David Hume (7 Mei NS [26 April OS] 1711 – 25 Agustus 1776)[1] punika filsuf, ekonom, pustakawan,[2] sarta panyerat esai jaman Pencerahan saking Skotlandia, ingkang samenika kawengku kalih sistem empirisme filosofis, skeptisisme, sarta naturalisme ingkang kiyat pangaribawanipun. Wiwit bukunipun A Treatise of Human Nature (1739–40), Hume ngupayakaken kados dene ngasilaken saintifikasi alamiah bab manungsa ingkang nliti dhasaring psikologis bab kadaharan manungsa. Hume nglajengaken John Locke kanthi nolak kawontenanipun gagasan kodrati, mungkasi bilih sedaya kawruh manungsa namung saking pengalaman. Menika njawahaken panjenenganipun kaliyan Francis Bacon, Thomas Hobbes, John Locke, sarta George Berkeley minangka empiris.

David Hume
David Hume dening Allan Ramsay, 1754
LairDavid Home
7 May NS [26 April OS] 1711
Lawnmarket, Edinburgh, Scotland
Pati25 Agustus 1776(1776-08-25) (umur 65)
New Town, Edinburgh, Skotlandia
WiyataUniversity of Edinburgh
KalaFilsafat abad kaping 18
TlatahFilsafat kulon
Aliran
Karsa pokok
Gantha misuwur

Hume ngandharaken bilih penalaran induktif sarta kapitadosan dhateng kausalitas boten saged dipunjustifikasi kanthi rasional; nanging kemawon asiling kulina sarta kebiasaan mental. Kita boten nate sayektos ngalami satunggaling prastawa ingkang nyababaken prastawa sanes ananging namung ngalami "sambetan ingkang tetep" antawisipun prastawa-prastawa. Menika prakawis induksi tegesipun bilih kangge mendhet dudutan kausalitas saking pengalaman ingkang sampun kalampahan, prelu dipunandharaken bilih ingkang badhe kelakon badhe kemawon kados ingkang sampun kalampahan, pra-anggapan metafisik ingkang piyambak boten saged dipundhusungi saking pengalaman ingkang sampun kalampahan.[3]

Minangka mengsah kaum rasionalis filosofis, Hume ngandharaken bilih emosi langkung ngrisak tinimbang nalar ingkang ngatur tumindak manungsa, ingkang kiyat dipunwastani bilih "Nalar punika, sarta kedahipun namung dados abdi kangge emosi." Hume ugi sentimentalis ingkang ngandharaken bilih etika dipundhusungi saking raos saha emosi langkung tinimbang prinsip moral ingkang abstrak. Panjenenganipun nglestantunaken prasetya jangka dangunipun dhateng andharan naturalistik bab fenomena moral sarta biasanipun dipuntampi dening para ahli sajarah filsafat Eropah minangka ingkang rumiyin kaaliten ngandharaken prakawis utama-punapa ingkang sampun kedah dipuntindakaken.

Hume nolak bilih manusia gadhah pangertosan ingkang sayektos bab awakipun piyambak, ngandharaken bilih kita namung ngalami paketan sensasi, sarta bilih awakipun piyambak boten langkung saking paketan paningalan ingkang dipunsambung dening asosiasi gagasan. Teori Hume bab kaliyan bebas ingkang kompatibelisme ngandharaken bilih determinisme kausal jumbuh kaliyan kamardikan manusia.[4] Filsafat agamahipun, kalebet panolakan dhateng mukjijat, sarta argumen rancangan kangge kawontenaning Tuhan, langkung kontroversi kangge jamanipun.

Hume nilaraken warisan ingkang pangaribawanipun dhumateng utilitarianisme, positivisme logis, filsafat ilmu, filsafat analitik jaman awaling, ilmu kognitif, teologi, sarta lapangan sarta panganggit sanèsipun. Immanuel Kant ngukuhi bilih Hume minangka sumber inspirasi ingkang sampun ngunggahaken panjenenganipun saking "sare dogmatis."

Sitiran besut

  1. Cranston, Maurice, and Thomas Edmund Jessop. 2020 [1999] "David Hume." Encyclopædia Britannica. Retrieved 18 May 2020.
  2. Harris, M. H. 1966. "David Hume". Library Quarterly 36 (April): 88–98.
  3. Berlin, Isaiah (2013). The Roots of Romanticism (édhisi ka-2nd). Princeton: Princeton University Press. ISBN 978-0691156200.
  4. "Hume on Free Will". stanford.edu. Metaphysics Research Lab, Stanford University. 2016.