Atom: Béda antara owahan

<math>\begin{smallmatrix}1,07 \sqrt[3]{A}\end{smallmatrix}</math>&nbsp;&nbsp;[[femtometer|fm]], kanthi ''A'' iku gunggung nukleon.<ref>Jevremovic (2005:63).</ref> Iki cilik banget dibandhingaké karo driji-driji atom. Nukleon-nukleon mau karoncé bebarengan déning gaya silih tarik potènsial kang ingaran [[gaya kuwat résidual]]. Ing let luwih cilik saka 2,5 fm, gaya iki luwih kuwat saka [[gaya èlèktrostatik]] kang nyebabakénjalari proton silih tolak.<ref name=pfeffer>Pfeffer (2000:330–336).</ref>

Kanggo atom kanthi nomer atom kang cendhèk, inti atom kang duwé gunggung proton luwih akèh saka neutron duwé potènsi tiba menyang kahanan ènèrgi kang luwih cendhèk lumantar paluruhan radhioaktif kang nyebabakénjalari gunggung proton lan neutron imbang. Mula saka iku, atom kanthi gunggung proton lan neutron kang imbang luwih stabil lan ora bakal ngluruh. Nanging, kanthi ningkaté nomer atom, gaya silih tulak antar proton agawé inti atom mbutuhaké proporsi neutron kang luwih dhuwur manèh kanggo njaga stabilitasé. Ing inti kang paling abot, rasio neutron per proton kang diperlokaké kanggo njaga stabilitasé bakal mundhak dadi 1,5.<ref name="raymond"/>

Saben unsur duwé siji utawa luwih isotop kanthi inti ora stabil kang bakal ngalami paluruhan radhioaktif, nyebabakénjalari inti ngeculaké partikel utawa uga radhiasi èlèktromagnètik. Radhioaktivitas bisa dumadi nalika driji-driji inti gedhé banget dibandhingaké karo driji-driji gaya kuwat (mung dumadi ing let watara 1 fm).<ref name=splung>{{cite web

* [[Paluruhan gama]], diasilaké déning owah-owahan ing aras ènèrgi inti menyang kahanan kang luwih cendhak, nyebabakénjalari èmisi radhiasi èlèktromagnètik. Iki bisa dumadi sawisé èmisi partikel alfa utawa uga beta saka paluruhan radhioaktif.

Ing atom kanthi èlèktron ganjil kaya déné [[wesi]], anané èlèktron kang ora duwé pasangan nyebabakénjalari atom mau asifat [[féromagnètik]]. Orbital-orbital atom ing saubengé atom mau silih tumpang tindhih lan pamudhunan kahanan ènèrgi digayuh nalika spin èlèktron kang ora duwé pasangan kasusun silih sajajar. Prosès iki ingaran minangka [[interaksi ijolan]]. Nalika momèn magnètik atom féromagnètik kasusun silih sajajar, bahan kang kasusun déning atom iki bisa ngasilaké médhan makroskopis kang bisa didhetèksi. Bahan-bahan kang asifat [[paramagnètisme|paramagnètik]] duwé atom kanthi momèn magnètik kang kasusun acak, saéngga ora ana médhan magnèt kang diasilaké. Nanging, momèn magnètik saben atom indhividu mau bakal kasusun silih sajajar nalika diwènèhi médhan magnèt.<ref name=schroeder/><ref>{{cite web

Nalika sawijining spèktrum ènèrgi kang sambung terus dipancaraké liwat sawijining gas utawa uga plasma, sapérangan foton diserep déning atom, nyebabakénjalari èlèktron pindhah aras ènèrgi. Èlèktron kang kaèksitasi bakal kanthi spontan mancaraké ènèrgi iki minangka foton lan tiba manèh menyang aras ènèrgi kang luwih cendhèk. Mula saka iku, atom duwé prilaku kaya déné bahan panyaring kang bakal minangka sadhèrètan [[pita absorpsi]]. Pangukuran [[spèktroskopi]] marang kekuwatan lan amba [[pita spèktrum]] ngidinaké panemton komposisi lan sipat-sipat fisika sawijining dat.<ref>{{cite web

