Kerata basa

Kerata basa ugi sinebat jarwa dhosok. Kerata ateges asal usul tegesing tembung. Kerata basa ateges bab negesi suraosing tembung awewaton asal utawi mula-bukanipun, limrahipun kapirid saking wewancahanipun, kapendhet sunduk prayoginipun. Jarwa mengku teges wedharan utawi katrangan, déné dhosok mengku pikajeng ndhesek, nyodohakaken majeng. Jarwa dhosok kénging dipuntegesi katrangan menggahing tembung sarana dipunkinten-kinten utawi miturut pikajengipun ingkang nerangaken. Kerata basa ditegesi miturut wanda (suku kata), utawa diothak-athik supaya gathuk utawa cocog, miturut kecape tembung.

Tuladha:

• Bapak = bab apa-apa wis pepak (pepak kawruh lan pengalaman).
• Batur = embat-embataning tutur.
• Bocah = mangane kaya kebo, pagawéane ora kecacah.
• Brekat = mak breg diangkat.
• Cangkir = dianggo nyancang pikir.
• Cengkir = kencenging pikir.
• Copet = ngaco karo mepet-mepet.
• Denawa = ngeden hawa (nguja hawa napsu).
• Dhésèmber= gedhé-gedhene sumber.
• Garwa = sigaraning nyawa.
• Gedhang = digeget leh bar madhang.
• Gelas = yèn tugel ora bisa dilas
• Gethuk = yèn digeget karo manthuk-manthuk.
• Gerang = segere wis arang.
• Guru = digugu lan ditiru.
• Gusti = bagusing ati.
• Jungkat = majuning tekat
• Kaji = tekade mung siji(ngantebi panembahe marang Allah).
• Kathok = diangkat sithok-sithok.
• Kodhok = teka-teka ndhodhok.
• Krikil = keri ing sikil.
• Kuping = kaku njepiping.
• Kupluk = kaku nyempluk.
• Kursi = yèn diungkurake banjur isi.
• Ludruk = gulune gela-gelo, sikile gedrag-gedrug.
• Maling = njupuk amale wong sing ora eling.
• Mantu = dieman-eman meksa metu.
• Perawan = yèn pepara (lelungan) kudu wayah awan.
• Saru = kasar tur kleru.
• Sekuter = sambi sedheku lumaku banter.
• Sepuh = sabdane ampuh.
• Simah = isining omah.
• Sirah = isining rah.
• Siti = isi bulu bekti.
• Sopir = yèn ngaso mampir (ing warung).
• Sruwal = saru yèn nganti uwal.
• Tandur = nata karo mundur.
• Tapa = tatane kaya wong papa.
• Tarub = ditata dimen murub.
• Tebu = antebing kalbu.
• Tepas = titip napas.
• Tuwa = ngenteni wetuné nyawa ; untune wia rowa.
• Wanita = wani mranata.
• Wedang = dianggo gawé kadang.
• Weteng = ruwet tur peteng.