Sajarah Prancis: Béda antara owahan

Tapak tilasipun kawontenan [[manungsa]] ing [[Prancis]] sampun wonten 1.800.000 warsa kapengker <ref name="buku 1">{{id}} Carpentier, Jean. 2011. ''Sejarah Prancis''. Jakarta: Balai Pustaka. Kaca 27-30. ISBN 13:978-979-91-0347-5</ref>. Kinten-kinten wekdal menikapunika nedahaken menawi évolusi ngengingi sajarah Prancis menikapunika panjang sanget <ref name="buku 1"/>. Warsa 600.000 SM manungsa ngginakaken [[geni]]<ref name="buku 1"/>. Ing antawisipun warsa 35.000-10.000 SM, évolusi sajarah wiwit katingal langkung cetha nalika mlebet satunggaling tahap pangrembakan ingkang dipunwastani jaman [[Palaeolitikum|Palaéolitikum]]<ref name="buku 1"/>. Jaman Palaéolitik ingkang tinandha kanthi karya-karya seni rupa ingkang nggadhahi mutu sae paling wiwitan kadosta ingkang katingal saking manéka pethétan ing gebyoking guwa ing [[Lascaux]] utawi réca-réca alit kadosta réca Venus saking [[Brassempouy]]<ref name="buku 1"/>. Warsa 10.000 SM, kawontenan iklim ngalami ewah-ewahan ingkang ageng <ref name="buku 1"/>. Jaman ès sampun paripurna lan kagantosaken déning periode ingkang iklimipun langkung sedeng<ref name="buku 1"/>. Mammaouth ugi sampun kandeg, déné rusa kutub tumuju lèr<ref name="buku 1"/>. Sapérangan jinising kewan sanesipun wiwit dipundadosaken kewan pangingon kadosta [[asu|segawon]] ing warsa 800 SM<ref name="buku 1"/>. Kususipun [[wedhus|ménda]] lan ménda gibas ing warsa 6000 SM ing wewengkon kiduling Prancis lan [[sapi|lembu]] ing warsa 5.000 SM<ref name="buku 1"/>. Ing antawisipun warsa 10.000 dumugi 5.000 SM menikapunika dipunwastani minangka periode [[Epipaleolitik]] utawi Mesolitik ingkan puncakipun ing révolusi [[Neolitikum|Néolitik]] lan dusun-dusun purba, manungsa lajeng dados pambudidaya [[alam]]<ref name="buku 1"/>. Évolusi lamat-lamat menikapunika ingkang dipunlukisaken lumantar ringkesan kronologis ingkang ngiket salebetipun roman ''La Guerre du Feu'' anggitanipun [[J.-H. Rosny]]<ref name="buku 1"/>.

Wiwit milenium kaping 6 SM kadadosan pergeseran pola pagesangan pendhudhuk ing Barat<ref name="buku 1"/>. Wiwit jaman menikapunika Prancis kenging kalih pengaruh ingkang salajengipun dados ciri ajeg sajarah inggih menikapunika arus pengaruh ingkang dhateng saking kawasan Laut Tengah lumantar pangrembakan pelayaran maritim paling wiwitan, lan arus pengaruh saking kawasan lembah Kali Danube ing [[Éropah Tengah]]<ref name="buku 1"/>. Lumantar kaling alur hubugan menikapunika ingkang asalaipun saking Wetan<ref name="buku 1"/>. Senajan kadar pengaruh ing saben wewengkon bènten-bènten, ananging asil patemon kanthi unsur-unsur njawi menikapunika dadosaken sedaya ing setunggal tipé évolusi ingkang sami, inggih menikapunika komunitas-komunitas petani purba ingkang nglompok mbentuk ''satuan-satuan'' dusun, sarta nerapaken satunggaling sistem produksi campuran antawisipun peternakan, pertanian, lan kerajinan, tuladhanipun pandamelan tembikar<ref name="buku 1"/>. Kawontenan menikapunika ngeteraken tiyang-tiyang ingkang kathah-kathahipun tasih nindakaken pola pagesangan pindhah-pindhah menikapunika sangsaya dadosaken masarakat nindakaken pola pagesangan kanthi ajeg<ref name="buku 1"/>. Kanthi ajeg wonten satunggaling wewengkon tartemtu, ingkang strukturipun dipuntemtokaken piyambak, pramila kadadosan ewahing tata pagesangan ingkang utami sanget salebeting komunitas-komunitas padusunan menikapunika kanthi nerapaken pola hierarki sosial ingkang adhedhasar paclathon, jinising pagaweyan, lan peranan saben-saben tiyang<ref name="buku 1"/>. Kanthi cara menikapunika dadosaken tiga satuan wewengkon ageng ing gadhahi ciri kas<ref name="buku 1"/>.

