Alas tropis: Béda antara owahan

Ing salebetipun skéma klasifikasi biome [[World Wildlife Fund]]'s, wana tropis kalebet satunggiling golongan wana tropis teles (utawi wana tropis lembab ron wiyar) lan saged ugi dipun golongakendipungolongaken minangka wana jawah dhataran andhap katulistiwa ingkang tansah awèt [[ijo|ijem]].

Wana jawah tropis saged dados panggénan gesang makhluk gesang ingkang langkung kathah tinimbang panggénan utawi ''biomes'' saèsipun kagabung. Pucukipun wit-witan ingkang inggilipun watawis 50 - 80 mèter lan awujud [[godhong|ron]] ingkang kathah saged mujudaken prosès werni-werni. Zat organik ingkang dhawah wonten siti lajeng énggal kaurai lan kaproses wangsul dados ''nutrièn'' ingkang dipun peryogèkakendipunperyogèkaken déning tetuwuhan.

Wana Jawah minangka panggénan gesang kalihprotigan spesies [[kéwan]] lan [[tuwuhan]] wonten ing planèt punika. Sampun dipun jangkadipunjangka manawi atusan utawi yutan spesies tuwuhan, serangga, lan mikroorganisme énggal ingkang dèrèng kapanggih, lan dèrèng wonten naminipun wonten ing ngèlmu kawruh. Wana Jawah Tropis ugi asring dipun wastanidipunwastani "[[Paru-paru|Paru-paru donya]]", ananging dèrèng wonten dhasar ngèlmu kanggé nyarujuki bab punika amargi wana jawah tropis misuwur anggadhahi oksigin netral ingkang dipun perlokakendipunperlokaken, kanthi prodhuksi oksigin ingkang namung sakedhik <ref>Broeker, W.S., 2006 "Breathing easy, Et tu, [[O2]]" Columbia University http://www.columbia.edu/cu/21stC/issue-2.1/broecker.htm.</ref><ref>Moran, E.F., "Deforestation and Land Use in the Brazilian Amazon", Human Ecology, Vol 21, No. 1, 1993

Tuwuhan ingkang inggil, ron wiyar minangka tuwuhan ingkang dominan wonten ing wana jawah, amujudaken satunggiling kanopi saking ron, ing sainggiling wana. Tuwuhan ingkang inggil, ingkang dipun wastanidipunwastani ''[[emergents|pecungul]]'', saged mecungul ing saknginggiling kanopi. Bagéan inggil kanopi asring mbiyantu tuwuhipun sadhéngah flora ingkang sugih [[epifit]], kalebet tuwuhan [[anggrèk]], ''bromeliaceae'' (nanas-nanasan), ''mosses'', lan ''lichens'', ingkang tuwuh nèmpèl wonten ing pangipun wit-witan. Tuwuhipun tandhuran ing salebeting wana jawah asring kapenggak déning kirangipun cahya srengéngé wonten ing lumahing siti, lan umumipun ingkang tuwuh lajeng namung arupi tuwuhan ingkang tolèran dhumateng kawontenan kirang cahya, kados grumbul semak walukar (''shrubs''), tuwuhan [[bumbu]], pakis-pakisan (''ferns''), wit-witan alit, lan wit ingkang saged mrambat manginggil supados pikantuk cahya srengéngé. Langkanipun tuwuhan andhap ing wana jawah andadosaken kéwan utawi jalmi saged mlampah ing salebeting wana. Wonten ing wana ingkang tuwuhanipun asring rontok utawi ing wana ingkang kanopinipun risak, siti ing sangandhapipun asring tuwuh pakis (''vine''), semak walukar lan wit-witan alit ingkang dipun wastanidipunwastani wana grumbul (''jungle'').

Wonten sawetawis karakteristik umum bab tuwuhan wana jawah tropis. Jinis tuwuhan wana jawah tropis asring anggadhahi satunggal utawi langkung ciri-ciri ingkang boten dipun gadhahidipungadhahi déning tuwuhan saking tlatah sanèsipun.

Kathah jinis tuwuhan ingkang nggadhahi oyot gantung(''flanges/buttresses'') ingkang kiyat (lan ngandhut kajeng). Wiwitanipun dipun percantendipunpercanten punika kanggé menopang witipun piyambak, nanging sapunika langkung dipun percantendipunpercanten manawi ginanipun kanggé nyaluraken ''nutrien''.

