Kali Sindu: Béda antara owahan

Konten dihapus Konten ditambahkan
Top4Bot (parembugan | pasumbang)
→‎top: éjaan, replaced: kilometer → kilomèter
Top4Bot (parembugan | pasumbang)
éjaan, replaced: propinsi → provinsi (2), paling gedhé → gedhé dhéwé (2), sacara → kanthi
Larik 90:
}}
 
'''Kali Sindu''' {[[Urdu]]: {{lang|urd|سندھ}} '''''Sindh'''''; [[Sindhi language|Sindhi]]: {{lang|snd|سنڌو}} '''''Sindhu'''''; [[Punjabi language|Punjabi]] (Shahmukhi: سندھ, Gurmukhi: ਸਿੰਧੂ) '''''{{IAST|Sindhu}}'''''; [[Hindi]] lan [[basa Sangsekerta|Sangsekerta]]: सिन्धु '''''{{IAST|Sindhu}}'''''; [[basa Pèrsin|Pèrsin]]: '''{{lang|fas|Hindhu}}'''حندو ; [[basa Pashto|Pashto]]: '''{{lang|pus|Abasin}}''' ّآباسن"''Bapaké Kali-kali''"; [[basa Tibetan|Tibetan]]: '''{{lang|tib|Sengge Chu}}''' "''Kali Singa''"; [[basa Cina|Cina]]: {{lang|zh|印度}} '''''Yìndù'''''; [[basa Yunani|Yunani]]: Ινδός '''''Indos'''''} iku kali kang paling dawa lan wigati ing [[Pakistan]]. Kali iki minangka kang paling dawa lan nomer telu paling gedhé dhéwé ing babagan iliné banyu saben taun, ing anak bawana India (''[[Indian subcontinent]]''). Wong Iggris biyasa njenengaké 'India' kanggo kabèh anak bawana, adhedhasar sebutan kali iki. Asal sumber kali iki ing dhataran [[Tibetan Plateau|Tibetan]] ing sacedhaké [[Tlaga Mansarovar]]. Kali Indus mili ngliwati dhistrik [[Ladakh]] ing [[Jammu & Kashmir]] lan laladan lor [[Pakistan]], mili terus sabanjuré mangidul tumuju menyang [[Segara Arabia]] cedhak kutha pelabuhan [[Karachi]]. Dawané kali watara 3,180 kilomèter (1,976 mil). Laladan kang digaringaké déning kali iki jembaré punjul 1,165,000 km<sup>2</sup> (450,000 mil<sup>2</sup>). Ilèn banyu rata-rata watara 207 km<sup>3</sup>.
 
Miwiti saka panggonan kang dhuwur ing donya kanthi lèlèhan ès ([[glaciers]]), kali iki mènèhi warna tumrap ékosistem kang arupa alas kanthi hawa kang sedhengan, [[dhataran]] lan laladan kang gersang. Bebarengan karo kali [[Kali Chenab|Chenab]], [[Kali Ravi|Ravi]], [[Kali Sutlej|Sutlej]], [[Kali Jhelum|Jhelum]], [[Kali Beas|Beas]] lan kali mati [[Kali Sarasvati|Sarasvati]], kali Sindu maujud dadi delta ''[[Sapta Sindhu]]'' ("Kali Pitu") ing propinsiprovinsi [[Sindh]] ing Pakistan. Kali iki duwé 20 anak kali utama.
 
