Lungguh: Béda antara owahan

Konten dihapus Konten ditambahkan
Tanpa ringkesan besutan
Larik 1:
'''Lungguh''' (Walanda: ''zitten'') iku lemah utawa bumi kanggo gaji.<ref>[1] G.P. Rouffaer, “Vorstenlanden”, ''Adatrechts Bundel XXXIV'', 1905, hlm. 239.</ref> Ing kabudayan Kulon, konsep iki diarani ''apanage'' (saka tembung Prancis ''apanage''). Nalika jaman penjajahan Walanda, sistem lungguh kulina diarani ''Mataramsch apanage-bezit'' amarga eksis ing Vorstenlanden (Praja Kejawen). Sanajan pernah misuwur ing abad 19, sistem lungguh saiki wis kabusak. Sistem lungguh iku salah sawijine pratanda birokrasi feodal.
'''Lungguh''' iku bumi utawa lemah kanggo gaji. Ing kabudayan Jawa (Vorstenlanden), bumi lungguh isih ana nganti kaapus ing taun 1918. Ing jaman Walanda, lungguh uga kasebut ''apanage stelsel'' utawa sistem ''apanage'' versi Jawa.
 
= Asal-usule =
Asal-usule lungguh ing Jawa isih peteng, durung ana konvensi saka para sarjana. Nanging kabeh sarujuk yen konsep lungguh mangkat saka konsep Vorstendomein utawa kagungane ratu.<ref>Soepomo, ''De Reorganisatie van het Agrarisch Stelsel in het Geweest Soerakarta'' („s Gravenhage: L. Gerretsen, 1927), hlm. 1-7;    </ref> Kabeh bumi iku diduweni dening ratu, termasuk apa wae ing duwure. Dadine kabeh kang urip ing dhuwure bumi nagara ora duweni hak darbe (Walanda: ''eigendomsrecht'').<ref>''De Locomotief'', 10 December 1888</ref> Para sikep utawa narakarya utawa kuli kenceng utawa wong tanen (Walanda: ''landbouwer'') mung bisa garap lemahe ratu ananging ora duwe hak adol lemah lan nyewakake. Mula kerep diarani wong anginan. Hak ngolah iki biasa diarani sistem lemah komunal (Walanda: ''communaal land-bezit'') amarga digarap bareng-bareng. Kabeh lemah sing diolah banjur dipajegi.
Ing Vorstenlanden, kabeh bumi iku diduweni dening ratu. Ing tembung Walanda, konsep iki diarani ''Vorstendomein'' utawa kagungane ratu.<ref>{{Cite book|title=De reorganisatie van het agrarisch stelsel in het gewest Soerakarta|last=Soepomo|first=|publisher=L. Geeretsen|year=1927|isbn=|location='s Gravenhage|pages=}}</ref> Asal usul konsep vorstendomein iki dadi pitakonan para sarjana Belanda. Ana telung teori kang bisa jelaske.
 
J.F.G. Brumund duwe panemu yen sistem iki warisan saka Mataram Kuno utawa Mataram Hindu. J.F.G. Brumund duwe panemu kaya ngono sawise bandingke Vorstenlanden karo tanah Pasundan. Tlatah Pasundan sing pengaruh Hindune ora kuat, sisteme dudu komunal ananging sistem hak darbe lemah. Sistem lemah komunal ana ing tlatah kang pengaruh Hindune kuat, kayata Jawa bagian tengah lan wetan.
 
T. S. Raffles duweni panemu beda. Miturut Raffles, sistem komunal asalae ora saka Mataram Hindu nanging saka Mataram Islam. Daerah-daerah kang pengaruh Islame ora kuat kaya daerah gunung, daerah sing kurang subur, lan Bali, malah ora duwe sistem lemah komunal nanging hak darbe lemah.
 
