Andhé Andhé Lumut

Andhé Andhé Lumut ya iku carita rakyat saka Jawa. Carita iki ditepungi ing pirang-pirang vèrsi. Vèrsi kang akèh ditepungi ya iku vèrsi dadi sijiné Krajan Jenggala lan Krajan Kediri.

Carita

Nalika semana ing Jawa Wétan ana loro krajan kang kembar, ya iku krajan Jenggala kang dibawahi Raja Jayengnagara lan Krajan Kediri kang dibawahi Raja Jayengrana. Miturut carita, biyèn karaton loro iku mapan ing sadhaérah kang diarani Kahuripan. Kaya pesené Airlangga sadurungé séda, rong kraton iku kudu didadèkaké siji lumantar jejodhohan antarané rong krajan supaya ora ana paprangan antarané rong krajan iku. Pungkasané Panji Asmarabangun (anaké Jayengnagara) didhaupaké karo Sekartaji (anaké Jayengrana).

Ing sawijining dina, Krajan Jenggala diserang déning krajan mungsuh. Nalika paprangan, putri dèwi Sekartaji lumayu lan ndhelik ana ing désa kang adoh saka Jenggala. Kanggo slameté dhèwèké nyamar dadi wong désa lan ngabdi marang randha sugih kang jenengé Nyai Intan. Nyai Intan duwé anak prawan 3 kang kemayu kabèh, ya iku Klething Abang, Klething Ijo, lan Klething Biru. Dèwi Sekartaji banjur dijenengi Klething Kuning déning Nyai Intan.

Ing omahé Nyai Intan, Klething Kuning dikongkon resik-resik omah, umbah-umbah, lan liya-liyané. Dhèwèké kerep disenèni déning Nyai Intan lan dibéda-bédakaké karo sadulur-sadulur liyané. Dhèwèké uga diwènèhi mangan sadina sapisan.

Sauntara iki ing Jenggala, Panji Asmarabangun sakwadyabalané bisa ngalahaké mungsuh. Nanging panjenengané tansah duka amarga bojoné ilang ora ngerti parané.

Sawisé kaanan Jenggala aman, Panji Asmarabangun banjur nggolèki bojoné. Nanging sadurungé dhèwèké mréntah widyabalané supaya nggolèki jejak lungané Dèwi Sekartaji. Panjenengané olèh lapuran yèn ing salah sawijining kampung ana prawan kampung kang mbabu ing omahé randha sugih. Keprungu laporan iku, Pangéran banjur nyamar dadi pangéran kang lagi golèk bojo. Ésuké, panjenengané banjur mangkat karo widyabalané menyang désa Dadapan, désa kang mung keletan kali Bengawan Sala karo désa kang dipanggoni déning Dèwi Sekartaji.

Ing désa kono, Panji Asmarabangun nyamar dadi Andhé Andhé Lumut lan manggon ana ing omahé mbok randha. Ésuké, panjenengané mréntah supaya wara-wara yèn panjenengané arep nganakaké sayembara golèk pramèswari. Pawarta iku langsung tekan ing omahé Nyai Intan, Klething Abang, Ijo, lan Biru bungah banget, dhèwèké arep dandan sak ayu-ayuné kanggo teka ing sayembara iku.

Klething Kuning ora mèlu sayembara amarga dhèwèké isih setya marang Panji Asmarabangun, sanajan dhèwèké ora ngerti bojoné isih urip apa wis mati ing paprangan. Nalika dhèwèké umbah-umbah, ujug-ujug ana blekok kang bisa ngomong, blekok iku ngomong supaya Klething Kuning mara menyang désa Dadapan amarga ing kana ana bojoné, Panji Asmarabangun. Durung nganti Klething Kuning ngomong, blekok mau wis mabur manèh. Ora mikir suwé, Klething Kuning banjur bali menyang omah siyap-siyap lan mangkat menyang Dadapan. Sauntara iku, ibuné lan sadulur-seduluré wis tekan pinggir kali Bengawan Sala. Ana ing pinggir kali Nyai Intan lan anak-anaké bingung amarga ora ana prau kanggo nyebrang kali. Banjur ana Yuyu Kangkang kang saguh nulungi nanging Yuyu Kangkang njaluk diambung. Miturut carita Yuyu Kangkang iku utusané Panji Asmarabangun supaya nguji wong kang arep mèlu sayembara. Klething Abang lan sadulur-seduluré banjur gelem diambung supaya bisa liwat kali iku..

Ora let suwé, Klething kuning teka. Yuyu Kangkang banjur marani Klething Kuning lan ngomong yèn dhèwèké gelem nulungi Klething Kuning nanging saraté dhèwèké njaluk diambung. Amarga Klething kuning isih setya marang bojoné dhèwèké ora gelem, nanging tetep njaluk ditulungi. Wis kaping pirang-pirang Klething Kuning njaluk tulung, nanging Yuyu Kangkang tetep ora gelem. Klething Kuning banjur nyabetaké teken kang digawa. Ajaib, banyu kali banjur surut. Weruh kadadéan iku Yuyu Kangkang banjur wedi, dhèwèké banjur gelem ngeteraké Klething Kuning tekan omahé Nyai Intan. Saktekané omahé Nyai Intan dhèwèké banjur ketemu sadulur-seduluré. Ora let suwé, sayembara diwiwiti, Klething Abang, Biru, lan Ijo gentènan mamèraké ayuné marang sang Pangéran, nanging kateluné ditolak kabèh déning Pangéran.

Ora ngira Klething Kuning kang èlèk dhéwé dandanané malah diangkat dadi pramèswariné. Klething Kuning dipilih amarga lolos uji saka Yuyu Kangkang. Andhé-Andhé lumut banjur mbukak penyamarané yèn sajatiné dhèwèké iku Panji Asmarabangun lan Klething Kuning iku sajatiné Galuh Chandra Kirana, bojoné. Kekaroné banjur bali menyang Kraton Jenggala.

Lagu Andhé Andhé Lumut

Carita Andhé Andhé Lumut yèn dipéntaské asring duwé lagu kang khas. Laguné ya iku:

Putraku si Andhe Andhé Andhé Lumut

Temuruna ana putri kang unggah-unggahi

Putriné, nggèr, kang ayu rupané

Klenthing Abang iku kang dadi asmané

Adhuh, Ibu, kula dèrèng purun

Adhuh, Ibu kula boten mudhun

Nadyan ayu sisané si Yuyu Kang-kang

Putraku si Andhé Andhé Andhé Lumut

Temuruna ana putri kang unggah-unggahi

Putriné, nggèr, kang ayu rupané

Klenting Ijo iku kang dadi asmané

Adhuh, Ibu, Ibu sampun meksa

Kang putra taksih dèrèng kersa

Amargi putra taksih nandhang asmara

Putraku si Andhé Andhé Andhé Lumut

Temuruna ana putri kang unggah-unggahi

Putriné, nggèr, kang ayu rupané

Klenting Biru iku kang dadi asmané

Adhuh, Ibu, kula dèrèng purun

Adhuh, Ibu kula boten mudhun

Nadyan ayu sisané si Yuyu Kang-kang

Putraku si Andhé Andhé Andhé Lumut

Temuruna ana putri kang unggah-unggahi

Putriné, nggèr, kang ayu rupané

Klenthing Kuning iku kang dadi asmané

Adhuh, Ibu, kula inggih purun

Kang putra inggih badhé mudhun

Nadyan ala punika kang putra suwun