Atom: Béda antara owahan
Konten dihapus Konten ditambahkan
éjaan, replaced: diarani minangka → diarani (3) |
éjaan, replaced: paling gedhé → gedhé dhéwé (2), ningkataké → ngundhakaké, sacara → kanthi (23) |
||
Larik 41:
{{main|Téyori atom|Atomisme}}
Konsèp yèn matèri kapérang saka satuan-satuan kapisah kang ora bisa dibagi manèh dadi satuan kang luwih cilik wis ana suwéné sak[[milenium]]. Nanging, pamikiran kasebut isih asifat abstrak lan filosofis, tinimbang adhedhasar pangamatan [[èmpiris]] lan [[èkspèrimèn]]. Sacara filosofis, dhèskripsi sipat-sipat atom manéka variasi gumantung ing budaya lan ilènan filosofi kasebut, lan asring uga ngandhung unsur-unsur spiritual ing njeroné. Sanajan mangkono, pamikiran dhasar ngenani atom bisa ditampa déning para èlmuwan èwonan taun sabanjuré, amarga dhèwèké
Rujukan paling awal ngenani konsèp atom bisa ditilik manèh ing jaman [[Sajarah India|India kuna]] nalika taun 800 sadurungé masèhi,<ref name="isbn0415179955">{{cite book
Larik 73:
| url = http://books.google.com/books?id=iZQy2lu70bwC&lpg=PA189&dq=Vaisheshika%20atom%20anu%20paramanu&hl=id&pg=PA189#v=onepage&q=Vaisheshika%20atom%20anu%20paramanu&f=false
| accessdate = 2010-06-09
}}</ref> Saabad sabanjuré mijil rujukan ngenani atom ing donya Kulon déning [[Leukippos]], kang sabanjuré déning muridé [[Demokritos]] pandhangan kasebut disistematisaké. Kira-kira nalika taun 450 SM, Demokritos nyiptakaké istilah ''átomos'' ({{lang-el|ἄτομος}}), kang ateges "ora bisa ditugel" utawa uga "ora bisa dibagi-bagi manèh". Téyori Demokritos ngenani atom dudu usaha kanggo njlèntrèhaké sawijining fénoména fisis
Kamajuan luwih adoh ing pamahaman babagan atom diwiwiti kanthi ngrembakané èlmu [[kimia]]. Nalika taun 1661, [[Robert Boyle]] mublikasikaké buku ''[[The Sceptical Chymist]]'' kang duwé argumèn yèn matèri-matèri ing donya iki kapérang saka manéka kombinasi ''"corpuscules"'', ya iku atom-atom kang béda. Iki béda karo pandelengan klasik kang duwé pendhapat yèn matèri kapérang saka unsur-unsur udara, lemah, geni, lan banyu.<ref>Siegfried (2002:42–55).</ref> Nalika taun 1789, istilah ''element'' (''unsur'') didhéfinisikaké déning sawijining bangsawan lan panliti Prancis, [[Antoine Lavoisier]], minangka bahan dhasar kang ora bisa dibagi-bagi luwih adoh manèh kanthi migunakaké métodhe-métodhe kimia.<ref>{{cite web
Larik 85:
Nalika taun 1803, [[John Dalton]] migunakaké konsèp atom kanggo njlèntrèhaké ngapa unsur-unsur mesthi silih réaksi sajeroning pabandhingan kang bulat lan tetep, sarta ngapa gas-gas tinentu luwih larut sajeroning banyu dibandhingaké karo gas-gas liyané. Dhèwèké ngajokaké pendhapat yèn saben unsur ngandhut atom-atom tunggal unik, lan atom-atom kasebut sabanjuré bisa rumaket kanggo minangka senyawa-senyawa kimia.<ref>Wurtz (1881:1–2).</ref><ref>Dalton (1808).</ref>
Téyori partikel iki banjur dikonfirmasikaké luwih adoh manèh nalika taun 1827, ya iku nalika [[botani]]wan [[Robert Brown]] migunakaké [[mikroskop]] kanggo ngamati lebu-lebu kang ngambang ing sandhuwuré banyu lan nemu yèn lebu-lebu kasebut obah
