Naraguna:Wirjadisastra/bak wedhi: Béda antara owahan

Konten dihapus Konten ditambahkan
Tanpa ringkesan besutan
Tanpa ringkesan besutan
Larik 39:
}}
}}
 
Banthèng iku spésies kéwan kang sumadulur karo sapi lan tinemu ing manéka laladan ing Asia Kidul-Wétan. Banthèng lanang katon béda banget saka banthèng wadon: kang lanang racaké ules soklat peteng utawa ireng, pawakan gedhé tur weweg; ana déné kang wadon luwih ramping lan ules soklat nom. Ulesing banthèng ing pérangan bokong warna putih. Banthèng lanang utawa wadon padha-padha nduwé sungu kang lumrahé dawa 60 nganti 70 cm. Banthèng padatan kapérang dadi subspésies cacah telu: banthèng jawa, banthèng indhocina, lan banthèng kalimantan. Banthèng alasan racaké luwih gedhé tinimbang banthèng kang wis kaomahaké déning manungsa.
 
'''Banteng''' (dari [[bahasa Jawa]]: ''banthèng''; nama spesies: ''Bos javanicus'') atau '''tembadau''' adalah spesies [[hewan]] yang sekerabat dengan [[sapi]] dan ditemukan di berbagai wilayah [[Asia Tenggara]]. Banteng jantan dan betina memiliki perbedaan yang mencolok ([[dimorfisme seksual]]): pejantan biasanya berkulit cokelat gelap atau hitam, berbadan besar dan kekar, sedangkan banteng betina lebih langsing dan memiliki kulit cokelat muda. Banteng memiliki bercak besar berwarna putih di bagian bokong. Baik pejantan maupun betina memiliki tanduk, umumnya dengan panjang 60 hingga 75 cm. Ilmuwan umumnya membaginya menjadi tiga [[subspesies]]: banteng jawa, banteng indocina, dan banteng kalimantan. Banteng liar biasanya lebih besar dibandingkan banteng yang telah [[Domestikasi|didomestikasi]] oleh manusia.
 
Banthèng aktif nalika awan lan wengi, nanging aktivitas wengi luwih lumrah ing laladan kang akèh diambah manungsa. Grombolan banthèng ing alas ngemu 2 nganti 40 iji banthèng mawa lanangan mung cacah siji. Banthèng iku éwoning kéwan hèrbivor, yaiku kang memangani thethukulan kaya ta suket, godhong, kembang, lan wowohan. Banthèng kerep ngombé banyu, mligi banyu kang anteng, nanging bisa urip sawatara dina tanpa ngombé ing mangsa katiga ngerak. Fisiologi tangkar-tumangkaring banthèng ora akèh kaweruhan, nanging bokmanawa irib-iriban karo sapi éropah kang wis akèh tinaliti. Banthèng wadon ngandhut suwéné 285 dina (9 sasi punjul, utawa saminggu luwih suwé tinimbang sapi éropah) lan nglairaké mung banthèng cacah siji. Banthèng tinemu ing manéka jinis habitat kang ana ing ambahané kang alami, kaya ta alas tuwuhan peluruh, saparo peluruh, ngisor alas montana, lahan tetanèn kang linumbar, sarta pasuketan.
 
Banteng aktif pada siang dan malam hari, tetapi aktivitas malam lebih umum di daerah yang banyak dikunjungi manusia. Kawanan banteng di alam liar terdiri dari 2 hingga 40 ekor banteng dengan hanya satu pejantan. Banteng adalah hewan dalam golongan herbivora dan memakan berbagai tumbuhan seperti rumput, [[Cyperaceae|teki]], tunas, daun, bunga, dan buah-buahan. Banteng sering minum air, terutama dari air yang tenang, tetapi mampu bertahan beberapa hari tanpa air di [[musim kemarau]]. [[Fisiologi]] reproduksi banteng tidak banyak diketahui, tetapi mungkin mirip dengan [[sapi eropa]] yang telah banyak diamati. Induk banteng [[Gestasi|mengandung]] dalam jangka 285 hari (lebih dari 9 bulan, atau seminggu lebih lama dibandingkan sapi eropa) dan kemudian melahirkan seekor anak banteng saja. Banteng ditemukan di berbagai jenis [[habitat]] di jangkauan alamiahnya, termasuk hutan ber[[tumbuhan peluruh]], setengah peluruh, bagian bawah hutan [[Ekosistem montana|montana]], lahan pertanian yang ditinggalkan, serta daerah rerumputan.
 
Cacahing banthèng alasan kang akèh dhéwé ana ing Kamboja, Jawa, Kalimantan (kalebu Sabah, Malaysia) lan Tanah Thai. Banthèng ingon bisa tinemu ing Bali, pulo-pulo ing wétan Indonésia (kaya ta Sulawesi, Sumbawa, lan Sumba), Ostrali, Malaysia, lan Papua Nugini. Banthèng ingon ing Indonésia aran sapi bali, lan cacahé mèh 25% saka gunggung sapi ing sa-Indonésia. Angon banthèng katindakaké kanggo kajupuk dagingé lan kadhang-kala kanggo nggarap pakaryan. Banthèng féral tinemu ing Ostrali Lor (asal saka banthèng ingon kang tinekakaké nalika mangsa kolonisasi Britis banjur kaumbar lan dadi alasan), lan bokmanawa ing Kalimantan Wétan, Pulo Énggano, dalah Kapuloan Sangihé. Banthèng alasan kagolongaké spésies kang ndrawasi ing Pratélan Abang IUCN. Ing panggonané urip kang alami, banthèng alasan kaincim déning pambedhag sembarangan (kanggo olah raga, kadadèkaké lawuh, tamba, lan kajupuk sunguné), habitaté kang ilang, habitaté kang fragmèntasi, lan lelara. Banthèng dadi kéwan kang kaayoman ing kabèh praja kang dadi papan uripé lan pérangan gedhéné mung bisa tinemu ing laladan kang kareksa (kajaba bokmanawa Kamboja).
 
Populasi banteng liar terbanyak berada di Kamboja, Jawa, Kalimantan (terutama [[Sabah]], Malaysia) dan Thailand. Banteng ternak dapat ditemukan di Bali, pulau-pulau timur Indonesia (seperti Sulawesi, Sumbawa, Sumba), Australia, Malaysia, dan Papua Nugini. Banteng ternak di Indonesia disebut [[sapi bali]], dan jumlahnya mencapai hampir 25% dari seluruh populasi sapi di Indonesia. Peternakan banteng dilakukan untuk menghasilkan daging, dan kadang digunakan sebagai hewan pekerja. Banteng [[Organisme meliar|feral]] ditemukan di Australia Utara (berasal dari banteng ternak yang didatangkan pada masa kolonisasi Britania dan kemudian dilepas dan menjadi liar), dan kemungkinan di [[Kalimantan Timur]], [[Pulau Enggano]], serta [[Kepulauan Sangihe]]. Banteng liar dinyatakan sebagai [[spesies genting]] dalam [[Daftar merah IUCN|Daftar Merah]] [[Uni Internasional untuk Konservasi Alam|IUCN]]. Di tempat hidup alamiahnya, banteng liar terancam oleh perburuan liar (untuk makanan, olahraga, obat tradisional, dan diambil tanduknya), hilangnya habitat, [[fragmentasi habitat]], dan penyakit. Banteng dianggap sebagai hewan yang dilindungi di semua negara tempatnya hidup dan sebagian besar hanya ditemukan di daerah yang dilindungi (kecuali mungkin Kamboja).