Évolusi: Béda antara owahan

'''Évolusi''' dhasaré duwé teges prosès owah-owahan kang suwéné tinentu. Ing konteks biologi modhérn, évolusi tegesé owahé [[frekuensi]] gén ing sawijiningsiji [[populasi]]. Akumulasi owahé gen iki njalari dumadine owahé makluk kang urip. Éwadéné téyori evolusi mesthi diasosiasèké karo [[Charles Darwin]], nanging sanyatané gagasan téyori évolusi wis berakar kawit jaman [[Aristoteles]]. Éwadéné mangkono, Darwin iku [[ilmuwan]] pisanan kang nyetusaké [[téyori]] évolusi sing wis akèh kaboktèkaké mapan ngadhepi test-test ilmiah ("scientific testing"). Tekan saiki, téyori évolusi Darwin kang dumadi amarga [[seleksi alam]], iku téyori paling apik lan kemungkinan besar bakal tetep mangkono ing mangsa ngarep<ref>White, Michael & Gribbin, John: "Darwin: A Life in Science", Simon & Schuster, London, 1995.</ref>

[[Jean Baptiste de Lamarck]], sawijiningsiji naturalis saka [[Prancis]], iku ilmuwan pisanan sing ngajukaké gagasan dumadiné owah-owahan tumrap makluk urip bebarengan karo wektu amarga saka prabawa lingkungan.

[[Gregor Mendel]] iku pendeta lan ilmuwan saka [[Ceko]], kang nyinaoni èlmu keturunan. Kanthi ngobservasi utawi nliti kacang polong pirang-pirang taun suwené, Mendel njupuk kesimpulan manawa ana sawijiningsiji [[patron]] ning keturunan. Asil penyelidikan [[Mendel]] dadi dhasar èlmu [[genetika]].

Cucuk manuk finch (sakjinis manuk manyar) dadi topik pamikiran [[Darwin]] kang ndhasari évolusi téoriné (priksani gambar)<ref>Bryson, B: "A Short History of Nearly Everything", Transworld, London, 2003.</ref>. Nalika manggon ing kapuloan [[Galapagos]], péranganing ekspedhisi [[HMS Beagle]], Darwin mriksani manawa cucuk manuk finch béda-béda, gumantung saka pulo ngendi asalé. Iki salah sawijiningsiji conto kepriyé manuk finch nyesuèkaké dhiri karo kondhisi pulo kang béda-béda. Contoné, ing pulo sijiné, cucuk manuk finch kuwat lan cendhak lan cocog kanggo mecah kulit kacang sing atos. Ing pulo liyané, cucuk manuk finch luwih dawa sithik lan luwih tipis, cocog kanggo ngisep jinis panganan kang ana ing pulo iku. Perkara iki njalari Darwin mikir sawijiningsiji kamungkinan manawa manuk finch ora kaciptaaké mangkono waé, nanging ngliwati prosès adhaptasi.

[[Wektu]] iku faktor wigati ing évolusi. Prosès évolusi merlokaké wektu kang suwé banget. Miturut Darwin, ana loro mekanismé kang ndhasari évolusi. Angka siji, prosès évolusi nggawa spésies kang ana duwé interaksi karo kondhisi ékologiné. Contoné, amarga asil évolusi, sapérangan manuk duwé cucuk kang mung bisa dinggo ngisep madu kembang. Sakwéné kembang iku isih sumadya, manuk iku bakal urip. Nanging, manawa kembang iku, amarga ana sebabé, cures, manuk iku kamungkinan gedhé bakal cures uga. Mékanisme kang angka loro ya iku kalairan spésies anyar saka asil variasi ing spésies kang ana. Iki dumadi manawa sawijiningsiji grup mahluk urip dadi kapisah lan ing pungkasané duwé gaya urip kang béda banget. Conto klasik ya iku manuk finch ing dhuwur. Asal mulané, nénék moyang manuk saka manéka warna pulo ing Galapagos iku asalé saka dharatan [[Amérika Kidul]]. Amarga mencar ing manéka warna pulo, manuk iku pungkasané ngembangaké gaya urip kang béda-béda. Wéktu (ngliwati akèh génerasi manuk) lan perjuangan kanggo urip (survival) iku rong prakara kang dibutuhaké kanggo nglairaké génerasi anyar manuk finch. Wektu kang luwih dawa manèh lan ngliwati prosès sing padha, miturut Darwin bakal bisa njelasaké évolusi saka ''kabèh'' mahluk urip ing muka bumi kang asalé saka siji "common ancestor".

* Manungsa ora duwé papan kang mirunggan ing "[[wit évolusi]]". Kita namung salah sawijiningsiji cabang saka wit iku.