Wewengkon Prancis ingkang pisanan ngalami fenomena Neolitik wiwit milennium kaping 5 SM inggih menikapunika wewengkon kidul (Midi)<ref name="buku 1"/>. Pengaruh njawi ingkang nyawiji ing kawontenan menikapunika utaminipun saking kawasan Laut Tengah<ref name="buku 1"/>. Kawontenan tembikar kanthi tatahan pethétan kulit kerang saking wewengkon menikapunika, ingkang dipunsebat cardium, saking istilah kabudayan ''cardiale''<ref name="buku 1"/>. Kabudayan menikapunika sumebar ngantos sekubenging wewengkon pesisir Laut Tengah, sanajan namung kasil mlebet kirang saking 100 kilometer ing wewengkon terpencil<ref name="buku 1"/>. Pendhudhuk kanthi kabudayan ''cardiale'' menikapunika tasih tumemplek kanthi kabiyasan lami kadosta methik tandhuran, manggen ing guwa-guwa watu, ngingu mendha lan mendha gibas, sarta nanem gandung lan Hordeum vulgare (orge)<ref name="buku 1"/>. Sampun wonten bentuk-bentuk panggenan ingkang kawangun ing dataran terbuka minangka perintis bentuk dusun, kadosta dipunpanggihi ing situs Couthezon ing wewengkon Vaucluse ingkang gubuk-gubukipun bunder<ref name="buku 1"/>. Lumebet millenium kaping 4 SM pengaruh kabudayan ''cardiale'' menikapunika sumebar ngantos njangko wewengkon-wewengkon ing sigaran lèr (situs Roucadour ing wewengkon Lot), senajan lingkup panyebaranipun tetep winates<ref name="buku 1"/>. Sejatosipun ingkang pisanan ngembangaken kabudayan pertanian inggih menikapunika wewengkon-wewengkon ing belahan wetan Prancis<ref name="buku 1"/>. Kabudayan menikapunika sinebat ''rubanée'' satunggaling istilah ingkang ugi saking name jinis kerajinan tembikar ingkang pinethétan goresan kanthi bentuk spiral, uliran, utawi lengkungan. Kabudayan menikapunika dipuntepangaken déning klompok-klompok pamdhateng saking Lembah Danube lan kawasan Éropah Tengah<ref name="buku 1"/>. Kelompok-kelompok ing pangrawuh saking lembah Danube lan kawasan Éropah Tengah<ref name="buku 1"/>. Klompok-klompok ingkang dumugi kanthi bekta uba rampe jangkep lan lajeng bikak tegalan ing nginggilipun lahan-lahan kanthi lapisan lemah endapan (loess) ingkang subur, lan bangun dusun-dusun kanthi gegriya ing dhawanipun ingkang mancik 8-40 meter<ref name="buku 1"/>. Tapak tilas leng tilasanipun saka pancang saking griya-griya kala wau dipunpanggihi ing sapérangan situs purbakala, ing Cuiry-lès-Chaudardes (Aisme) lan ing Charmoy (yonne)<ref name="buku 1"/>. Ing nginggilipun lahan ingkang tumata rapi lan dipunparingi pager semak belukar minangka panjagi, para petani kala wau tetanem (serealia) sarta ternak lembu lan [[babi]]<ref name="buku 1"/>. Ing mangsa menikapunika daerah-daerah pesisir Samudra Atantik Tengah ngalami satunggaling fénomena budaya sanès, inggih menikapunika kabudayan Megalitik<ref name="buku 1"/>.

Sampun dangu kabudayan menikapunika tansah dipungayutaken kaliyan tiyang-tiyang Celt (ide ingkang ngantos samenikasapunika tasih wonten ing tokoh Obelix ing serial komik Asterix)<ref name="buku 1"/>. Sejatosipun dolmèn-dolmèn ingkang paling sepuh saking milenium kaping 5 SM<ref name="buku 1"/>. [[Dolmen|Dolmèn]] utawi meja watu menikapunika ingkang wiwitanipun dipundeleh ing salabetipun bangunan tumulus utawi cairan inggih menikapunika ruangan mayit<ref name="buku 1"/>. [[Menhir|Mènhir]] utawi tugu batu ngantos samangké tasih boten gampil dipunpastèkaken umuripun lan hambok menawi dipundamel paling wingking<ref name="buku 1"/>. Ginanipun tasih dados teka-teki, kalebet deretan menhir ingkang dipunpanggihi ing Carnac<ref name="buku 1"/>. Pandamelan monumen-monumen ageng kala wau kadosta ménhir-ménhir ingkang dipunpanggihi ing Barnenez caketipun Morlaix, utawi wewangunan-wewangunan tulus ing Bougon (Deux-Sèvres), nyirataken kawontenan satunggaling bentuk masarakat ingkang gadhahi tatan organisasi lan hiérarki<ref name="buku 1"/>. Kawontenan bentuk-bentuk arsitéktur asli kados menikapunika sejatosipun gegayutan kaliyan manéka éwah-éwahan pola ékonomi ingkang caket sesambetanipun kaliyan gejala manggen netep lan pangrembakan pertanian<ref name="buku 1"/>.