| accessdate=2008-02-14 }}</ref> Nalika sawijining atom ana sajeroning médhan magnèt èksternal, garis-garis spèktrum kapisah dadi telu komponèn utawa luwih. Iki ingaran minangka [[èfèk Zeeman]]. Èfèk Zeeman disebabaké déning interaksi médhan magnèt karo momèn magnètik atom lan èlèktroné. Sapérangan atom bisa duwé akèh [[konfigurasi èlèktron]] kanthi aras ènèrgi kang padha, saéngga bakal katon minangka sawijining garis spèktrum. Interaksi médhan magnèt karo atom bakal nggèsèr konfigurasi-konfigurasi èlèktron nuju aras ènèrgi kang béda sithik, nyebabakénjalari garis spèktrum dhobel.<ref>{{cite web

}}</ref> Anané [[médhan listrik]] èksternal bisa nyebabakénjalari pamisahan lan panggèsèran garis spèktrum kanthi ngowahi aras ènèrgi èlèktron. Fénoména iki ingaran minangka [[èfèk Stark]].<ref>Beyer (2003:232–236).</ref>

[[Unsur kimia|Unsur-unsur kimia]] asring ditampilaké sajeroning [[tabèl pèriodhik]] kang nampilaké sipat-sipat kimia sawijining unsur kang duwé pola. Unsur-unsur kanthi gunggung èlèktron valènsi kang padha diklompokaké kanthi vèrtikel (ingaran golongan). Unsur-unsur ing pérangan paling tengen tabèl duwé klopak paling nabané kaisi kebak, nyebabakénjalari unsur-unsur mau ''cenderung'' asifat inert ([[gas mulia]]).<ref>{{cite web

Sawijining atom bisa di[[ion]]isasi kanthi nguwalaké siji èlèktroné. [[Muatan listrik|Muatan kang ana]] nyebabakénjalari trayèktori atom mlengkung nalika dhèwèké ngliwati sawijining [[médhan magnèt]]. Driji-driji trayèktori ion mau ditemtokaké déning massa atom. [[Spèktromèter massa]] migunakaké prinsip iki kanggo ngétung rasio massa marang momotan ion. Yèn sampel mau ngandhut sapérangan isotop, spèktromèter massa bisa nemtokaké proporsi saben isotop kanthi ngukur intènsitas berkas ion kang béda. Tèknik kanggo nguwapaké atom ngliputi [[spèktroskopi émisi atomik plasma gandhèng indhuktif]] (''inductively coupled plasma atomic emission spectroscopy'') lan [[spèktromètri massa plasma gandhèng indhuktif]] (''inductively coupled plasma mass spectrometry''), kaloroné migunakaké plasma kanggo nguwapaké sampel analisis.<ref>{{cite journal

| pmid=17832344 }}</ref> Lintang minangka méga-méga padhet sajeroning médhium antarlintang, lan prosès èvolusionèr lintang bakal nyebabakénjalari paningkatan kandhungan unsur kang luwih abot tinimbang hidrogen lan hélium sajeroning médhium antarlintang. Nganti tekan 95% atom Bimasekti kakonsèntrasi sajeroning lintang-lintang, lan massa total atom iki minangka watara 10% massa galaksi.<ref>Lequeux (2005:4).</ref> Massa sisané iku [[matèri peteng]] kang ora dikawruhi kanthi cetha.<ref>{{cite web

| doi=10.1038/35015028 }}</ref> Iki dumadi nalika sawijining proton kanthi ènèrgi dhuwur numbuk inti atom, nyebabakénjalari sapérangan gedhé nukleon sumebar. Unsur kang luwih abot tinimbang wesi diasilaké ing [[supernova]] lumantar [[prosès r]] lan ing [[cabang raseksa asimtotik|lintang-lintang AGB]] lumantar [[prosès s]]. Kaloroné nglibataké panyekelan neutron déning inti atom.<ref>{{cite web