Tibèt Kuna
Tibèt Kuna iku tegesé mangsa uriping basa-basa Tibèt sing kacathet ana naskah-naskah Kraton Tibèt saka madyaning abad angka 7, nalika kraton nembé ngangkat aksara, nganti purwaning abad angka 11 M.
| Tibèt Kuna | ||
|---|---|---|
| Turfan fragment tibt.jpg | ||
| Dituturaké ing | Tibèt | |
| Gunggung panutur | — | |
| Rumpun basa | Cithakan:Infobox Language/genetic2 | |
| Sistem tulisan | Aksara Tibèt | |
| Kodhe basa | ||
| ISO 639-1 | None | |
| ISO 639-2 | –
| |
| ISO 639-3 | otb
| |
|
| ||
Ana taun 816 M, sajeroning panguwasaning Sadnaleg, basa sastraning Tibèt menangi owah-owahan agung kanthi madhakaké basa lan tetembungan ana ing pertalan serat-serat saka India. Paugeran anyar iki banjur miwiti mangsa sing diarani mangsa Tibèt Klasik.[1]
Fonologi
besutFonologi Tibèt Kuna kaciri ing pirang-pirang cihna (fitur) sing banjur cicir ana ing mangsa Tibèt Klasik, ya iku uni my- (dadi m- ana ing basa Tibèt Klasik) sadurungé uni swara (uni vokal) -i- lan -e-, uni golongan sts- (dadi s-), lan wujud kawalikaning aksara swara "i" (gi-gu).[2]
Pranata kasus
besutMorfologi kasus awujud sandhangan (afiks) tumrap kabèh frasa nomina, dudu tembung-tembung tunggal (Gruppenflexion). Basa Tibèt Kuna duwé sepuluh kasus padha kaya ta basa Tibèt Klasik:[3]
- absolutif (legena, tanpa tetenger morfologis)
- gènitif (གི་ -gi, གྱི་ -gyi, ཀྱི་ -kyi, འི་ - 'i, ཡི་ -yi)
- agèntif (གིས་ -gis, གྱིས་ -gyis, ཀྱིས་ -kyis, ས་ -s, ཡིས་ -yis)
- lokatif (ན་ -na)
- alatif (ལ་ -la)
- tèrminatif (རུ་ -ru, སུ་ -su, ཏུ་ -tu, དུ་ -du, ར་ -r)
- komitatif (དང་ -dang)
- ablatif (ནས་ -nas)
- élatif (ལས་ -las)
- komparatif (བས་ -bas)
Nanging mangkono, sanajan lokatif, alatif, lan terminatif alon-alon kaguwang saka basa Tibèt Klasik (lan kaanggep tradhisi tatabasa purwa la don bdun), saben kasus iki nduwé piguna dhéwé-dhéwé ana ing basa Tibèt Kuna.[4]
Juru tatabasa Tibèt Tradhisional ora mbédakaké tetenger kasus kaya ta mangkéné, nanging nggolongaké morfèm-morfèm kasus iki (kajaba -dang karo -bas) dadi wolung kasus miturut basa Sangskreta.
Tembung sesulih
besutAna telung tembung sesulih kapisan tunggal ana ing basa Tibèt Kuna: ང་ nga, བདག་ bdag, lan ཁོ་བོ་ kho-bo, lan telung tembung sesulih kapisan jamak: ངེད་ nged, བདག་ཅག་ bdag-cag, lan འོ་སྐོལ་ 'o-skol. Tembung sesulih kapindho ana rong tembung tunggal ཁྱོད་ khyod karo ཁྱོ(ན)་འདའ་ khyo(n)-'da' lan satembung jamak ཁྱེད་ khyed.[5]
Rujukan
besutCathetan sikil
besut- ↑ Hodge 1993, kc. vii.
- ↑ Hill 2010a.
- ↑ Hill 2012.
- ↑ Hill 2011.
- ↑ Hill 2010b.
Karya sing dipethik
besut- Hill, Nathan W. (2010a), "Overview of Old Tibetan synchronic phonology" (PDF), Transactions of the Philological Society, 108 (2): 110–125, doi:10.1111/j.1467-968X.2010.01234.x, diarsip (PDF) saka asliné ing 2013-07-28, dibukak ing 2015-10-02.
- —— (2010b), "Personal pronouns in Old Tibetan" (PDF), Journal Asiatique, 298 (2): 549–571, doi:10.2143/JA.298.2.2062444, diarsip (PDF) saka asliné ing 2013-08-01, dibukak ing 2015-10-02.
- —— (2011), "The allative, locative, and terminative cases (la-don) in the Old Tibetan Annals", New Studies in the Old Tibetan Documents: Philology, History and Religion (PDF), Old Tibetan Documents Online Monograph Series, vol. 3, Tokyo: Research Institute for Languages and Cultures of Asia and Africa, Tokyo University of Foreign Studies, kc. 3–38, diarsip saka sing asli (PDF) ing 2020-11-05, dibukak ing 2015-10-02.
- —— (2012), "Tibetan -las, -nas, and -bas" (PDF), Cahiers de Linguistique Asie Orientale, 41 (1): 3–38, diarsip (PDF) saka asliné ing 2014.
- Hodge, Stephen (1993), An Introduction to Classical Tibetan (édhisi ka-revised), Warminster: Aris & Phillips, ISBN 978-0-85668-548-4.
Pranala njaba
besut- Naskah Tibèt Kuna Jroring Archived 2014-06-07 at Archive.is, Pangkajian Mancanagara Univèrsitas Tokyo: alihaksaran naskah-naskah Tibèt Kuna lan Tibèt Klasik pinilih.
- Kridha Dunhuang Bangsantara Archived 2011-07-20 at the Wayback Machine.: kalebu citraning warna-warna naskah.