Ater-ater

Ater-ater iku wuwuhan kang dumunung ing sangareping tembung lingga ing paclathon ^[1]^[2]. Yèn ing basa Indonésia diarani awalan, yèn ing basa Inggris diarani prefix ^[3]. Tembungprefix kadadéan saka tembung lingga fix kang duwé teges "nambahi" lan ater-ater "pre-" duwé teges "sadurungé" ^[4].

Ing basa Jawa, ater-ater iki kapérang dadi telu, yaiku hanuswara, tripurusa, lan ater-ater liya ^[1].

Hanuswara

Ater-ater hanuswara uga diarani ater-ater kang nganggo swara irung, amarga swarané mbrengengeng ^[1]. Kang kalebu ater-ater hanuswara yaiku n-, ny-, m-, lan ng- ^[5]. Ater-ater hanuswara lumrahé ateges solah tingkah utawa nindakaké pagawèyan ^[1]. Ater-ater uga lumrah mratélakaké tembung tanduk (aktip) ^[1].

Ater-ater hanuswara iki uga ngluluhi wyanjana ing ngareping tembung lingga. Wyanjana kang luluh iku:

⟨t⟩ luluh déning n-, tuladha: tari dadi nari
⟨s⟩ lan ⟨c⟩ luluh déning ny-, tuladha: sulih dadi nyulih, cakot dadi nyakot
⟨p⟩ lan ⟨w⟩ luluh déning m-, tuladha: watu dadi matu, puter dadi muter
⟨k⟩ lan ⟨w⟩ luluh déning ng-, tuladha: kembang dadi ngembang, wétan dadi ngétan

Yèn ing tembung lingga kang awalé dudu wyanjana iku, hanuswarané mung ditambahi, tuladha:

Jaluk dadi njaluk
Arep dadi ngarep
Brengengeng dadi mbrengengeng

Tripurusa

Ater-ater tripurusa yaiku ater-ater kang minangka sesulih purusa ^[1]. Ater-ater tripurusa iku kosokbalené ater-ater hanuswara ^[6]. Béda karo ater-ater hanuswara, déné ater-ater tripurusa mratèlaké tembung tanggap (pasip) ^[1]. Cacahé ater-ater tripurusa ana telu, yaiku dak- utawa tak-, ko-, lan di- ^[6].

Tuladha:

dak- + pangan = dakpangan (aku pangan)
ko- + pangan = kopangan (kowé pangan)
di- + pangan = dipangan (dhèwèké pangan)

Ater-ater Liya

Ater-ater saliyané ater-ater hanuswara karo tripurusa cacahé ana 13, yaiku sa- utawa se-, pa-, pi-, pra-, tar- utawa ter-, ka- utawa ke-, kuma-, kapi-, kami-, a-^[6].

Tuladha:

sa- + tengah = satengah
pa- + emut = pemut (⟨a⟩ ilang amarga tembung linggané awal swara)
pi- + kukuh = pikukuh
pra- + jurit = prajurit
tar- + waca = tarwaca
ka- + jupuk = kajupuk
kuma- + wani = kumawani
kami- + tèngèng = kamitèngèng
kapi- + luyu = kapiluyu

Deleng uga

Cathetan suku

↑ ^a ^b ^c ^d ^e ^f ^g Sutrisno.1982. Pathining Basa. Semarang: Mutiara Permatawidya
↑ Pateda, Mansoer. 1988. Linguistik (Sebuah Pengantar. Bandung: Angkasa. Hal-78
↑ http://en.wikipedia.org/wiki/Affix
↑ http://id.wikipedia.org/wiki/Awalan
↑ Sasangka, Catur Wisnu. 1991. Paramasastra Gagrak Anyar. Yogyakarta: Duta Wacana University Press. ISBN 979-8139-23-2
↑ ^a ^b ^c Kurniati, Endang. 2009. Sintaksis Basa Jawa. Semarang: Griya Jawi

Artikel iki minangka artikel rintisan. Kowé bisa ngéwangi Wikipédia ngembangaké.

[Buku1-1] ↑ ^a ^b ^c ^d ^e ^f ^g Sutrisno.1982. Pathining Basa. Semarang: Mutiara Permatawidya

[Buku4-2] Pateda, Mansoer. 1988. Linguistik (Sebuah Pengantar. Bandung: Angkasa. Hal-78

[Internet2-3] ttp://en.wikipedia.org/wiki/Affix

[Internet1-4] ttp://id.wikipedia.org/wiki/Awalan

[Buku3-5] Sasangka, Catur Wisnu. 1991. Paramasastra Gagrak Anyar. Yogyakarta: Duta Wacana University Press. ISBN 979-8139-23-2

[Buku2-6] Kurniati, Endang. 2009. Sintaksis Basa Jawa. Semarang: Griya Jawi

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]