Ron ingkang wiyar mujudaken bab ingkang umum tumrap tuwuhan semak ing salebeting wana jawah tropis. Tuwuhan anèm ingkang badhé dados kanopi lan ''emergent'' utawi pecungul, ugi nggadhahi ron ingkang wiyar. Nalika sampun nyelaki kanopi, ronipuin lajeng dados langkung alit. Wiyaripun permukaan ron mbiyantu nampi cahya srengéngé utaminipun wonten ing lapisan ngandhap lan kirang cahya. Ron wonten ing lapis kanopi biasanipun langkung alit tinimbang tuwuhan ing lapis ngandhapipun. utawi langkung mrenca kabagi kanggé ngirangi karusakan ingkang dipun akibatakendipunakibataken déning angin. Ron tuwuhan ingkang wonten ngandhap asring nggadhahi wangun gampil ngaliraken toya, kanggé mbiyantu pernapasan lan nyegah tuwuhipun mikroba lan lumut (briopita) ingkang saged ngrisak ron.

* Kulit kajeng ingkang tipis, asring namung 1–2&nbsp;mm. Biasanipun alus sanget, senajan kadhangkawis dipun tutupidipuntutupi déning [[sulur]] utawi [[eri]].

Wana jawah tropis miturut sajarah boten ndhukung padunung manungsa. Sumber pakan ing salebeting wana manéka warni lan kathahipun manggèn wonten kanopi saéngga sesah mendhetipun. Siti ing wana jawah asring tipis lan kathah mineral. Jawah ingkang asring ugi saged nglarutaken nutrien saking siti ingkang badhé dipun budidayadipunbudidaya kanggé nuwuhaken tetandhuran. Ananging manungsa taksih saged mbudidaya wana jawah kanggé pakan lan panggénan wonten ing sapérangan bagéan donya. Kathah among tani, utaminipun wonten ing wana [[Amazon]] lan [[New Guinea]], pados pakan utaminipun saking kebon ingkang dipun dipun dameldipundipundamel kanthi mbabat wana lan ajag kéwan lan pados woh-wohan kanggé pakan tambahan. Sanès tiyang ngandharaken yèn padunung wana jawah punika ''pemburu'' ingkang gesang saking dhagang produk wana ingkang awis, kados ta: kulit kéwan, [[wulu]], lan [[madu]] kaliyan para among tani ingkang gesang ing sajawining wana. Klompok ''pemburu'' inggih tumut mbudidaya wana nanging manggèn wonten ing [[sabana|padhang suket]] ing caket wana ingkang nggadhahi langkung kathah pakan utawi dhaharan.<ref>Bailey, R.C., Head, G., Jenike, M., Owen, B., Rechtman, R., Zechenter, E., 1989 "Hunting and gathering in tropical rainforest: is it possible." American Anthropologist, 91:1 59-82</ref>

[[Kopi]], [[kakao]], [[gedhang|pisang]], [[pelem]], [[katès]], [[apokat]], lan [[tebu]] sadaya aslinipun saking wana jawah tropis, lan tuwuh ing tlatah tilas wana. Ing tengahan taun-80 lan 90an, 40 yuta ton gedhang dipun konsumsidipunkonsumsi saben taun ing donya, sesarengan kaliyan 13 yuta ton pelem. Ekspor kopi saking Amérika Tengah pangaji US$3 milyar ing taun 1970<!--more recent figures would be good-->.

Wana jawah tropis asring dipun wastanidipunwastani "apotik donya" ingkang paling ageng, amargi kathahipun obat alam ingkang tinemu wonten ing mriki. Contonipun, wana jawah tropis ngandhut bahan dhasar kanggé metoda kontrasepsi hormonal, [[kokain]], ''stimulant'', lan ''tranquilizing drug" (Banks 36). ''Curare'' (dat kanggé nglumpuhaken) lan [[kina]] bahan kanggé obat [[malaria]]) ugi pinanggih ing mriki.

Minangka tambahan, wana jawah tropis ugi nyadhiaaken jasa ekosistem. Wana jawah wigati sanget tumraping ''biological diversity'', ngatur jawah lan ngedhalèkaken banjir lan ningkataken ngèlmu pengetahuan. Jasa ekosistem punika wau saged dipun ginaakendipunginaaken déning manungsa tanpa mbetahaken modifikasi punapa-punapa.