Aksara Nusantara

     

Aksara Nusantara iku menéka warna aksara/tulisan sing naté digunakaké ing Nusantara sadurungé dikenal aksara arab lan aksara latin. Seka runutan sing bisa digayuh, para leluhur bangsa Indonesia migunakaké aksara-aksara iku digunakaké nganti abad angka 4, kanthi ngrujuk marang tinggalan prasasti-prasastri lan naskah karajan sing wis liwat.

Koleksi Aksara Nusantara ing Perpustakaan Nasional Indonesia, Jl. Medan Merdeka Selatan, Jakarta

Bebuka besut

Aksara-aksara Nusantara minangka turunan saka Aksara Pallawa sing ngrembaka ing India sisih kidul. Aksara Pallawa dhéwé minangka turunan saka Aksara Brahmi. Aksara Brahmi iki cikal bakalé kabèh aksara ing wewengkon Asia Kidul lan Asia Tenggara.

Bukti tuwa dhéwé ngenani anané Aksara Nusantara iku wujud pitung yupa (saka watu kanggo nyencang tali sapi) sing ana tulisan prasasti ngenani upacara ‘’waprakeswara’’ sing diadani déning Mulawarmman, Raja Kutai ing wewengkon (saiki) Kalimantan Wétan. Tulisan ing yupa iku migunakaké Aksara Pallawa kanthi basa Sansekerta. Adhedasar pratijo marang wujud aksarané, para ahli purbakala nyipati yèn yupa iku digawé abad kaping 4.

Aksara-aksara Nusantara iku dhéwé wis nyedhaki ilang lan ora naté kanggo urip padinan. Sawetara pamarintah laladan nyoba nglestarèkaké tinggalan kabudayan iku.

Aksara Nusantara Asli besut

Jaman Klasik:

Jaman Pertengahan:

Jaman Kolonial:

Zaman Modern:

Owah-owahan Aksara Pallawa dadi Aksara Nusantara besut

 
Owah-owahan aksara Pallawa (kolom paling kiwa) dadi sawetara aksara Nusantara. Kolom ke-wolu iku aksara Jawa modhèren (hanacaraka), kolom ke-sanga iku aksara Bali modhèren, lan kolom paling tengen iku aksara Bugis (lontara).

Variasi besut

Manut ilining jaman, budaya, lan basa masarakat, aksara pancèn jamak ngalami owah-owahan wujud, jumlah, lan unèn-unèné. Owah-owah mau tetep ora ngowahi yèn terus dadi aksara anyar. Upamané, aksara arab sing nulis Basa Arab mung béda sithik karo aksara arab sing kanggo nulis basa Melayu. Mula saka iku, dadiné akèh variasiné.

Ana sawatara variasi Aksara Nusantara, antarané:

  • Variasi Aksara Kawi (Aksara Jawa Kuna)
    • Aksara Kayuwangi: Aksara iki minangka Aksara Kawi sing ditulis kanthi rupa bunder miring. Disebut Aksara Kayuwangi amarga variasi iki akèh ditemoni ing prasasti saka sadurungé lan nganti jaman pamaréntahan Rakai Kayuwangi, Raja Mataram (855885). Sawetara ahli epigrafi, variasi iki dianggep variasi aksara Kawi paling éndah.
    • Aksara Kuadrat: Aksara iki minangka Aksara Kawi sing ditulis rupa aksara sing kothak. Mula saka iku aksara iku dijenengi kuadrat. Variasi iki akèh ditemoni ing ing prasasti jaman Karajan Kadhiri lan Karajan Singasari.
    • Aksara Majapahit: Aksara iki minangka Aksara Kawi sing saben aksarané ditulis kanthi akèh kembangan saéngga ana kalané dadi angèl diwaca. Aksara iki akèh tinemon ing jaman Karajan Majapahit.
  • Variasi Aksara Batak
    • Aksara Toba: Variasi iki minangka Aksara Batak kanggo nulis basa Toba.
    • Aksara Karo: Variasi iki minangka Aksara Batak kanggo nulis basa Karo.
    • Aksara Dairi: Variasi iki minangka Aksara Batak kanggo nulis basa Dairi.
    • Aksara Simalungun: Variasi iki minangka Aksara Batak kanggo nulis basa Simalungun.
    • Aksara Mandailing: Variasi iki minangka Aksara Batak kanggo nulis basa Mandailing.
  • Variasi Aksara Lampung/Ulu
    • Aksara Ulu kanggo nulis basa pocapan Pasemah
    • Aksara Ulu kanggo nulis basa pocapan Serawai
    • Aksara Ulu kanggo nulis basa pocapan Lembak
    • Aksara Ulu kanggo nulis basa pocapan Rejang
  • Variasi Aksara Jawa
    • Aksara Jawa kanggo nulis basa Jawa Anyar.
    • Aksara Jawa kanggo nulis basa Jawa Kuna.
    • Aksara Jawa kanggo nulis basa Jawa pocapan Banten.
    • Aksara Jawa kanggo nulis basa Jawa pocapan Cirebon.
    • Aksara Jawa kanggo nulis basa Sunda / Aksara Sunda Cacarakan.
  • Variasi Aksara Bali
  • Variasi Aksara Lontara
    • Aksara Bugis: Variasi iki wujud Aksara Lontara kanggo nulis basa Bugis.
    • Aksara Makassar: Variasi iki wujud Aksara Lontara kanggo nulis basa Makassar.
 
 
 
 
 
 
Brahmi
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
India
Utara
 
 
 
India
Selatan
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
Pranagari
 
Nagari
 
Pallawa
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
Kawi
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
Buda
 
Jawa
 
Bali
 
Proto-Sumatra
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
Batak
 
Kaganga
 
Bugis
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
Baybayin
 
Silsilah Aksara Nusantara "Asli"

Aksara Liyané besut

Uga delengen besut