Kesultanan Aceh madeg deningdéning [[Sultan Ali Mughayat Syah]] ing taun [[1496]]. Ing wiwit kerajaan punika madeg ing wewengkon [[Kerajaan Lamuri]], lajeng nundukan lan nyatukan pinten-pinten wewengkon kerajaan nyakup [[Kerajaan Daya|Daya]], [[Kerajaan Pedir|Pedir]], [[Kerajaan Lidie|Lidie]], [[Kerajaan Nakur|Nakur]]. Saklajengipun ing taun 1524 wewengkon [[Kesultanan Samudera Pasai|Pasai]] sampun dados bagian saking kedaulatan Kesultanan Aceh dipundereki kaliyan [[Kerajaan Aru|Aru]].
Ing taun [[1528]], Ali Mughayat Syah dipungantos deningdéning putera sulung ingkang asmanipun [[Sultan Salahuddin saking Aceh|Salahuddin]], ingkang lajeng berkuasa ngantos taun [[1537]]. Lajeng Salahuddin dipungantos deningdéning [[Sultan Alauddin al-Qahhar|Sultan Alauddin Riayat Syah al-Kahar]] ingkang berkuasa nganos taun [[1568]].<ref>[http://www.indonesianhistory.info/map/sumatrac16.html Sumatra and the Malay peninsula, 16th century ]</ref>
=== Masa kejayaan ===
[[Gambar:2833217208_5cbae5f46a.jpg|thumb|125px|[[Sultan Iskandar Muda]]]]
Larik 47:
=== Kemunduran ===
[[Gambar:Banda Aceh's Grand Mosque, Indonesia.jpg|right|thumb|[[Masjid Raya Baiturrahman]], [[Banda Aceh]]]]
Kemunduran Kesultanan Aceh kawiwitan ngantos kemangkatan [[Sultan Iskandar Tsani]] ing taun 1641. Kemunduran Aceh dipunsebabaken deningdéning pinten-pinten faktor, ing antawisipun inggih punika nguat kekuasaan Walanda ing pulau Sumatera lan Selat Malaka, dipuntandai kaliyanjatuhe wewengkon Minangkabau, Siak, Tapanuli lan Mandailing, Deli serta Bengkulu ing salebeting pangkuan penjajahan Walanda. Faktor ingkang wigati ingih punika wonten perebutan kekuasaan ing antawisipun pewaris tahta kesultanan.
== Tradisi kesultanan ==
[[Gambar:Jirat_Soleutan_Eseukanda_Muda.JPG|thumb|200px|Makam [[Sultan Iskandar Muda]]]]
