Wikipédia

Agen Oranye

Agen Oranye lan "Super Oranye" iku jejuluk kang diwènèhaké kanggo herbisida lan defolian kang digunakaké déning Militer Amérikah Sarékat ing peperangan herbisida (herbicidal warfare) suwéné Perang Vietnam. Ing peperangan herbisida mau, sapérangan herbisida kalebu Agen Oranye digunakaké kanthi maksud kanggo ngancuraké prodhuksi bahan pangan lan wiwitan kang didadèaké minangka papan pandhelikan mungsuh. Agen Oranye digunakaké saka taun 1961 tekan taun 1971, lan ing antarané kabèh kang ingaran " herbisida kluwung" kang paling mbebayani, kang digunakaké ing program iki. Degradasi Agen Oranye (éwadéné Agen Ungu, Jambon, lan Ijo) nglepasaké dioxin, kang didakwa wus mbebayani marang kaséhatan wong kang kapaparaké ing mangsa Perang Vietnam. Agen Biru lan Putih iku péranganing program kang padha nanging ora ngandhut dioxin. Studi ngenani penduduk kang kapapar dioxin, éwadéné ora kudu Agen Oranye, nunjukaké ningkaté résiko manéka warna jinis kanker lan cacat genetis. Dampak paparan ing tingkat cendhèk kanggo jangka wektu kang suwé durung bisa dipesthèaké. Wiwit 1980-an, sapérangan tuntutan ukum wus diajokaké marang perusahaan-perusahaan kang mprodhuksi Agen Oranye, ing antarané ya iku Dow Chemical, Monsanto lan Diamond Shamrock (ngasilaké mung 5% [1]). Para vèteran AS olèh ganti rugi AS$180 yuta taun 1984, lan para vèteran kang gedhé dhéwé kena akibaté nampa ganti rugi sapisan ya iku AS $1.200. Para vèteran Amérika saka perang ing Vietnam ngupaya olèh pangakuan ngenani Agen Oranye, kompensasi lan perawatan kanggo penderitaan kang dialami para veteran lan anak-anaké amarga Agen iki; akèh véteran Vietnam kang kapapar Agen Oranye ora kasil olèh perawatan medhis kang wus dijanjèaké liwat sistem medhis Dhépartemèn Urusan Vèteran lan mung ing kasus-kasus kang istiméwa anak-anaké kang kena prabawa kasil olèh bantuan keséhatan saka pamaréntah. Para vèteran Vietnam lan kulawargané kang sepisanan ngajokaké tuntutan dhateng Agen Oranye iki nelaaké 25 taun kapungkur yèn pamaréntah "mung nunggu awake dhéwé kabèh mati". Para veteran nutuh yèn sapérangan gedhé veteran kang isih urip bakal mati amarga akibat-akibat paparan racun iki suwéné pérangan taun ngarep, sadurungé umur 65 taun. Ing papan-papan liya, para vèteran Australia, Kanada lan Niu Sélan olèh ganti rugi kanggo panylesaian sakjaban pangadilan ing taun kang padha. Taun 1999, para vèteran Koréa Kidul ngajokaké tuntutan ukum ing Koréa; ing wulan Januari 2006, Pangadilan Bandhing Koréa mréntahaké Monsanto lan Dow mbayar ganti rugi AS$62 yuta. Nanging, ora ana siji-sijiya wong Vietnam kang kasil olèh kompénsasi. Tanggal 10 Maret 2005 Hakim Jack Weinstein saka Pangadilan Federal Brooklyn nolak tuntutan kang diajokaké déning wong-wong Vietnam kurban Agen Oranye marang perusahaan-perusahaan kimia kang mrodhuksi defolian/herbisida iki.

