Tribhuwana Wijayatunggadewi

Tribhuwana Wijayatunggadewi iku panguwasa katelu Majapait kang maréntah taun 1328-1351. Saka prasasti Singasari (1351) diweruhi gelar abhisekané ya iku Sri Tribhuwanotunggadewi Maharajasa Jayawisnuwardhani.

Dyah Gitarja (Tribhuwana Wijayatunggadewi)
Raja Majapait
Reca Tribhuwanottungadewi, ratu Majapait, minangka Parvati
Mréntah	Majapait: 1328 - 1350
Gelar	Sri Tribhuwanotunggadewi Maharajasa Jayawisnuwardhani
Pendahulu	Jayanagara
Son	Hayam Wuruk
Pangganti	Hayam Wuruk
Consort	Cakradhara (Kertawardhana Bhre Tumapel)
Bapa	Raden Harsawijaya (Kertajasa Jayawardhana)
Ibu	Dyah Gayatri (Rajapatni)

Silsilah Tribhuwana

Jeneng asli Tribhuwana Wijayatunggadewi (utawa dicekak Tribhuwana) ya iku Dyah Gitarja. Dhèwèké putriné Radèn Wijaya lan Gayatri. Kagungan adhi kandhung jenengé Dyah Wiyat lan mas tiri karan Jayanagara. Nalika jaman pamrintahan Jayanagara (1309-1328) Tribhuwana diangkat dadi penguasa ing Jiwana diwènèhi gelar Bhré Kahuripan.

Miturut kitab Pararaton, Jayanagara kewedén amarga mbebayani tahtané, mula adhik putri keloroné ora diéntokaké nikah. Sawisé Jayanagara séda taun 1328, para ksatriya teka arep nglamar adhik putri keloroné. Pungkasané, sawisé ditindakaké sayembara, kaéntuk wong lanang loro, ya iku Cakradhara minangka bojoné Dyah Gitarja, lan Kudamerta minangka bojoné Dyah Wiyat.

Cakradhara ginelar Kertawardhana Bhre Tumapèl. Sawisé nikah, Cakradhara lan Dyah Gitarja duwé putra Dyah Hayam Wuruk lan Dyah Nertaja. Hayam Wuruk banjur diangkat dadi yuwaraja ginelar Bhre Kahuripan utawa Bhre Jiwana, déné Dyah Nertaja dadi Bhre Pajang.

Pamaréntahan Tribhuwana

Miturut kitab Nagarakertagama, Tribhuwana munggah takhta amarga diprèntah ibuné, (Gayatri) taun 1329 nggantikaké Jayanagara kang wis séda taun 1328. Nalika Gayatri séda taun 1350, pamrintahan Tribhuwana uga bubar.

Pawarta iku mènèhi kesan yèn Tribhuwana munggah takhta amarga makili Gayatri. Sanajan Gayatri mung putri ragil Kertanagara, nanging dhèwèké siji-sijiné kang isih urip ing saubengé bojo-bojoné Raden Wijaya mula Tribhuwana éntuk warisan takhta Jayanagara kang séda tanpa duwé keturunan. Nanging nalika iku Gayatri wis dadi pendeta Buda, mula pamaréntahané diwakili déning putriné, ya iku Tribhuwana Tunggadewi.

Miturut kitab Nagarakretagama, Tribhuwana maréntah didhampingi bojoné, Kertawardhana. Ing taun 1331 Tribhuwana bisa numpas pemberontakan laladan Sadeng lan Keta. Miturut kitab Pararaton ana persaingan antarané Gajah Mada lan Ra Kembar nalika ngrebutaké posisi panglima penumpasan Sadeng. Banjur, Tribhuwana budhal dhéwé dadi panglima anggoné nyerang Sadeng, dikancani sepupuné, Adityawarman.

Prastawa wigati sabanjuré sajeroning kitab Pararaton ya iku Sumpah Palapa kang dituturaké Gajah Mada nalika dilantik dadi rakryan patih Majapahit taun 1334. Gajah Mada gawé sumpah ora bakal mangan énak (bumbon crakèn) sadurungé bisa naklukaké kapuloan Nuswantara ing sangisoré Majapahit.

Akhir Hayat Tribhuwana

Tribhuwana Wijayatunggadéwi mudhun saka takhtané kira-kira taun 1351 (sawisé gawé prasasti Singasari). Tribhuwana banjur dadi Bhre Kahuripan manèh kang kalebu ing Saptaprabhu, ya iku déwan pertimbangan agung kang duwé anggota saka kulawarga karajan. Kang dadi raja Majapahit sabanjuré ya iku putrané, Hayam Wuruk.

Ora ana pesthiné kapan Tribhuwana séda. Kitab Pararaton mung nyritakaké yèn Bhre Kahuripan iku séda sawisé pengangkatan Gajah Enggon dadi patih ing taun 1371.

Miturut kitab Pararaton, Tribhuwanotunggadéwi didharmakaké ing Candhi Pantarapura kang dumunung ing Désa Panggih. Déné bojoné, ya iku Kertawardhana Bhre Tumapél séda taun 1386, lan didharmakaké ing Candhi Sarwa Jayapurwa, kang dumunung ing Désa Japan.

Rujukan

• Bullough, Nigel (1995). Historic East Java: Remains in Stone. Adline Communications.
• Pringle, Robert (2004). Bali: Indonésia's Hindu Realm]]; A short history of. Short History of Asia Series. Allen & Unwin. ISBN 1-86508-863-3.

• Slamet Muljana. 2005. Menuju Puncak Kemegahan (terbitan ulang 1965). Yogyakarta: LKIS
• Slamet Muljana. 1979. Nagarakretagama dan Tapsir Sejarahnya. Jakarta: Bhratara

Tribhuwana Wijayatunggadewi Wangsa Rajasa
Didhisiki déning: Jayanagara	Raja Majapait 1328–1350	Diganti déning: Hayam Wuruk