Anyakrawati
Sri Susuhunan Adiprabu Hanyakrawati Sénapati ing Alaga Mataram (Hanacaraka: ꦯꦸꦱꦸꦲꦸꦤ꧀ꦤꦤ꧀ꦄꦢꦶꦦꦿꦨꦸꦲꦚꦏꦿꦮꦠꦶꦯꦺꦤꦥꦠꦶꦲꦶꦁꦔꦭꦒꦩꦠꦫꦩ꧀; miyos: Kuthagedhé, Ngayogyakarta, ? - seda: Krapyak, Bantul, 1613) yaiku raja kaping pindho Kasultanan Mataram sing mréntah taun 1601-1613. Sawisé sédané, panjenengané uga asring kasebat kanthi sesebatan Panembahan Séda ing Krapyak.[1] Raja iku ramané Sultan Agung, ratu paling ageng ana ing Mataram.
Silsilah kulawarga
besutPrabu Hanyakrawati asma asliné Radèn Mas Jolang,[1] minangka putra saka pasangan Panembahan Sénapati lan Ratu Mas Waskitajawi kang putriné Ki Ageng Penjawi panguwasa Pathi.[2]
Prabu Hanyakrawati nikah sing pisanan karo Ratu Tulungayu putri saka Panaraga, lan peputran Radèn Mas Wuryah utawa Adipati Martapura.[2] Banjur nikah manèh karo Ratu Mas Hadi utawa Dyah Banowati, putri Pangéran Benawa ratu Pajang, lan peputran Radèn Mas Rangsang utawa Sultan Agung lan adiné Ratu Wandansari.[2]
Mangsa pamaréntahan
besutPrabu Hanyakrawati akèh ngalami pambrontakan lan paprangan sajeroning 12 taun mangsa pamaréntahané.
Antara taun 1601-1604, Demak nglancaraké pambrontakan sing dipanggedhèni déning Pangéran Puger[3] utawa Radèn Mas Kentol Kejuron, ya iku putra kaloro Panembahan Sénapati kang lair saka garwa selir anama Nyai Adisara.[1] Ing taun 1607, genti Panaraga ngadakaké pambrontakan sing dipanggedhèni déning Pangéran Jayaraga utawa Radèn Mas Bethothot, kang ora liya adhiné Prabu Hanyakrawati dhéwé.[1]
Taun 1612, Surabaya banjur bangkit, lan terus nglawan kakuwasaan Mataram nganti sawisé Prabu Hanyakrawati séda taun 1613.[1] Surabaya dipanggedhèni déning Pangéran Jayalengkara lan putrané Pangéran Pekik.[4] Nembé taun 1625 Sultan Agung bisa kasil tuntas ngatasi pambrontakan Surabaya sarta sekuthu-sekuthuné.[4]
Prabu Hanyakrawati uga ratu Mataram kang pisanan sing njalin gegayutan pulitik karo Kumpeni Walanda, mungkin minangka upaya ngadhepi Surabaya.[5] Ing taun 1613, panjenengané ngirim duta menyang Gubernur-Jéndral Pieter Both ing Maluku, lan sawisé Kumpeni mbukak pos dagang ing palabuhan Jepara.[5]
Cathetan sikil
besut- ↑ a b c d e Soekmono 1981, kc. 56.
- ↑ a b c Moedjanto 1987, kc. 140.
- ↑ Sabdacarakatama 2009, kc. 99.
- ↑ a b Ricklefs & Nugraha 2008, kc. 86.
- ↑ a b Ricklefs & Nugraha 2008, kc. 84.
Wacanan
besut- Moedjanto, G. (1987). Konsep kekuasaan Jawa: penerapannya olèh ratu-ratu Mataram. Kanisius. kc. 202.
- Ricklefs, Merle Calvin; Nugraha, Moh. Sidik (2008). Sejarah Indonésia Modern 1200–2008. Penerbit Serambi. kc. 865. ISBN 9790241151, 9789790241152.
- Sabdacarakatama, Ki (2009). Sajarah Karaton Yogyakarta. Penerbit Narasi. kc. 220. ISBN 979168104X, 9789791681049.
- Soekmono, R. (1981). Pengantar Sajarah Kebudayaan Indonésia 3. Kanisius. kc. 118. ISBN 9794132918, 9789794132913.
| Kang sadurungé Panembahan Sénapati |
Panembahan Mataram 1601-1613 |
Kang sawisé Adipati Martapura |