Vietnam. Misi Pamusnahan Tetuwuhan. Sawijining hèlikopter UH-1D saka Kompi Panerbang nomer 336 nyemprotaké agen defoliasi (pangrontok godhong-godhongan) ing sandhuwuré alas gedhé ing Delta Mekong, 26 Juli 1969

Dhéskripsi

besut

Agen Oranye, olèh jeneng saka tong-tong kanthi garis-garis oranye kang ukurané 55 galon AS, papan pangirimané, kira-kira ya iku campuran 1:1 saka loro herbisida fenoksi ing wangun ester, 2,4-dichlorophenoxyacetic acid (2,4-D) lan 2,4,5-trichlorophenoxyacetic acid (2,4,5-T). Loro herbisida iki dikembangaké taun 1940-an déning tim-tim independen ing Inggris lan Amérikah Sarékat kanggo ngendhalèni tetuwuhan kang godhongé amba. Agen-agen fenoksi iki makarya kanthi niru hormon tetuwuhan tetuwuhan, indoleacetic acid (IAA). Yèn disemprotaké ing tetuwuhan kang godhongé amba, bakal ngrangsang tuwuh kanthi rikat lan ora bisa dikendhalèaké lan pungkasané ngrontokaké godhong-godhongé. Yèn disemprotaké ing tetuwuhan kaya gandum utawa jagung, bakal kanthi selektif matèni mung tetuwuhan kang godhongé amba ing ladang – ilalang – lan tetuwuhan liyané relatif ora kena prabawa. Herbisida iki sepisanan diwanuhaké taun 1946 lan dipigunaaké kanthi wiyar ing tetanèn ing pertengahan 1950-an lan sepisanan diwanuhaké ing ladang-ladang tetanèn ing Aguadilla, Puerto Rico.

Nalika Agen Oranye didol marang pamaréntah AS kanggo digunakaké ing Vietnam, memo-memo intern pabrik-pabriké ndungkap yèn wus dingertèni manawa dioxin, 2,3,7,8-tetrachlorodibenzo-para-dioxin (TCDD), diprodhuksi minangka prodhuk sampingan saka panggawéan 2,4,5-T, saéngga ana ing herbisida ngendi waé kang nggunakaké. Program Toksikologi Nasional wus nggolongaké TCDD minangka dat karsinogen (jalaran kanker) kanggo manungsa, kang asring digayutaké kaliyan sarkoma jaringan empuk, limfoma non-Hodgkin, lelara Hodgkin lan leukemia limfositis kronis (LLK). Wiwit wektu iku 2,4,5-T wus dilarang dipigunaaké ing AS utawa ing akèh nagara liyané.

Éwadéné herbisida 2,4-D ora ngandhut dioxin, dhampaké marang kaséhatan lan lingkungan urip durung kanthi tuntas disinaoni, lan tetep wujud salah sawijining jinis herbisida kang paling wiyar dipigunaaké ing donya saiki.

Lelara-lelara kang dikaitké karo paparan dioxin – ora kudu karo Agen Oranye, iku sejinis jerawat kang ingaran chloracne, sarkoma jaringan lembut, limfoma Hodgkin, lan limfoma non-Hodgkin. Uga wus tinemu kaitané karo diabetes, miturut sawijining panlitèn déning Institut kadhokteran.[2]

Lelara-lelara kanthi bukti-bukti winates ngenani gayutané kaliyan Agen Oranye iku kanker saluran napas, kanker prostat, myeloma ganda, Porphyria cutanea tarda (sejinis lelara kulit), acute lan subacute transient peripheral neuropathy, spina bifida, diabetes jinis 2, lan leukemia myelogenous akut kang mung ana ing génerasi kapindho utawa katelu. Lelara-lelara kanthi bukti-bukti kang winates utawa bukti-bukti kang ora nyukupi ing sawijining assosiasi ya iku kanker ati, gronggongan irung utawa kanker nasopharyngeal, kanker balung, kanker piranti réproduksi wanita, kanker ginjel, kanker testis, leukemia, aborsi spontan, cacat kalairan, kamatian neonatal utawa bayi lan stillbirths, bobot awak asor nalika lair, kanker ing mangsa bocah, parameter sperma kang abnormal, gangguan neuro-psikiatris kognitif, ataxia, gangguan sistem saraf periferi, gangguan peredaran, gangguan ambegan, kanker kulit, kanker saluran uyuh lan kandhung uyuh. Lelara-lelara kanthi bukti-bukti winates utawa sugestif ngenani ora anané gayutané ya iku tumor jaringan weteng kaya kanker weteng, kanker pankreas, kanker usus, kanker anus, lan tumor utek.[3]

