Srengéngé: Béda antara owahan

}}</ref> Sedaya komponèn tata surya kalebet 8 [[planèt]] lan satelitipun, planèt-planèt kerdhil, [[asteroid]], [[komèt]], lan lebu angkasa mubeng ngiteri srengéngé. <ref name="fcain">{{en}} {{cite web

</ref> [[Panas]] srengéngé ndadosaken [[bumi]] anget lan mbentuk [[iklim]], éwadéné [[cahyanipun]] maringi pepadhang dhumateng [[bumi]] sarta dipunpigunakkaen déning tetanduran kanggé prosès [[fotosintesis]].<ref name="Lang2"/> Tanpa srengéngé, mbotenboten bakal wonten kagesangan ing bumi amargi kathah réaksi [[kimia]] ingkang mbotenboten saged dumados.<ref name="Lang2"/>

Srengéngé awangun bal pijar kanthi senyawa panyusun utami arupi gas hidrogen (74%) lan helium (25%) kaionisasi.<ref name="solar nasa"/><ref name="fcain"/><ref name="Marshall">{{en}} {{cite web

}}</ref><ref name="fcain"/> Senyawa panyusun sanèsipun kapérang saking [[wesi]], [[nikel]], [[silikon]], [[sulfur]], [[magnesium]], [[karbon]], [[neon]], [[kalsium]], lan [[kromium]].<ref name="fcain2">{{en}} {{cite web

Adhedhasar pangétangan migunakaken [[Hukum Newton]] kanthi nglibataken pangaji kacepetan [[orbit bumi]], let srengéngé, lan [[gravitasi|gaya gravitasi]], dipunpikantuk massa srengéngé inggih punika 1,989x10³⁰ [[kilogram]].<ref name="Marshall"/><ref name="Boyd">{{en}} {{cite web

}}</ref><ref name="Marshall"/> Angka kasebat sami kaliyan kaping 333.000 massa bumi. <ref name="Marshall"/> Sauntawisipun puniku, dhiameter srengéngé inggih punika 1.392.000 kilometer utawi 865.000 mil, sami kaliyan kaping 109 dhiameter bumi.<ref name="fcain"/> Minangka pabandhingan, 1,3 yuta planèt saukuran bumi saged mlebet dhumateng srengéngé.<ref name="fcain"/> Mila, srengéngé dados objèk paling ageng ing tata surya kanthi massa dumugi 99,85% saking total massa tata surya.<ref name="JetPro">{{en}} {{cite web

}}</ref>

|ISBN=9780521546225}} ({{google books with page|LqlW1RestpYC|pirsani|15| lintang paling caket kaliyan bumi}})</ref> Let srengéngé dhumateng bumi puniki dipuntepangi minangka [[satuan astronomi]] lan biasa dipunbulataken (kanggé panyedherhanan étangan) dados 150 yuta km. <ref name="solar nasa">< /ref><ref name="JetPro">< /ref>

}}</ref> Sacara téori perkawis kasebat ateges bilih satunggiling tiyang gadhah bobot 100 &nbsp;kg ing bumi mila menawi lelampahan ing lumahipun srengéngé bobotipun bakal karaos kados 2.800 &nbsp;kg.<ref name="fcain3"/> Gravitasi srengéngé mungkinaken narik sedaya komponèn-komponèn panyusunipun mbentuk satunggil wangun bal sampurna.<ref name="fcain3"/> Gravitasi srengéngé ugi ingkang nahan planèt-planèt ingkang ngupengi tetep wonten ing orbitipun piyambak-piyambak.<ref name="fcain3"/> Pangaruh saking gravitasi srengéngé tasih saged karaos dumugi let 2 [[taun cahya]].<ref name="fcain3"/>

Inti inggih punika aréa paling lebet saking srengéngé ingkang gadhah suhu watawis 15 yuta drajat [[Celcius]] (27 yuta drajat [[Fahrenheit]]).<ref name="solar nasa"/><ref name="yohkoh"> {{en}}{{cite web

