Da madu

Da madu inggih punika salah satunggaling aksara wianjana (aksara konsonan) ing sistem seratan aksara Bali. Wonten kalih warna Da madu wonten ing aksara Bali, inggih punika Da madu Murdhanya — kalih garis pungkasan tumpul — lan Da madu Dantya — kalih garis pungkasan malandhep. Warga aksara "ḍa" lan "ḍha" sami kemawon, nanging bènten kaliyan "dha". "Ḍa" lan "ḍha" kalebet ing sajeroning warga aksara Murdhanya (konsonan retrofleks), sawatawis "dha" kalebet ing sajeroning warga aksara Dantya (konsonan waja).

Da madu
Aksara Latin:	dha utawi ḍa lan ḍha
Fonèm:	[d̪ʰ], [ɖ] lan [ɖʰ]
Warga aksara:	murdhanya; dantya
Gantungan:

Manawi Da madu Murdhanya dipunlatinaken, mila sinerat "ḍa", utawi "ḍha".. Sawatawis Da madu Dantya manawi dipunlatinaken dados "dha",.

Mboten wonten prabedan ing anyerat "ḍa" lan "ḍha" mawi aksara Bali, saéngga inggih "ḍa" utawi "ḍha" sami migunakaken Da madu. Kangge anyerat "ḍha", limrahipun migunakaken Da madu ingkang dipunsukani tedung.

Wujud

Da madu wujud sami kaliyan aksara Ya. Bèntenipun wonten ing lekukan aksaranipun. Saliyanipun, Da madu wujud sami kaliyan Dha, Ḍa, lan Ḍha wonten ing aksara Grantha utawi Pallawa. Perkawis punika amargi aksara Bali boten namung sasadherek kaliyan aksara Jawa, nanging ugi asal saking aksara Grantha utawi Pallawa. Piyambakipun turunan saking aksara Brahmi.

Aksara Brahmi		Aksara Grantha (Pallawa)		Aksara Jawa	Aksara Bali
Murdhanya (konsonan retrofleks) — ḍa lan ḍha
ḍa	ḍha	ḍa	ḍha	ḍa/dha	ḍa	ḍaa/ḍha
Dantya (konsonan dental) — dha

Prabandingan wujud Da madu lan Ya
Da madu		Ya

Fonem

Da madu manawi dipunlatinaken minangka "dha", lejeng dipunpocapaken /d̪ʰa/, inggih punika swanten /d/ ingkang dipunsusul déning hembusan swanten /h/, kados ta ing tembung: dharma (basa Sansekerta), dhana (basa Sansekerta), padha (basa Jawa & Bali).

Manawi Da madu dipunalihaksaraken minangka "ḍa", mila piyambakipun dipunpocapaken /ɖ/, kados swanten /d/ wonten pundi lidhah ndhemek langit-langit lathi. Upaminipun wonten ing tembung: ḍamaru (basa Sansekerta), keḍawung (basa Jawa). Da madu ugi saged dipunalihaksaraken dados "ḍha", swantenipun kados /ɖ/ ingkang dipunsusul déning hembusan /h/, kados ta wonten ing tembung: ḍhakkā lan ḍhola (basa Sansekerta).

Panganggenipun

Wonten ing sistem seratan mawi aksara Bali, Da madu dipun-ginakaken ing tetembungan ingkang gadhah swanten /d̪ʰ/, /ɖ/, utawi /ɖʰ/. Kaprahipun tetembungan kasebat wonten ing tetembungan basa Bali serapan. Da madu ugi dipun-ginakaken nalika angalihaksaraken seratan Dewanagari dhumateng aksara Bali, mirunggan manawi pikantuk tembung ingkang gadhah swanten /d̪ʰ/, /ɖ/, utawi /ɖʰ/.

Rujukan

• Tinggen, I Nengah. 1993. Pedoman Perubahan Ejaan Basa Bali dengan Huruf Latin dan Huruf Bali. Singaraja: UD. Rikha.
• Surada, I Made. 2007. Kamus Sanskerta-Indonesia. Surabaya: Penerbit Paramitha.