Panggunaan sanjabanning Vietnam

besut

Ing wulan September 2000, Perhimpunan Véteran Amérikah Sarékat ngakoni yèn Agen Oranye dipigunaaké ing Koréa ing pungkasaning taun 1960-an. [1] Archived 2012-01-18 at the Wayback Machine. Wadya Républik Koréa dilapuraké wus nyemprotaké, lan prakara iki dumadi ing sadawané garis bébas militèr (DMZ) kaliyan Koréa Lor. Dhépartemèn Urusan Véteran uga wus ngakoni yèn Agen Oranye dipigunaaké ing njero nagara déning wadyabala-wadyabala AS, uga ing Kanada ing wektu kang padha [2] Archived 2012-01-18 at the Wayback Machine..

Dhampak program

besut

Komisi Agen Oranye New Jersey

besut

Taun 1980, New Jersey maujud Komisi Agen Oranye New Jersey, komisi praja sepisanan kang diwangun kanggé nyinaoni dhampaké. Proyèk panlitèn Komisi iki kang kakait kaliyan Universitas Rutgers ingaran "The Pointman Project". Komisi iki dibubaraké déning Gubernur Christine Todd Whitman taun 1996. New York Times, 3 Juli 1996.

Ing mangsa Pointman I, para panliti Komisi iki nyiptaaké cara-cara kanggo nemtokaké tingkat dioxin kang asor ing getih. Sadurungé, tingat dioxin kang asor banget mung bisa tinemu ing jaringan adipose (lemak). Proyèk iki mbandhingaké tingkat dioxin ing saklompok cilik véteran Vietnam kang wus kapapar Agen Oranye kaliyan saklompok véteran liyané kang sebandhing kang ora naté tugas ing Vietnam. Asil proyèk iki diterbiaté ing Journal of the American Medical Association (JAMA) taun 1988. (Vol. 259 No. 11, 18 Maret 1988).

Tahap kapindho saka proyèk iki terus nliti lan mbandhingaké tingkat dioxin ing sapérangan golongan véteran Vietnam kalebu angkatan dharat, marinir, lan personil wadya lautan kapal kali. Saliyané iku, Komisi iki siji-sijiné badan kang nliti tingkat kaya mangkono kanggo kaum pawèstri kang tugas ing Vietnam.

Tuntutan ukum

besut

Taun 1984, pabrik-pabrik Agen Oranye mbayar marang sapérangan veteran Australia, Kanada lan Niu Selan ing sawijining pangrampungan ganti rugi sanjaban pangadilan.[4]

Tuntutan ukum aksi kelas warga Vietnam kurban AS

besut

Tanggal 31 Januari 2004, sawijining golongan pambela hak asasi manungsa para kurban Agen Oranye, Perhimpunan Vietnam kanggo Para Kurban Agen Oranye/Dioxin (VAVA), ngajokaké tuntutan ukum ing sawijining Pangadilan Distrik Federal AS ing Brooklyn, New York, marang sapérangan perusahaan AS, amarga njalari kacintrakan pribadi, kanthi ngembangaké lan mrodhuksi bahan kimia iku. Dow Chemical lan Monsanto iku loro prodhusén gedhé dhéwé Agen Oranye kanggo militèr AS, lan ingaran ing tuntutan iki bebarengan kaliyan puluhan perusahaan liyané (Diamond Shamrock, Uniroyal, Thompson Chemicals, Hercules, lsp.). Sapérangan tuntutan ukum déning wadya Amérika dirampungaké sanjaban pangadilan – tanpa pangakuan luput déning pihak perusahaan-perusahaan kimia iku – ing taun-taun sawisé Perang Vietnam. Taun 1984, sapérangan perusahaan kimia kang mprodhuksi Agen Oranye mbayar AS$180 yuta dana kanggo para veteran Amérikah Sarékat sawisé sawijining tuntutan ukum.

Tanggal 10 Maret 2005, hakim pangadilan distrik, Jack Weinstein – kang naté mbela para veteran AS kurban Agen Oranye –nolak tuntutan iku, lan nelakaké yèn para panuntut ora duwé dhasar ukum kanggo klaim-klaimé. Hakim nyimpulaké yèn Agen Oranye ora dianggep racun ing sangisoré undang-undang internasional nalika dat iku dipigunaaké déning AS; lan yèn AS ora dilarang migunakaké minangka herbisida; sarta perusahaan-perusahaan kang mrodhuksi dat iku ora bisa dikenani tuntutan kanggo métodhe panggunaané déning pamaréntah. Pamaréntah AS ora dadi péranganing tuntutan iku, amarga klaimé marang kakebalan amarga kadhaulatan é.