</ref> Kapadhetanipun inggih punika watawis 150 g/cm³. Suhu lan tekanan ingkang kados mekaten inggilipun mungkinaken wontenipun pamecahan [[atom|atom-atom]] dados [[èlèktron]], [[proton]], lan [[neutron]].<ref name="yohkoh"/><ref name="Pugh"/> Neutron ingkang mbotenboten gadhah muatan bakal nilar inti nuju bagéyan srengéngé ingkang langkung njawi.<ref name="yohkoh"/> Sauntawis puniku, ènèrgi panas ing lebet inti nyebabaken pagerakan èlèktron lan proton cepet sanget lan silih tabrakan satunggal kaliyan sanèsipun nyebabaken réaksi fusi nuklir (asring ugi dipunsebat termonuklir).<ref name="solar nasa"/><ref name="yohkoh"/> Inti srengéngé inggih punika papan dumadosipun réaksi fusi nuklir helium dados hidrogen.<ref name="Pugh"/> Ènèrgi asil réaksi termonuklir ing inti arupi [[gamma|sinar gamma]] lan [[neutrino]] maringi tenaga ageng sanget ugi ngasilaken sedaya ènèrgi panas lan [[cahya]] ingkang dipuntampi ing bumi.<ref name="solar nasa"/><ref name="yohkoh"/><ref name="cohen">{{en}} {{cite web

Zona radhiatif inggih punika dhaérah ingkang nylubungi inti srengéngé.<ref name="yohkoh2"> {{en}}{{cite web

</ref> Suhu lan dhènsitas zona radhiatif tasih cekap inggil, nanging mbotenboten mungkinaken dumadosipun réaksi fusi nuklir.<ref name="Pugh2"/>

Zona konvèktif inggih punika lapisan ing pundi suhu wiwit mandhap.<ref name="solar nasa"/> Suhu zona konvèktif inggih punika watawis 2 yuta drajat Celcius (3.5 yuta drajat Fahrenheit).<ref name="solar nasa"/> Sasampunipun medal saking zona radhiatif, atom-atom kanthi ènèrgi saking inti srengéngé bakal obah nuju lapisan langkung njawi ingkang gadhah suhu langkung asor.<ref name="yohkoh3"> {{en}}{{cite web

Fotosfèr utawi lumahipun srengéngé ngliputi wilayahwewengkon ingkang kandelipun 500 [[kilometer]] kanthi suhu watawis 5.500 drajat Celcius (10.000 drajat Fahrenheit).<ref name="solar nasa"/> Sebagéyan ageng radhiasi srengéngé ingkang dipunuwalaken medal asalipun saking fotosfèr.<ref name="solar nasa"/> Ènèrgi kasebat dipunobservasi minangka sinar srengéngé ing bumi, 8 menit sasampunipun nilar srengéngé.<ref name="solar nasa"/>

Kromosfèr inggih punika lapisan ing sainggilipun fotosfèr.<ref name="solar nasa"/> Werna saking kromosfèr biasanipun mbotenboten katingal amargi katutup cahya ingkang padhang sanget ingkang dipunasilaken fotosfèr.<ref name="solar nasa"/> Nanging nalika dumados [[grahana srengéngé total]], ing pundi [[rembulan]] nutupi fotosfèr, bagéyan kromosfèr bakal katingal minangka pigura kanthi warna [[abang|abrit]] ing sakupengipun srengéngé.<ref name="solar nasa"/><ref name="cohen"/> Warna abrit kasebat dipunsebabaken déning inggilipun kandhutan helium ing mrika.<ref name="cohen"/>

Korona arupi lapisan paling njawi saking srengéngé.<ref name="cohen"/> Lapisan puniki gadhah warna [[putih|pethak]], nanging namung saged dipuntingali nalika dumados grahana amargi cahya ingkang dipunpancaraken mbotenboten sami kiyatipun bagéyan srengéngé ingkang langkung lebet.<ref name="cohen"/> Nalika grahana total dumados, korona katingal mbentuk makutha cahya kanthi warna pethak ing sakupengipun srengéngé.<ref name="solar nasa"/> Lapisan korona gadhah suhu ingkang langkung inggil tinimbang bagéyan lebet srengéngé kanthi rata-rata 2 yuta drajat Fahrenheit, nanging ing sapérangan bagéyan saged dumugi suhu 5 yuta drajat Fahrenheit.<ref name="cohen"/>