Kali Sindu nyadiakaké sumber wigati banyu tumrap ékonomi Pakistan - mligi lumbung pangan {''breadbasket'') ya iku propinsiprovinsi [[Provinsi Punjab (Pakistan)|Punjab]], kang dadi sumber wigati produk tetanèn ing Pakistan, lan [[Sindh]]. Tembung "Punjab" iku kombinasi saka tembung basa [[Basa Pèrsi|Pèrsi]] 'panj' (پنج) ''lima'', lan 'āb' (آب) ''banyu'', kang sacarakanthi harfiah dadi ''Lemah utawa tlatah limang kali''. Lima kali kang dadi jenengé Punjab mau ya iku, kali [[Kali Beas|Beas]], [[Kali Jhelum|Jhelum]], [[Kali Chenab|Chenab]], [[Kali Ravi|Ravi]] lan [[Kali Sutlej|Sutlej]]. Kali iki uga ndhukung anané indhustri-indhustri gedhé lan cepakan banyu ngombé (''potable water'') ing Pakistan.
Sumber utama banyu Kali Sindu ya iku dumunung ing [[Tibet]]; miwiti saka patemon antarané Kali Sengge lan Kali Gar kang mili saka pagunungan Nganglong Kangri lan Gangdise Shan. Sabanjuré Kali Sindu mili tumuju lor-kulon ngliwati [[Ladakh]]-[[Baltistan]] menyang [[Kali Gilgit|Gilgit]], ing kidulé pagunungan [[Karakoram]]. Jeram-jeram Shyok, Shigar lan Gilgit nggawa lèlèhan banyu ès menyang kali utama. Kali iki mbaka sethithik ménggok mangidul, metu saka pebukitan antarané [[Peshawar]] lan [[Rawalpindi]]. Kali Sindu ngliwati jurang-jurang kang gedhé banget, watara 4,500-5,200 mèter (15,000-17,000 feet) jeroné, cedhak pagunungan [[Nanga Parbat]]. Sabanjuré mili alon-alon ngliwati Hazara, lan digawé bendungan ing Wadhuk Tarbela. [[Kali Kabul]] nggabung marang kali iki ing cedhak [[Attock]]. Sisa rute kali iki menyang segara ya iku ngliwati dhataran ing tlatah [[Punjab]] lan [[Sind]], lan iliné dadi alon-alon lan ménggak-mènggok. Kali iki nggabung karo [[Kali Panjnad]] ing [[Mithankot]]. Sawisé titik patemon iku, kali iki, sawijining wektu diarani '''Kali Satnad''' (''sat'' = pitu, ''nadi'' = kali), awit kali mau saiki nggawa banyu saka Kali Kabul, Kali Sindu lan lima kali ing Punjab. Ngliwati [[Jamshoro, Pakistan|Jamshoro]], kali iki mungkasi ilèné ing sawijining delta gedhé ing sisih wétané [[Thatta]].
 
Larik 151:
<!-- Image with unknown copyright status removed: [[Image:IndusMap.jpg|thumb|200px|Map showing the change experienced in the drainage of the Indus River after five million year ago when the tributaries of the Indus flowing from the Punjab were captured from the Ganges.]] -->
 
Kali Sindu ngisi dhasar muara (''submarine fan'') kang dumunung ing [[Segara Arabia]], kang dadi endhapan blethok nomer loro paling gedhé dhéwé ing donya, watara 5 yuta km<sup>3</sup> material kang dilorod saka tlatah pagunungan. Studi bab endhapan ing kali nuduhaké yèn [[Karakoram|gunung-gunung Karakoram]] ing Pakistan lor minangka sumber utama material endhapan, lan pagunungan Himalaya nomer panyumbang loro, akèh-akèhé liwat ilèn kali-kali ing Punjab (ya iku, Ravi, Jhelum, Chenab lan Sutlej). Analisis sedimèn saka Segara Arabia déning ahli géologi segara [[Peter Clift]] lan Jerzy Blusztajn nuduhaké yèn sadurungé limang yuta taun kapungkur Kali Sindu ora kahubung karo Kali-kali Punjab kang mili mangétan tumuju menyang [[Kali Gangga]]. Naskah sadurungé, uga déning Peter Clift, nuduhaké yèn [[wedhi]] lan [[uyah]] saka Tibet kulon tekan Segara Arabia wiwit 45 yuta taun kapungkur, nuduhaké ananing Kali Sidu kuna wektu iku.
<!--
The delta of this proto-Indus river has subsequently been found in the Katawaz Basin, on the Afghan-Pakistan border. Most recently the Indus was paralleled by the ancient [[Saraswati River]], which the [[Rigveda]] suggests flowed from the [[Himalaya]] between the [[Sutlej]] and the [[Yamuna]] Rivers, close to modern day [[Chandigarh]]. Reportedly the [[Saraswati River]] was totally dried by 1900 BCE as confirmed by archaeological hydrological radiocarbon dating {{Fact|date=March 2007}}.