Tanggal 30 September 2005, wong-wong Vietnam para kurban Agen Oranye ngajokaké bandhing marang Pangadilan Bandhing Sirkuit Kaloro. Diprayogakaké yèn Pangadilan Bandhing iki bakal mbukak sawijining argumen lésan ngenani bab iki ing Usum Gugur 2006. Ing wektu iku, bandhing bakal dipusataké ing tekan ngendi kasus iki bisa diuripaké manèh lan bakal diajokaké menyang pangadilan.

Kanggo nulung wong-wong kang kena dhampak Agen Oranye/Dioxin, pamaréntah Vietnam wus maujud "Désa perdamaian", kang saben désa nampung antarané 50 tekan 100 kurban, mènèhi wong-wong mau bantuan medhis lan psikologis. Taun 2006, ana 11 désa perdamaian kaya mangkono iku, kang mènèhi pangreksan sosial marang ora nganti 1000 wong kurbané. Para veteran AS saka perang ing Vietnam, LSM lan pribadi-pribadi kang sadhar lan duwé simpati kaliyan dhampak Agen Oranye uga wus njurung program-program iki ing Vietnam. Sawijining golongan internasional Veteran saka AS lan sekuthu-sekuthuné suwéné Perang Vietnam makarya bebarengan kaliyan tilas mungsuh-mungsuhé – para veteran saka Perhimpunan Veteran Vietnam – ngedegaké Désa Persahabatan Vietnam [3] kang papané sanjaban Hanoi. Pusat iki mènèhi perawatan medhis, réhabilitasi, lan pelatihan karya kanggo anak-anak lan para veteran saka Vietnam kang kena prabawa Agen Oranye.

Dhépartemèn Urusan Veteran AS wus ndaftaraké kanker prostat, kanker saluran ambegan, myeloma dhobel, diabetes jinis II, lelara Hodgkin, limfoma non-Hodgkin, sarkoma jaringan lembut, chloracne, porphyria cutanea tarda, neuropati periferal, lan spina bifida ing kalangan anak-anak para veteran kang kapapar déning Agen Oranye minangka dampak saka herbisida iku.

Tuntutan ukum ing Koréa Kidul

besut

Ing taun 1999, sakiwa-tengené 20.000 wong Koréa Kidul ngajokaké loro tuntutan ukum kang kapisah marang perusahaan-perusahaan AS, kanthi ganti rugi gedhéné punjul $5 milyar. Sawisé kalah ing kaputusan ing taun 2002, wong-wong mau ngajokaké bandhing.

Ing wulan Januari 2006, Pangadilan Bandhing Koréa Kidul mréntahaké Dow Chemical lan Monsanto mbayar $62 yuta minangka ganti rugi marang sakiwa-tengené 6.800 wong. Kaputusan iku ngakoni yèn "pihak kang dilapuraké gagal mesthèkaké kaamanan dat defolian kang diprodhuksi amarga nduwé tingkat dioxin kang luwih dhuwur tinimbang kang baku," lan, sambi ngutip lapuran Akademi Èlmu Pangetauan Nasional AS, nelakaké yèn ana "gegandhéngan sebab-akibat" antarané Agen Oranye lan 11 lelara, kalebu kanker paru-paru, tenggorokan lan prostat. Nanging sanajan mangkono, para hakim gagal ngakoni "gegandhéngan antarané dat kimia iku kaliyan peripheral neuropathy, lelara kang paling wiyar tinemu ing antarané para kurban Agen Oranye" miturut Mercury News.

Wadya Koréa Kidul iku kontingen asing gedhé dhéwé saka sekuthu AS ing Vietnam, kanthi nyumbang sakiwa-tengené 320.000 wadyabala. Koréa Kidul kélangan 5.077 wadya sauntara 10.962 lara tatu-tatu, mangkono Mercury News[4].