}}</ref> Gerakan rotasi puniki sepindhaipun dipunkawruhi liwat pangamatan dhumateng éwah-éwahan posisi bintik srengéngé.<ref name="hathaway"/> Sumbu rotasi srengéngé miring tebihipun 7,25° saking sumbu orbit bumi saéngga kutub lèr srengéngé bakal langkung katèingal ing wulan [[September]] sauntawis kutub kidul srengéngé langkung katingal ing wulan [[Maret]].<ref name="hathaway"/> Srengéngé sans bal padhet, ananging bal gas, saéngga srengéngé mbotenboten rotasi kanthi kacepetan ingang sragam.<ref name="hathaway"/> Ahli astronomi nélakaken bilih rotasi bagéyan interior srengéngé mbotenboten sami kalian bagéyan lumahanipun.<ref name="cain2">{{en}} {{cite web

* Srengéngé lan sedaya isi tata surya obah ing orbitipun ngupengi galaksi [[bimasakti]].<ref name="coffey"/> Srengéngé mapan tebihipun 28.000 [[taun cahya]] saking pusat galaksi bimasakti.<ref name="coffey"/> Kacepetan rata-rata pagerakan puniki inggih punika 828.000 &nbsp;km/jam saéngga dipunkintenaken bakal mbetahaken wekdal 230 yuta taun kanggé pikantuk satunggil puteran sampurna ngupengi galaksi.<ref name="coffey"/>

| first2 =

</ref> Prominènsa dipunsebat ugi minangka filamèn srengéngé amargi senadyan juluranipun padhang sanget menawi dipuntingali ing angkasa ingkang peteng, nanging mbotenboten langkung padhang tinimbang sedaya srengéngé puniku piyambak.<ref name="prominence"/> Prominènsa namung saged dipuntingali saking bumi kanthi bantuan [[teleskop]] lan filter.<ref name="prominence"/> Prominènsa paling ageng ingkang naté dipuntangkep déning SOHO (Solar and Heliospheric Observatory) dipunèstimasi ukuran panjangipun 350 éwu km.<ref name="prominence"/>

}}</ref> [[Érupsi]] saged dumados nalika struktur prominèsa dados mbotenboten stabil saéngga bakal pecah lan ngedalaken plasmanipun.<ref name="nasa prominence"/> Nalika dumados érupsi, matérial ingkang dipunwedalaken dados bagéyan saking struktur magnètik ingkang ageng sanget dipunsebat semburan massa korona (''coronnal mass ejection''/ CME).<ref name="prominence"/><ref name="nasa prominence"/> Pagerakan semburan korona kasebat dumados ing kacepetan ingkang inggil sanget, inggih punika antawis 20 éwu m/s dumugi 3,2 yuta km/s.<ref name="prominence"/> Pagerakan kasebat ugi nyebabaken paningkatan suhu dumugi puluhan yuta drajat salebetipun wekdal ingkang singkat.<ref name="prominence"/> Menawi érupsi semburan massa korona ngarah dhumateng bumi, bakal dumados interaksi kaliyan médhan magnèt bumi lan ngakibataken dumadosipun [[badhai géomagnètik]] ingkang gadhah potènsi ngganggu jaringan komunikasi lan [[listrik]].<ref name="nasa prominence"/>

Bintik srengéngé inggih punika granula-granula cembung alit ingkang dipunpanggihi ing bagéyan fotosfèr srengéngé kanthi gunggung ingkang mbotenboten kaétang.<ref name="nasa sunspot">{{en}} {{cite web

}}</ref> Partikel-partikel kasebat gadhah ènèrgi ingkang inggil, nanging prosès pagerakanipun medal médhan gravitasi srengéngé ing kacepetan ingkang inggil sanget dèreng dipunmangertos sacara sampurna.<ref name="frasercain"/> Kacepetan angin srengéngé kapérang dados kalih, inggih punika angin cepet ingkang nggayuh 400 &nbsp;km/s lan angin cepet ingkang nggayuh langkung saking 500 &nbsp;km/s.<ref name="radiman">{{en}} Radiman I, Soegiatini E, Sungging E. Soegianto E. 2007. The motion of solar wind charged particle in a sinusoidal vibrating magnetic field. ''J Mat Sains 12:127:133. </ref> Kecepetan puniki ugi saya tambah sacara èksponènsial selaras letipun saking srengéngé.<ref name="radiman"/> Angin srengéngé ingkang umum dumados gadhah kacepetan 750 &nbsp;km/s lan asalipun saking bolongan korona ing atmosfèr srengéngé.<ref name="radiman"/>

