Tèh: Béda antara owahan

'''Tèh''' ([[basa Cina]]: 茶, ''Chá''), iku ombénan [[tein]]. Yoiku salah siji [[infusi]] kang kagawé saka [[godhong]] garing semak ''Camellia sinensis'' kanthi banyu panas. Ing basa [[Cina]] Amoy diarani ''Te'' kang tegesé tèh. Basa nasional Cina tembung tèh yaikuya iku ''Cha''. Yèn ing basa [[Inggris]] tèh diarani ''tea''. Akèh wong kang seneng ngombé tèh anget utawa panas. Kadhangkala diwènèhi [[gula]].

Akèh kang ngandharaké panemonan tèh ing [[Jepang]] kang ana gegayutané karo [[Daruma]]. Daruma yaikuya iku wong kang nyebaraké agama [[Zen Buddha]] utawa kang dikenal kanthi sesebutan ''Father of Zen Buddha'' ing [[Jepang]] taun [[600 Masehi]]. Kacarita, Daruma lagi nyinauni agama [[Buddha]] kanthi tapa lan ora turu utawa merem sasuwéné 7 taun (ana kang ngandharakè 9 taun). Ana carita liya kang nyritakaké Daruma tapa kanthi lungguh nganti ing pungkasané sikilé Daruma lumpuh. Ana carita kang luwih sangar nyritakaké yèn Daruma sengaja nyuwèk kelopak mripaté bèn ora turu nalika tapa. Klopak mripaté iku tiba ing [[lemah]]. Lan miturut lègenda, ''keajaiban'' kadadéyan nalika klopak mripat iku tiba, thukul tanduran tèh kang kaping pisanan ing Jepang. Wiwit iku, Daruma dikenal kanthi mripaté kang gedhé minangka ''icon'' utawa pratandha lan didadèkaké golèkan kang misuwur ing Jepang.<ref name="Inter1"/>

Ing taun 780 Masehi, kang pisanan cendekiawan kang jenengé Lu Yu ngumpulaké lan nulis [[buku]] kang ngrembug babagan temuan tèh lan mumpangate ing sajroning ''literatur'' tèh, yaikuya iku ''Ch’a Cing'' utawa ''The Classic of Tea''. Buku iku nyritakaké yèn tèh mujudakè ombèn-ombèn kang bisa nggawé wong luwih ''semangat'', bisa nglerem ati, mbuka pikiran lan nggawé ora ngantuk, nggawé ènthènging awak lan nyegeraké awak, sarta bisa ngunggahaké kamampuan pikiré wong.<ref name="Inter1"/>

Ing jaman [[Wangsa Han]], [[Wangsa Tang|Tang]], [[Wangsa Soon|Soon]] lan [[Wangsa Yuan|Yuan]], komodhitas tèh wiwit dikenalaké ing njaba Cina liwat ijolan kabudayan ing Asia Tengah liwat [[bawana]] [[Éropah]] sinambi adol kain sutra (sinebut [[Jalur sutra|Jalur Sutra]]). ''[[East India Company]]'' utawa ''Perusahaan Hindia Timur Britania'' kang dianakaké déning [[Ratu Elizabeth I]] tanggal [[31 Desember]] [[1600]] kang nduwèni ancas yaikuya iku monopoli padagangan ing Hindia Wétan. Ing taun [[1669]], ''East India Company'' ngéntukaké lisènsi kanthi nekakaké tèh saka [[Cina]] menyang [[Inggris]] nganggo kapal Elizabeth I. Monopoli padagangan tèh dikuwasani nganti taun [[1833]]. Ing taun [[1773]] ''East India Company'' éntuk dodolan tèh langsung saka [[Cina]] menyang [[Amérika]] kanthi ngliwati jalur padagangan lan ''perpajakan'' kang ngrugikaké èksportir Éropah lan importir Amérika. Kamangka anggawé ngamuk warga [[Boston]], kanthi ngguwang sakabèhing pethi kang isiné tèh ing laut. Kadadéyan iku dikenal kanthi sesebutan ''Boston Tea Party'' kang ngakibataké révolusi Amérika marang panjajahan bangsa Inggris.<ref name="Inter1"/>

| Tèh iki diolah ora kanthi prosès fèrmèntasi. Sawisé [[godhong]] tèh dipethik, langsung diolah. Tèh iki nduwèni mupangat kang paling apik. Miturut asil panalitèn, tèh ijo bisa ngurangi risiko kena kangker. Tèh iki wiwit populèr ing [[Asia]] yaikuya iku ing Cina lan Jepang.

| Tèh pu-erh kaperang dadi loro, yaikuya iku mentah lan mateng. Tèh pu-erh kang isih mentah bisa langsung digunakaké kanggo nggawé tèh utawa disimpen sawetara nganti mateng. Nalika disimpen, tèh pu-erh ngalami prosès oksidasi mikrobiologi tahap loro. Tèh pu-erh mateng digawé saka godhong tèh kang kena prosès oksidasi kanthi artifisial supaya bisa kaya rasa tèh pu-erh mentah kang wis suwé sinimpen lan kena prosès panuwan alami. Tèh pu-erh mateng digawé kanthi ngontrol kalembaban lan temperatur godhong tèh kang mirip prosès pangomposan.

| Tèh ijo utawa tèh ireng kang diprosès utawa dicampur karo kembang. Tèh kembang kang paling populèr yaikuya iku tèh mlathi (H­eung Pín ing basa Kantonis, Hua Chá ing basa Tionghoa) kang kagawé saka campuran tèh ijo utawa tèh oolong kang dicampur [[kembang mlathi]]. Kembang-kembang liya kang bisa digawé campuran tèh yaikuya iku [[mawar]], [[seroja]], [[leci]], lan [[seruni]].