[[Kabudayan]] Chasséen asalipun saking satunggaling situs purbakala, Chassey, ingkang dumunung ing wewengkon Saône-et-Loire, sanajan kabudayan menikapunika aslinipun saking wewengkon kidul (Midi)<ref name="buku 1"/>. Ing salebeting kabudayan menikapunika unsur-unsur pengaruh laut Tengah katingal punjul<ref name="buku 1"/>. Kanthi wekdal ingkang boten dangu, kabudayan menikapunika sampun sumebar ing sapérangan wewengkon Prancis, kejawi ing wewengkon-wewengkon wétan<ref name="buku 1"/>. Ciri utami saking kabudayan Chasséen inggih menikapunika punjulipun pangrembakan pendhudhuk sarta kagiyatan pertanian<ref name="buku 1"/>. Papan panggenan, sangsaya kathah awit dipunadegaken dusun-dusun ageng kadosta Saint-Michel-du-Touch lan Villeneuve-Tolosane ing lembah Kali Garonne, ingkang ambanipun 20 lan 15 hektar<ref name="buku 1"/>. Ing sapérangan wewengkon dipunbikak lahan-lahan pertanian enggal kanthi ciri kas kanthi bentuk perkampungan mawa bèntèng ing kawasan Wetan-Tengah, inggih menikapunika kabudayan tiyang Matignons (Charente) lan Peu-Richardn(Charente-Maritime), ingkang bènten kaliyan budayan Chasséen<ref name="buku 1"/>. Ing wewengkon-wewengkon pinggiring danau ugi wonten dusun-dusun, tuladhanipun Charavines ing pinggiring Danau paladru (Isère)<ref name="buku 1"/>.

Ing antawisipun warsa 2500-2000 SM inggih menikapunika mangsa pangrembakan peradapan-peradapan Neolitik ingkang tinandha kanthi mindhakipun intènsitas palenggahan lahan<ref name="buku 1"/>. Kabudayan Fontbouisse, ing wewengkon pedalaman Montpellier inggih menikapunika tuladha sae kanthi cacah perkampungan ingkang kathah (20-25 perkampungan saben 100&nbsp;km²) kaperang dados bidang-bidang laham pinisah ingkang tumata nglompokaken para pendhuhuk dataran rendah lan pendhudhuk dataran tinggi, para peternak lan petani, perkampungan Fontbouisse lan Cambous (Hérault) ingkang nggadahi gubuk-gubuk kanthi bentuk bunder sarta bangunan-bangunan ageng saking watu lonjong ingkang minangka kandhang ménda gibas<ref name="buku 1"/>. Gejala pangrembakan ingkang sami katingal ing wewengkon aliran Lèpèn Seine (Bassin Parisien), inggih menikapunika lembah Lèpèn Seine, Oise lan Marne<ref name="buku 1"/>. Ananging babagan ingkang paling katingal ing mangsa menikapunika inggih ngginakaken logam (emas lan tembaga)<ref name="buku 1"/>. Metalurgi sampun tinepang ing dunya Wetan wiwit warsa 6000 SM, lajeng dumugi Kilèn<ref name="buku 1"/>. Papan panggenan ingkang pisanan ngginakaken wiji tembaga inggih menikapunika wewengkon Cévennes lan wewengkon Massif Central sisih Kidul-wétan <ref name="buku 1"/>. Papan panggenan menikapunika ugi dipunpanggihi ciri kabudayan Fontbouisse ananging ingkang ngrembakakaken metalurgi ing sakubenging [[Éropah]] inggih menikapunika klompok ingkang asal-usulipun tasih dadosaken silang pamanggih ingkang winastan tiyang Companiformes <ref name="buku 1"/>. Asma menikapunika saking gelas kanthi bentuk loncèng ingkang gegayutan kaliyan ekspansi klompok menikapunika <ref name="buku 1"/>. Periode Néolitik menikapunika ingkang nglarasaken anggenipun ngginakaken barang-barang tradisional saking watu kaliyan benda-benda logam ingkang nembé wonten ingkang ugi dipunwastani periode Chalcolitik<ref name="buku 1"/>.