Sapérangan bukti wontenipun angin srengéngé ingkang saged dipunraosaken utawi dipuntingali saking bumi inggih punika badhai géomagnetik kanthi ènèrgi inggil ingkang nrisak satelit lan sistem listrik, [[aurora]] ing [[Kutub Lèr]] utawi [[Kutub Kidul]], lan partikel mèmper buntut panjang ing komèt ingkang mesthi ngedohi srengéngé amargi siliran angin srengéngé.<ref name="frasercain"/> Angin srengéngé saged mbebayani kanggé kagesangan ing Bumi menawi mbotenboten wonten médhan magnèt bumi ingkang ngreksa saking radhiasi.<ref name="frasercain"/> Ing sanyatanipun, ukuran lan wangun médhan magnèt bumi ugi dipuntemtokaken déning kakiyatan lan kacepetan angin srengéngé ingkang liwat.<ref name="frasercain"/>

}}</ref> Kasilipun Pioneer 4 dipunterasaken déning paluncuran Pioneer 5 - Pioneer 9 salaminipun 1959-1968 ingkang panci gadhah tujuan kanggé nyinaoni perkawis srengéngé.<ref name="hamiltoncj"/> Nalika tanggal 26 Mei 1973, [[stasiun njawi angkasa]] Amérika Sarékat kanthi nami Skylab dipunluncuraken kanthi mbeta 3 awak.<ref name="hamiltoncj"/> Skylab mbeta Apollo Telescope Mount (ATM) ingkang dipungunakaken kanggé mundhut langkung saking 150.000 gambar srengéngé.<ref name="hamiltoncj"/>

}}</ref> Helios I teras mubeng kanggé mesthèkaken sedaya bagéyan montor mabur pikantuk gunggung panas ingkang sami saking srengéngé.<ref name="bob"/> Helios I gadhah tugas ngempalaken data-data perkawis srengéngé.<ref name="bob"/> Montor mabur ulang-alik asil karya sesarengan antawisipun Amérika Sarékat lan [[Jerman]] puniki operasinipun wiwit 10 Desember 1974 dumugi akir 1982.<ref name="hamiltoncj"/><ref name="bob"/> Helios II dipunluncuraken tanggal 16 Januari 1976 lan kasil nggayuh let 43 yuta km saking srengéngé.<ref name="hamiltoncj"/> Misi Helios II rampung wulan April 1976 nanging dipunnengké kémawon tetep wonten ing orbit.<ref name="bob"/>

Misi èksplorasi paling énggal saking NASA inggih punika montor mabur ulang alik kembar kanthi nami STEREO ingkang dipunluncuraken tanggal 26 Oktober 2006.<ref name="cain4bob"/><ref name="bobcain4"/> STEREO gadhah tugas kanggé nganalisis lan mundhut gambar srengéngé salebetipun wangun 3 dhimènsi.<ref name="bob"/> Solar Dynamics Observatory Mission inggih punika misi èksplorasi NASA ingkang nembé wonten pangembangan lan sampun dipunpublikasikaken wulan April 2008.<ref name="bob"/> Solar Dynamics Observatory Mission dipunkintenaken bakal ngorbit kanggé nyinaoni dhinamika srengéngé ingkang ngliputi aktivitas srengéngé, évolusi atmosfèr srengéngé, lan pangaruh radhiasi srengéngé dhumateng planèt-planèt sanès.<ref name="bob"/>

}}</ref> Salebetipun mitologi ingkang dipungadhahi déning manéka bangsa ing donya, srengéngé gadhah peranan ingkang wigatos sanget ing salebetipun kagesangan masarakatipun.<ref name="deepak"/> Srengéngé dipuntepangi kanthi nami ingkang bèntèn-bènten ing saben kabudayan lan asring ugi dipunsembah minangka déwa.<ref name="solar nasa"/><ref name="deepak"/>

}}</ref> Déwa Ra ugi dipungambaraken minangka panjagi ''pharaoh'' utawi Raja Mesir.<ref name="touregypt"/> Sasanèsipun puniku, Ra dipungambaraken minangka déwa ingkang sampun sepuh lan manggèn ing langit kanggé ngawasi donya.<ref name="touregypt"/>

