|
'''Beras''' utawi '''wos''' ([[basa krama]]) punika [[gabah]] ingkang sampun dipunbuang kulitipun lan dados sumber karbohidrat kagem mayoritas [[menungsa]] ing ndonya. Cekakipun, beras punika isining gabah.
Kulit/rambut gabah sacara [[anatomi]] dipunsebat ‘palea’ (bagianbagéyan ingkang dipuntutupi) lan ‘lemma’ (bagianbagéyan ingkang nutupi).
Cara anggenipunanggénipun mbuang kulit gabah dados beras wonten kalih, inggih punika:
* Cara tradhisional, gabah dipundheplok ngagem lumpang/lesung lan alu. Salajengipun, beras dipunpisahaken kaliyan bekatul (kulit gabah ingkang sampun alus) ngagem tampah. Bekatul punika saget dados pakan kewankéwan ternak, umpaminipun [[ayampitik]], [[menthogmènthog]] lan [[babi]].
* Cara modherenmodhèrn, gabah dipungiling ngagem mesin panggilingan. Mawi alat punika, beras saget langsung resik lan dipunpisah kalian rambut gabah (kulit gabah ingkang setengah wutuh ([[basa Indonesia]]: ''sekam'') lan bekatul. Rambut gabah saget dados pupuk tetanduran kagem budhidhaya tetanduran hias utawi diobong ngantos dados awu. Awu punika saget dipungunakaen kagem asah-asah perabot pawon ([[basa Indonesia]]: ''dapur'') sasampunipun dicampur sabun.
==Anatomi beras==
Beras ing [[Biologi]] punika bagianbagéyan isi pari ingkang gadhah bagianbagéyan-bagianbagéyan:
* [[aleuron]], lapisan paling njawi ingkang asring tumut kabuang ing prosesprosés pamisahan kulit.
* [[endospermia]], panggenanpanggènan sebagiansebagéyan ageng [[pati]] lan [[proteinprotéin]] beras.
* [[embrio]], ingkang dados calon [[tetanduran]] enggal (menawi sampun awujud beras sampun mboten saget thukul malih, kecuali ngagem bantuan tekniktèknik kultur jaringan). Ing basa sedintenan , embrio punika kasebat mata beras.
==Kandhungan beras==
Kados bulir ''serealia'' sanessanès, bagianbagéyan paling ageng beras dipundhominasi pati (antawisipun 80-85%). Beras ugi ngandhung [[proteinprotéin]], [[vitamin]] (utaminipun ing bagianbagéyan aleuron), [[mineral]] lan [[banyu|toya]].
Pati beras saget dipungolongaken dados kalih kelompokklompok, inggih punika:
* [[amilosa]], pati kanthi struktur mboten cawang
* [[amilopektin]], pati kanthi struktur cawang
Campuran kalih golongan pati punika sanget nemtokaken warna (transparan utawi mboten) lan teksturtèkstur sega (lengketléngkét, empuk, atos, utawi pera).
==Jenis lan warna beras==
Warna beras ingkang bedabènten-bedabènten dipunatur sacara [[genetik]], amargi bedanipunbèntenipun gen ingkang ngatur warna aleuron, warna endospermia, lan campuran pati ing endospermia.
* Beras ‘biasa’ ingkang warna putih ([[basa krama]]: pethak) radi transparan amargi namung gadhah sekedhik aleuron, lan kandhungan amilosa umumipun kirang langkung 20%. Beras punika ndominasi pasar beras.
* Beras abang ([[basa krama]]: abrit), amargi aleuronipun ngandhung gen ingkang ngasilaken antosianin ingkang dados sumber warna abang utawi ungu.
* Beras ireng, langka sanget, amargi aleuron lan endospermia ngasilaken [[antosianin]] kanthi intensitasintènsitas dhuwur saenggasaéngga warnanipun ungu sanget nyelaki ireng.
* [[Ketan]] (utawi beras ketan), warnanipun pethak, mboten transparan, sedaya utawi mehméh sedaya patinipun punika amilopektin.
* Ketan ireng, inggih punika versi ketan saking beras ireng.
Wonten saperangansapérangan jenis beras ingkang wangi menawi dipuntanak (umpaminipun ‘Cianjur Pandanwangi’ utawi ‘Rajalele’‘Rajalélé’). Aroma punika amargi wonten senyawa aromatik medal saking beras ingkang ndadosaken wangi. Sifat punika dipunatur sacara genetik lan dados objekobjék [[rekayasa gentikagenetika]] beras.
==Gunanipun beras==
Beras dipunmanfatakendipunmanfaataken utaminipun kengge diolahdipunolah dados sega, makanan pokok paling wigati warga ndonya. Beras ugi dados komponenkomponén utami [[beras kencur]] lan [[param]]. Unjukan ingkang populerpopulér saking olahan beras inggih punika [[arak]] lan toya tajin.
Ing bidhang indhustri pangan, beras dipunolah dados glepung beras. Sosohan beras (lapisan aleuron), ingkang gadhah kandhungan gizi dhuwur, dipunolah dados glepung ''rice bran''. BagianBagéyan embrio ugi dados suplemensuplemén ingkang kasebut tepung ''mata beras''.
KanggeKanggé kepentingan dietdhiét, beras dipundadosaken salah setunggal sumber pangan bebasbébas gluten mawi bentuk berondongbrondong.
==AspekAspèk budaya lan basa==
Beras saget dipunsebut dados penciri [[budaya]] Austronesia sacara integral, khususipun [[Austronesia]] bagianbagéyan kilenkilèn. Sebutan Austronesia langkung tumuju ing aspekaspèk ''linguistik''.
Ingkang mbedaakenmbèntenaken pari, gabah, merang, damendamén, beras, sega, utawi ketan punika salah setunggaling ciri lekatipun ‘budaya padi’ ing masyarakat panganggepanganggé keluargakluarga basa Austronesia, lan kanthi mekaten ugi bagianbagéyan saking budaya Austronesia.
AspekAspèk ‘budaya padi’ ing masyarakat mriku ing mangsa rumiyin, ugi katon ing saperangansapérangan reliefrélièf candhi-candhi ing [[Jawa|Jawi]].
Ing budaya [[Banten]] dipunkenal beras (khususipun dhaerahdhaérah [[Serang]]), inggih punika beras kanthi kualitas paling saesaé (pulen) ingkang mirip rasa ketan.
==Mangga ugi mriksani==
| 