Anéka rupa

besut
  • Perusahaan Union Carbide mrodhuksi bahan-bahan kanggo Agen Oranye ing Homebush Bay ing Sydney, Australia papan Olimpiade Sydney 2000 diadani.[4]
  • Pabrik Uniroyal ing Elmira, Ontario iku siji saka pitung pamasok kang mrodhuksi Agen Oranye kanggo panggunaan militèr AS ing Vietnam.
  • Sawijining komisi internasional[5] kanggo njurung warga Vietnam para kurban Agen Oranye, wus nerbitaké sawijining lapuran ngenani dhampak Agen Oranye ing Vietnam.[6][7]
  • Sawijining perusahaan Kanada kang nylidhiki kontaminasi Agen Oranye atas namané pamaréntah Vietnam wus ndungkap 'rasa kagété' yèn ing wewengkon-wewengkon tartamtu Vietnam, kontaminasi dioxin iku ping 300 nganti ping 400 luwih dhuwur tinimbang tingkat baku kang ditampa.[8]
  • Lagu band R.E.M. "Orange Crush" sabeneré iku ngenani Agen Oranye.
  • Sawijining lagu instrumental Depeche Mode diwènèhi sesirah "Agent Orange" kanggo herbisida mau.
  • Ing filem sepisanan Rambo, First Blood, Delmar Barry mati déning kanker amarga kapapar déning Agen Oranye.
  • Band Punk Rock Orange County Agent Orange njupuk jenengé saka dat iki.

Wacan terusan

besut
  • Weisman, Joan Murray. The Effects of Exposure to Agent Orange on the Intellectual Functioning, Academic Achievement, Visual Motor Skill, and Activity Level of the Offspring of Vietnam War Veterans. Tesis doctoral. Hofstra University. 1986.
  • Klein, Robert. Wounded Men, Broken Promises. New York: Macmillan Publishing, 1981.
  • Uhl, Michael, dan Tod Ensign. GI Guinea Pigs. Edisi kaping 1. New York: Playboy Press, 1981.
  • Linedecker, Clifford, Michael Ryan, dan Maureen Ryan. Kerry: Agen Oranye dan an American Family. New York: St. Martins Press, 1982.
  • Wilcox, Fred A. Waiting for an Army to Die. Edisi angka 1. New York: Random House, 1983.

Rujukan

besut
  1. ↑ Answers.com-Ultramar Diamond Shamrock Corporation. Diaksès nalika 19 April 2007
  2. ↑ Institute of Medicine-Veterans and Agent Orange: Herbicide/Dioxin Exposure and Type 2 Diabetes Archived 2009-10-01 at the Wayback Machine.. Diakses tanggal 19 April 2007.
  3. ↑ MSNBC-"Agent Orange study ends, no cancer link found" olèh Associated Press. Asliné diterbitaké tanggal 7 September 2006. Diakses tanggal 19 April 2007.
  4. ↑ a b "Koréa orders Agen Oranye payments". Mercury News. 26 Januari 2006.[pranala mati permanèn]
  5. ↑ Tuoi Tre (2005-03-10). "Int'l committee for Agent Orange victims launched". Thanh Nien. Vietnam National Youth Federation. Diarsip saka sing asli ing 2022-05-29. Dibukak ing 2006-06-13.
  6. ↑ Bouny, André (2005-08-08). "Epandage de l'Agent Orange par l'US Army au Viêt Nam et ses conséquences (in French)". Comité International de Soutien aux victimes vietnamiennes de l’Agent Orange et au procès de New York. Diarsip saka sing asli ing 2006-05-27. Dibukak ing 2006-06-13. {{cite journal}}: Cite journal requires |journal= (pitulung)
  7. ↑ Bouny, André (2006-04-12). "Spraying of Agent Orange by US Army in Vietnam and its consequences". Stop United States of Aggression (Stop. USA). Dibukak ing 2006-06-13. {{cite journal}}: Cite journal requires |journal= (pitulung)
  8. ↑ CBC News (2007-04-30). "Researchers 'shocked' at Agent Orange contamination in Vietnam". Dibukak ing 2007-04-30.

Pirsanana uga

besut

Pranala njaba

besut
Dijupuk saka "https://jv.wikipedia.org/w/index.php?title=Agen_Oranye&oldid=1670225"