</ref> Déwa Inti dipunpitados nganugerahaken peradhaban Inca dhumateng putranipun, [[Manco Capac]], ingkang ugi arupi raja bangsa Inca ingkang sepindhah.<ref name="Roza"/> Bangsa Inca nyebat dhirinipun minangka putra-putri srengéngé.<ref name="Roza"/> Saben taun bangsa Inca maringaken pasembahan asil panèn kanthi gunggung ingkang ageng kanggé upacara-upacara ingkang sesambetan kaliyan panyembahan srengéngé.<ref name="Roza"/>

</ref> Kinich-ahau inggih punika pamimpin bagéyan lèr.<ref name="James"/>

*[[Shintoisme]] arupi agami ingkang gadhah inti dhumateng panyembahan srengéngé ingkang tasih wonten ing [[Jepang]].<ref name="Lang"/> Jepang gadhah julukan "NegaraNagara Srengéngé Mlethèk".<ref name="Lang"/>

* [[Pilar Intihuatana]] ingkang wonten ing kawasan [[Machu Picchu]] inggih punika bangunan ingkang dipundegaken déning bangsa Inca.<ref name="Roza"/> Nalika tengah dinten saben tanggal 21 Maret lan 21 September, posisi srengéngé bakal wonten mèh tepat ing sainggiling pilar saéngga mbotenboten badhé wonten ayang-ayang pilar sekedhik kémawon.<ref name="Roza"/><ref name="macchu pichu">Sacred Place. 2010. Macchu Pichu [terhubung berkala]. http://www.sacredsites.com/americas/peru/machu_picchu.html [dipunaksès tanggal 22 Juni 2011]</ref> Ing wekdal puniki, masarakat Inca bakal ngawontenaken upacara ing papan kasebat amargi masarakat kasebat pitados bilih srengéngé nembé dipuniket ing langit.<ref name="Roza"/><ref name="macchu pichu"/> Intihuatana dipunpigunakaken kanggé nemtokaken dinten ing pundi dumados ''equinox'' (laminipun siang sami kaliyan ndalu) lan périodhe-périodhe astronomis sanèsipun<ref name="macchu pichu"/>

*Cahya srengéngé dipunmupangataken sacara langsung déning tetanduran mawi [[klorofil]] kanggé nglangsungaken fotosintesis, saéngga tetanduran saged tuwuh sarta ngasilaken oksigen lan gadhah peran minangka sumber pangan kanggé kéwan lan manungsa.<ref name="Lang"/> Makluk gesang ingkang sampun mati bakal dados fosil ingkang ngasilaken [[lenga bumi]] lan [[batu bara]] minangka sumber ènèrgi.<ref name="Lang"/> Perkawis puniki arupi peran saking ènèrgi srengéngé sacara mbotenboten langsung <ref name="Lang"/>

*[[Pambangkit listrik tenaga srengéngé]] inggih punika modhèl énggal pambangkit listrik kanthi sumber ènèrgi kaénggalaken.<ref name="greenpeace">{{id}} Greenpeace. 2011. Energi matahari [terhubung berkala]. http://www.greenpeace.org/seasia/id/campaigns/perubahan-iklim-global/Energi-Bersih/Energi_matahari/ [diakses 23 Juni 2011] </ref> Pambangkit listrik puniki kapérang saking kaca-kaca ageng utawi panèl ingkang bakal nangkep cahya srengéngé lan ngonsèntrasikaken dhumateng satunggal titik.<ref name="greenpeace"/> Panas ingkang dipuntangkap salajengipun dipunginakaken kanggé ngasilaken uwap panas mawi tekanan, ingkang bakal dipunpigunakaken kanggé nglampahaken turbin saéngga ènèrgi listrik saged dipunasilaken.<ref name="greenpeace"/> Prinsip panèl surya inggih punika panggunaan [[sèl surya]] utawi sèl ''photovoltaic'' ingkang kadamel saking [[silikon]] kanggé nangkep sinar srengéngé.<ref name="greenpeace"/> Sèl surya sampun kathah dipungunakaken kanggé [[kalkulator]] tenaga surya. Panèl surya sampun kathah dipunpasang ing atep bangunan lan griya ing dhaérah pakuthan kanggé pikantuk listrik kanthi gratis.<ref name="greenpeace"/>

*Pagerakan rotasi bumi nyebabaken wonten bagéyan ingkang nampi sinar srengéngé lan wonten ingkang mbotenboten.<ref name="wilson">{{en}} {{cite web