| last=Einstein | first=Albert
| title=Über die von der molekularkinetischen Theorie der Wärme geforderte Bewegung von in ruhenden Flüssigkeiten suspendierten Teilchen
Larik 97:
| url=http://www.doc.ic.ac.uk/~nd/surprise_95/journal/vol4/ykl/report.html
| title=Brownian Motion | publisher=Imperial College, London
| accessdate=2007-12-18 }}</ref> Fisikawan Prancis [[Jean Perrin]] banjur migunakaké asil makarya Einstein kanggo nemtokaké massa lan dhimènsi atom
| last=Patterson | first=Gary
| title=Jean Perrin and the triumph of the atomic doctrine
Larik 110:
| url=http://nobelprize.org/nobel_prizes/physics/laureates/1906/thomson-bio.html
| title=J.J. Thomson | publisher=Nobelprize.org
| accessdate=2007-12-20 }}</ref> Thomson percaya yèn èlèktron-èlèktron kadhistribusi
Nanging nalika taun 1909, para panliti ing sangisoré arahan [[Ernest Rutherford]] némbakaké ion hélium menyang lembaran tipis emas, lan nemu yèn sapérangan cilik ion kasebut dipantulaké kanthi pojok pantulan kang luwih lancip saka apa kang diprédhiksikaké déning téyori Thomson. Rutherford banjur ngajokaké pendhapat yèn momotan positif sawijining atom lan akèh-akèhé massané kakonsèntrasi ing inti atom, kanthi èlèktron kang ngupengi inti atom kaya déné planit ngupengi srengéngé. Muatan positif ion hélium kang ngliwati inti padhet iki kudu dipantulaké kanthi pojok pantulan kang luwih lancip.
Larik 160:
| doi=10.1007/BF01882788 }}</ref>
Nalika taun 1926, kanthi migunakaké pamikiran [[Louis de Broglie]] yèn partikel kanthi prilaku kaya déné gelombang, Erwin Schrödinger ngrembakakaké sawijining modhèl atom matématis kang nggambaraké èlèktron minangka [[gelombang]] telung dhimènsi tinimbang minangka titik-titik partikel. Konsekuènsi panggunakan wangun gelombang kanggo njlèntrèhaké èlèktron iki ya iku yèn ora mungkin kanggo
| last=Brown | first=Kevin | year=2007
| url=http://www.mathpages.com/home/kmath538/kmath538.htm
Larik 174:
[[Gambar:Mass Spectrometer Schematic.svg|right|thumb|280px|Dhiagram skéma spètromèter massa prasaja.]]
Perkembangan ing [[spèktromètri massa]] ngidinaké dilakokaké pangukuran massa atom
| title=The constitution of atmospheric neon
| journal=[[Philosophical Magazine]] | year=1920
Larik 355:
| accessdate=2007-12-21 }}</ref>
Saka watara 339 nuklida kang kawangun
| last=Lindsay | first=Don | date=July 30, 2000
| url=http://www.don-lindsay-archive.org/creation/isotope_list.html
Larik 399:
| title=Diameter of an Atom
| publisher=The Physics Factbook
| accessdate=2007-11-19 }}</ref> Mula, atom kang paling cilik iku hélium kanthi driji-driji 32 [[Pikometer|pm]], nalika kang
Ukuran atom cilik banget, semono ciliké amba sak lèr rambut bisa nampung watara 1 yuta atom karbon.<ref>{{cite web
Larik 424:
| accessdate=2007-01-07 }}</ref>
* [[Paluruhan alfa]], dumadi nalika sawijining inti mancaraké partikel alfa (inti hélium kang kapérang saka rong proton lan rong neutron). Asil peluruhan iki arupa unsur anyar kanthi [[nomer atom]] kang luwih cilik.