Supaya rodhane praja bisa muter, ratu butuh narapraja kang ngurusi kabeh urusan kraton. Para narapraja iki banjur digaji nganggo lungguh utawa lemah gadhuhan. Kajaba narapraja, para sentana dalem utawa kulawarga ratu uga digaji lungguh kanggo panguripane. Para narapraja lan sentana iki biasa kasebut ''apanagehouder'' dening Walanda. Ana beda antarane lungguhe narapraja lan lungguhe sentana. Narapraja mung oleh lungguh sepanjang mereka menjabat, sedangkan sentana oleh lungguh nganti tekan turunan kapapat. Lungguhe narapraja sawayah-wayah uga bisa dijupuk dening ratu yen naraprajane iku kapocot.
 
= Pangurusan Lungguh =
Narapraja lan sentana biasane manggon ing kuthanegara, nanging bumi lungguh ana ing negaragung.[[Lungguh#%20ftn1|[1]]] Amarga beda panggonane, para ''apanagehouder'' ora bisa langsung ngurus lungguhe dewe. Lungguh iki banjur diurus karo bekel. Miturut cara pandang Walanda, bekel iku dadi  ''rentmeester'' alias penyewa lungguh. Ananging uga ana ''apanegehouder'' kang bisa langsung ngurus lungguhe dewe, iki diarani bekel ''ngiras''. Biasane bekel ngiras iku para narapraja cilik kang manggon ing nagaragung.
 
Bekel sing arep ambekelli lungguh kudu duwe piyagem. Piyagem iku surat prajanjen hak lan kuwajiban bekel. Bekel kudu bayar sewa utawa pajeg kepada ''apanagehouder'' nganggo sistem maron (Walanda: ''half'', Indonesia: ''bagi hasil'' 50 %) utawa sistem majegan (nganggo duit). Sawise piyagem wis disarujuki, bekel bakal ngolah lungguhe.
 
Bekel ora ngolah lungguhe dewe ananging masrahake kepada narakarya. Umpama bekele nganggo sistem maron,  hasil lungguhe 2/5 ditampa dening narakarya, 2/5 ditampa dening apanagehouder (pajeg), lan 1/5 ditampa dening bekel. Setaun  pandum hasil pindo, yaiku pas grebeg Mulud lan Grebeg Syawal.[[Lungguh#%20ftn2|[2]]]
 
Lungguh uga bisa disewakake pada tuwan-tuwan Eropa lan wong Cina kanggo gawe perkebunan (Walanda: ''onderneming'' utawa ''cultuur''. Akeh ''apanagehouder'' kang nyewakake lungguh amarga bekti (Inggris: ''hommage'') lan pajege luwih gede. Para tuwan Eropa iki diarani bekel putih. Ing hukum adat Angger Sedasa kang kababar 1818, lungguh kena disewakake maksimal 6 taun.[[Lungguh#%20ftn3|[3]]] Ing 1823 lungguh mung bisa disewa maksimal 3 taun dening tuwan-tuwan Eropa.[[Lungguh#%20ftn4|[4]]] Jangka suwene nyewakake lungguh tambah nganti 20 taun ing 1857.[[Lungguh#%20ftn5|[5]]] Kabeh narakarya kang ana ing lungguh kena kerja wajib (Walanda: ''cultuurdienst'') ing perkebunan saka nandur nganti ngangkut hasil perkebunan. Perkebunan tuwan-tuwan Eropa ing lungguh iki dianggep[[Lungguh#%20ftn6|[6]]]
 
 
[[Lungguh#%20ftnref2|[2]]] De Locomotief 10 December 1888
 
[[Lungguh#%20ftnref3|[3]]] G.P. Rouffaer, op. cit., hlm.
 
[[Lungguh#%20ftnref4|[4]]] Simon, “Het agrariasche stelsel in de Javasche Vorstenlanden en de reorganisatie”, ''Koloniaal Tijdschrift'', 7, 1918, hlm. 680-686.
 
[[Lungguh#%20ftnref5|[5]]] ”Beschouwingen over den tegenwoordigen toestand en de waarschijnlijkke toekomst der Vorstenlanden Soerakarta en Djocjokarta”, Tijdschrift voor Ned. Indie, 1885, hlm. 165-172.
 
= Rujukan =