiringi [[gamelan Sunda]] (salendro), [[saron]] loro, [[peking]], [[selentem]], saperangkat [[boning]], saperangkat [[boning rincik]], saperangkat [[kenong]], sapasang [[gong]] (kempul lan gong), ditambah saperangkat [[kendang]] (kendang Indung lan kulanter telu), [[gambang]] lan [[rebab]]. Ana ing gelaran wayang golek, lakon kang biasane tampil kuwiiku lakon carangan kadang-kadang nyeritakake galur.

Pola pengadegan wayang golek yakuwiyaiku; 1) Tatalu, dalang lan sinden munggah panggung, gending jejer/kawit, murwa, nyandra, suluk/kakawen, lan biantara; 2) Babak unjal, paseban, lan bebegalan; 3) Nagara sejen; 4) Patepah; 5) Perang gagal; 6) Panakawan/goro-goro; 7) Perang kembang; 8) Perang raket; lan 9) Tutug.

Gunane wayang iki ning masyarakat kuwiiku kanggo ngaruat, kang biasane diruwat kuwiiku : 1) ''Wunggal'' (anak siji-sijine); 2) ''Nanggung Bugang'' (adhi kang ditinggal mati kangmase); 3) ''Suramba'' (anak lanang kang gunggunge papat); 4) ''Surambi'' (anak wadon kang gunggunge papat); 5) ''Pandawa'' (anak lanang kang gunggunge lima); 6) ''Pandawi'' (anak wadon kang gunggunge lima); 7) ''Talaga Tanggal Kausak'' (anak lanang kang diampit anak wadon); 8) ''Samudra hapit sindang'' (anak wadon kang diampit anak lanang), lsp

Saiki wayang golek ora namung dadi pagelaran seni rakyat, kerajinan wayang golek uga didadikake oleh-oleh dening para wisata. Lakon wayang sing padatane digawa dadi oleh-oleh kuwiiku Rama karo Shinta, Arjuna, Srikandi, lan Krishna,

Wayang Golèk kagawé saka [[kayu]] [[albasia]], dawané 15-30 15–30 cm. Bagiyan [[rai]] diukir lan dikelir nganggo [[cat]], déné bagiyan [[awak]] diwènèhi [[kain]] kang wis dijait lan direrengga.

Wanda ing wayang golek kaperang dadi papat miturut [[Katie Foley]], yakuwiyaiku ''Redefined'' (paraga tama), ''strong'' (paraga keras), ''special'' (paraga tambahan), lan ''ogre'' (buta).

Kang mlebu ing kategori iki yakuwiyaiku kabeh karakter kang nduwene sipat lungguh, ladak, satria putri lan dewa.

Kang kalebu ing kategori iki yakuwiyaiku paraga kaya punggawa utawa paraga kang gampang nesu. Punggawa kaya Gatotkaca, lan Rahwana minangka paraga kang gampang nesu.

Kang kalebu paraga iki kaya dene [[Panakawan]] yakuwiyaiku [[Semar]], [[Cepot]], [[Dawala]], lan Gareng

Ogre utawa Buta yakuwiyaiku paraga kang dadi memungsuhane para satriya, dene pawakane gedhe, matane amba, irung gedhe, lan untune kang rangah-rangah.

[[iden: Wayang golek]]

[[enid: Wayang golek]]

[[nl: wajangWajang]]