* [[Paluruhan beta]], diatur déning [[gaya lemah]], lan diasilaké déning transformasi neutron dadi proton, uawa uga proton dadi neutron. Transformasi neutron dadi proton bakal ditutaké déning èmisi siji èlèktron lan siji [[antineutrino]], nalika transformasi proton dadi neutron ditutaké déning èmisi siji [[positron]] lan siji [[neutrino]]. Èmisi èlèktron utawa uga èmisi positron ingaran minangka partikel beta. Paluruhan beta bisa
* [[Paluruhan gama]], diasilaké déning owah-owahan ing aras ènèrgi inti menyang kahanan kang luwih cendhak, nyebabaké èmisi radhiasi èlèktromagnètik. Iki bisa dumadi sawisé èmisi partikel alfa utawa uga beta saka paluruhan radhioaktif.
Larik 433:
=== Momèn magnètik ===
{{Main|Momèn dipol magnètik èlèktron|Momèn magnètik nuklir}}
Saben partikel èlemèntèr duwé sipat mékanika kuantum intrinsik kang ditepungi kanthi jeneng [[spin]]. Spin duwé analogi karo [[momèntum pojok]] sawijining objèk kang mubeng ing [[punjer massa]]né, sanajan
| last=Hornak | first=J. P. | year=2006
| url=http://www.cis.rit.edu/htbooks/nmr/chap-3/chap-3.htm
Larik 440:
| accessdate=2007-01-07 }}</ref>
[[Médhan magnèt]] kang diasilaké déning sawijining atom (ingaran [[momèn magnètik]]) ditemtokaké déning kombinasi manéka jinis momèntum pojok iki. Nanging, kontribusi kang
| last=Schroeder | first=Paul A.
| date=February 25, 2000
Larik 459:
}}</ref>
Inti atom uga bisa duwé spin. Biyasané spin inti kasusun
| last=Yarris | first=Lynn | title=Talking Pictures
| journal=Berkeley Lab Research Review
Larik 485:
[[Gambar:Fraunhofer lines.svg|right|thumb|300px|Conto garis absorpsi spèktrum.]]
Nalika sawijining spèktrum ènèrgi kang sambung terus dipancaraké liwat sawijining gas utawa uga plasma, sapérangan foton diserep déning atom, nyebabaké èlèktron pindhah aras ènèrgi. Èlèktron kang kaèksitasi bakal
| url=http://www.avogadro.co.uk/light/bohr/spectra.htm
| title=Atomic Emission Spectra — Origin of Spectral Lines
Larik 515:
| accessdate=2008-01-11 }}</ref> Roncèn kimia bisa dideleng minangka transfer èlèktron saka sawijining atom menyang atom liyané, kaya déné kang kadeleng ing [[natrium klorida]] lan garam-garam ionik liyané. Nanging, akèh uga unsur kang nuduhaké prilaku valènsi gandha, utawa kacendrungan mbagi èlèktron kanthi gunggung kang béda ing senyawa kang béda. Saéngga, [[roncèn kimia]] antarané unsur-unsur iki ''cenderung'' arupa pambagéyan èlèktron tinimbang transfer èlèktron. Contoné ngliputi unsur karbon sajeroning [[senyawa organik]].<ref>{{cite web |url=http://www.chemguide.co.uk/atoms/bonding/covalent.html |title=Covalent bonding - Single bonds |publisher=chemguide |year=2000}}</ref>
[[Unsur kimia|Unsur-unsur kimia]] asring ditampilaké sajeroning [[tabèl pèriodhik]] kang nampilaké sipat-sipat kimia sawijining unsur kang duwé pola. Unsur-unsur kanthi gunggung èlèktron valènsi kang padha diklompokaké
| author=Husted, Robert et al. | date=December 11, 2003
| url=http://periodic.lanl.gov/default.htm
Larik 538:
| doi=10.1070/PU2006v049n07ABEH006013 }}</ref>
Ing suhu nyeraki [[nol mutlak]], atom bisa minangka [[kondhènsat Bose-Einstein]], ing endi èfèk-èfèk mékanika kuantum kang biyasané mung kadeleng ing skala atom kadeleng
| author=Staff | date=October 9, 2001
| title=Bose-Einstein Condensate: A New Form of Matter
Larik 565:
| doi=10.1016/S0584-8547(98)00222-5 | pages = 1739–63}}</ref>
Métodhe liyané kang luwih selèktif ya iku [[spèktroskopi panguwalan ènèrgi èlèktron]] (''electron energy loss spectroscopy''), kang ngukur panguwalan ènèrgi [[berkas èlèktron]] sajeroning sawijining [[mikroskop èlèktron transmisi]] nalika dhèwèké interaksi karo sampel. Tomografi kuar atom duwé résolusi sub-nanomèter sajeroning 3-D lan bisa
| last1=Müller | first1=Erwin W.