Tèh kanthi cara umum ngandhut dat kang akèh, yaikuya iku [[pelifenol]] kang nduwèni mupangat minangka antioksidan lan bisa nyegah radhikal bébas sajroning awak kang diakibataké saka lingkungan lan [[panganan]] kang didhahar. Tèh uga ngandhut [[vitamin B]] kang akèhé kaping sepuluhé yèn dibandhingaké janganan ijo. [[Vitamin C]] nduwèni mupangat minangka kakebalan awak utawa ''imunitas''. Vitamin C kang ana ing sajroning tèh bisa luwih akèh tinimbang vitamin C kang ana ing woh [[jeruk]]. [[Vitamin A]] nduwèni mupangat kanggo kasarasan [[mripat]]. [[Vitamin E]] nduwèni mupangat bisa nggawé jantung dadi séhat lan nggawé [[kulit]] dadi alus, yaikuya iku akèhé kira-kira 100-200 UI. Kang pungkasan, tèh nduwèni kandhutan [[cathecin]] yaikuya iku dat asipat multifungsi. Dat iki nduwèni mupangat minangka antiradhang, anti panggandhaan sèl, lan ngedhunaké kadhar [[kolesterol]].<ref name="Inter3">{{id}}[http://clubbing.kapanlagi.com/showthread.php?t=32297 Cara Menyiasati Dampak Kafein Dalam Kandungan Teh] kaakses tanggal 30 April 2011</ref><ref name="Inter4">{{id}}[http://www.facechan.com/2010/01/manfaat-dan-kandungan-teh/ Manfaat dan Kandungan teh] kaaksès tanggal 30 April 2011</ref> Miturut Noni Soraya, godhong tèh ireng unggulan ngandhut senyawa ''bioaktif polyfenol'' kang ing njeroné ngandhut flavonoid, [[tannin]], [[kafein]] lan asam fenalat. Tèh ireng uga ngandhut vitamin B1, B2, C, E lan K sarta mineral [[fluor]], [[mangan]], [[kalsium]], [[potassium]] lan [[kalium]]. Senyawa katekin kang ana ing sajroning senyawa flavonoid ngandhut: ''Epikatekin'' (EC), ''Epikatekin Galat'' (ECG), ''Epigalo Katekin'' (EGC), ''Epigalo Katekin Galat'' (EGCG) lan ''Quercetin''.<ref name="Inter5">{{id}}[http://duniapustaka.com/kandungan-teh-hitam/ Buku Gratis Kandungan Teh Hitam] kaaksès tanggal 30 April 2011</ref>

Tèh dadi ombèn-ombèn kang disenengi wong akèh ing donya kanggo dikonsumsi. Tèh bisa dikonsumsi ing kabèh jinis ombèn-ombèn ing donya-kayata dicampur karo [[kopi]], [[coklat]], ''soft drink'', lan [[alkohol]]. Para konsumèn tèh paling akèh saka nagara [[Asia]] kulon yaikuya iku nagara [[India]] lan [[Sri Lanka]]. Saking akèhé kang seneng ngonsumsi tèh, nganti ana budaya ngombé tèh kaya ing ''Gongfu tea ceremony'' kang ana ing nagara [[Cina]]. Ing nagara [[Jepang]] ana budaya ngombé tèh kanthi cara kang unik, yaikuya iku sadurungé [[cangkir]] diisi tèh, cangkir iku direndhem ing banyu panas supaya nalika tèh dijog ing cangkir, angeté bisa awèt. Ing [[Amérika]] 80% wong seneng ngombé tèh kanthi cara diwènèhi ès.<ref name="As1">{{en}}["Tea". Modern Marvels television (program). The History Channel. Disiarna tanggal 15 Oktober 2010]</ref>

Taun [[2003]], prodhuksi tèh donya yaikuya iku 3.21 milyar ton. Ing taun [[2008]], prodhuksi tèh donya luwih saka 4.73 milyar ton. Nagara kang paling akèh mrodhuksi tèh yaikuya iku [[Cina]], [[India]], [[Kenya]], [[Sri Lanka]], lan [[Turki]]. Miturut tabèl prodhuksi tèh (ing ton), kabèh nagara kang ngasilaké tèh mundhak terus. Data iku éntuk saka [[FAO]] nalika [[Januari]] [[2010]].<ref name="Inter6">{{en}}[http://faostat.fao.org/site/342/default.aspx FAOSTAT] kadeleng tanggal 2 Mei 2011</ref>