| authorlink1=Erwin Wilhelm Müller
Larik 631:
| title=Tests of the Big Bang: The Light Elements
| publisher=NASA/WMAP | accessdate=2008-01-13
}}</ref> Atom pisanan (kanthi èlèktron kang katalènan karo dhèwèké)
| last=Abbott | first=Brian | date=May 30, 2007
| url=http://www.haydenplanetarium.org/universe/duguide/exgg_wmap.php
Larik 677:
| publisher=MantlePlumes.org | accessdate=2007-01-14 }}</ref>
Ana saklumit atom ing Bumi kang ing awal pambentukané ora ana lan uga dudu arupa akibat saka paluruhan radhioaktif. [[Karbon-14]]
| last=Pennicott | first=Katie | date=May 10, 2001
| title=Carbon clock could show the wrong time
| publisher=PhysicsWeb
| url=http://physicsworld.com/cws/article/news/2676
| accessdate=2008-01-14 }}</ref> Sapérangan atom ing Bumi
| last=Yarris
| first=Lynn
Larik 699:
| accessdate=2008-01-14
| doi=10.1103/PhysRev.119.2000
| format=subscription required }}</ref> Saka kabèh [[Unsur transuranium|Unsur-unsur transuranium]] kang nomer atomé luwih gedhé saka 92, mung [[plutonium]] lan [[neptunium]] waé kang ana ing Bumi
| author=Poston Sr., John W. | date=March 23, 1998
| title=Do transuranic elements such as plutonium ever occur naturally?
Larik 739:
=== Wangun téoritis lan wangun langka ===
[[Gambar:Island-of-Stability.png|thumb|right|400px|Panyitraan 3-Dhimènsi anané "[[Pulo stabilitas]]" ing pérangan paling tengen]]
Nalika isotop kanthi nomor atom kang luwih dhuwur tinimbang [[timbal]] (62) asifat radhioaktif, ana sawijining "[[pulo stabilitas]]" kang diajokaké kanggo sapérangan unsur kanthi nomor atom ing sandhuwuré 103. Unsur-unsur super abot iki kamungkinan duwé inti kang
| title=Second postcard from the island of stability
| author=Anonymous | journal=CERN Courier
Larik 752:
| accessdate=2008-01-14 }}</ref>
Saben partikel matèri duwé partikel [[antimatèri]]né dhéwé-dhéwé kanthi momotan listrik kang lelawanan. Saéngga, [[positron]] iku antièlèktron kang muatané positif, lan antiproton iku proton kang muatané négatif. Nalika matèri lan antimatèri ketemu, kaloroné bakal silih musnahaké. Ana kaoraseimbangan antarané gunggung partikel matèri lan antimatèri. Kaoraseimbangan iki isih durung dipahami
| last=Koppes | first=Steve | date=March 1, 1999
| title=Fermilab Physicists Find New Matter-Antimatter Asymmetry
| |||