Wikipédia

François I saking Prancis

François I utawi François saking Angoulême (ing basa Prancis: François d'Angoulême) (12 Séptember 1494 – 31 Maret 1547) inggih punika raja Prancis taun 1515–1547.[1][2] François I putranipun Charles Valois, François I ajejuluk Pangéran Angoulême utawi Louise saking Savoy, miyos ing Cognac 12 Séptember 1494.[1] François I ugi taksih gadhah trah Raja Charles V (tilar donya 1496).[1] Wekdal Louis XII mandhap saking kalungguhan raja ing taun 1498, François dipundhapuk dados pawaris karajan.[1] Louis ngutus François maréntah wewengkon Kadipaten Valois, lan dipunparingi pambiyantu Marshal de Gie.[1] François palakrami kaliyan Claude tanggal 18 Méi 1514, salajengipun François I nggantosaken Raja Louis XII wiwit tanggal 1 Januari 1515.[1]

François I
François I saking Prancis
Raja Prancis
Panjenengan1 Januari 1515 – 31 Maret 1547
LeluhurLouis XII
PanerusHenry II
Lair12 Séptember 1494
Surud31 Maret 1547(1547-03-31) (umur 52)
Château de Rambouillet, France
GarwaClaudia saking Saksoni
BapaCharles, Pangéran Angoulême
IbuLouise saking Savoy
Tapak tangan

Papréntahan

besut
 
Koin/arta rècèh jaman Fraçois I

Sistem papréntahan François I dipunyasa kados papréntahanipun Louis XI.[3] Wekdal Francois maréntah Prancis, Francois ngatur wontenipun padudon antawisipun monarki lan kaum bangsawan ing paprangan agami ing Prancis.[3] Papréntahan François I dipundhominasi panyebaran monarki absolut, humanisme lan Protèstan.[3][4] François I pitados lan remen kaliyan idhéologi utawi pamikiran absolut.[3] Panjenenganipun dados raja kapisan Prancis ingkang dipunsebat kanthi asma "Ingkang Mulya", ingkang sadèrèngipun namung dipunanggé ing Kakaisaran Romawi.[3] François ugi damel Dhéwan Raja Couseil du Roi ingkang ngatur sadaya padamelan raja lan ngatur arta nagara, lan pengadilan.[3] Pamaréntah François I ugi minggahaken pajeg kanggé mbeyayani kabijakan mancanegari Prancis, babagan pajeg Prancis dipunpasrahaken dhateng kanselir Antoine Duprat.[3] Sedaya pangempalan pajeg lan arta nagara dipunatur administrasi nagara ing sangandhaping pangawas pajeg ingkang tliti.[3]

Rodha papréntahan karajan dipunmantepaken lan dipunwiyaraken kanthi cara absolut.[5] Kanggé nindakaken sadaya padamelanipun, François dipunbiyantu kanselir Antoine du Prat.[5] François ngetrepaken cara punika ing wewengkon Bologna.[5] Taun 1535 wewengkon Brittany dipunatur kanthi kapisah déning garwa kapisan François ingkang asma Ratu Claudia, kanthi kontrol administratif langsung saking raja.[5]

Paprangan

besut

Paprangan mengsah Italia

besut
 
François I ing Paprangan Marignan 1515.

Wekdal papréntahanipun Farnçois I maréntahaken prajurit Prancis supados perang mengsah Italia.[6] Ing paprangan punika François lan prajuritipun saged menang ing Marignan taun 1515 lan saged nguwaosi Kitha Milan.[6] François badhé dipundadosaken calon kaisar Romawi ing taun 1519, nanging dipungagalaken déning Raja Spanyol Charles V.[6] Taun 1520 François pikantuk panjurung saking Raja Henry VIII saking Inggris kanggé mbiyantu mengsah kaisar Romawi.[6] Sanajan dèrèng pikantuk paserujukan kaliyan raja Inggris, François tetep ngawontenaken paprangan mengsah kaisar Romawi (1521-1525).[6] Ing paprangan punika François kawon ing Kitha La Bicocca (1522) lan ing Kitha Pavia (1525).[6] François I kawon lan dipuncepeng déning prajurit Romawi ing Kitha Pavia.[6] François dipunbébasaken sasampunipun ngawontenaken prajanjén Madrid (1526).[6] Salah satunggal saking isi prajanjén kasebat inggih punika François masrahaken Burgundi dhateng Italia.[7] Dipunsebabaken prajanjén Madrid punika Prancis kecalan sprapat saking wewengkon kakuwaosanipun.[8] François I nilaraken wewengkon kakuwaosanipun ing Italia, masrahaken Burgundi, Flanders lan Artois dhateng Raja Charles V.[6]

Sasampunipun kondur dhateng Prancis, François gadhah pikajeng nerak prajanjén Madrid awit prajanjén kasebat dipunsarujuki kanthi kapeksa.[9] Prajurit Prancis ingkang dipuntahan déning Charles V ugi sampun dipunbebasaken kanthi arta tebusan.[9] Éwadéné wewengkon Burgundi ingkang dipunsuwun Charles, boten kersa uwal saking Prancis lan nggabung kaliyan Karajanipun Charles V.[9] François mbudidaya badhé mbales nyerang Charles V kanthi ngempalaken prajurit bayaran lan pasekutonan kaliyan Inggris.[9] François ugi sekutonan kaliyan Kaisar Jerman lan Turki.[9]

Salajengipun François damel pakempalan Liga Cognac (1526) kaliyan Paus Clement VII, Henry VIII, Venice, lan Florence, lan miwiti paprangan ingkang kaping kalihipun (1527-1529) mengsah Charles V.[6] Sanèsipun punika Francois ugi nyuwun biyantu dhateng para pangarsaning Agami Protèstan Jerman.[8] Wonten ing paprangan punika François kawon lan sarujuk napakasmani Prajanjén Cambrai lan nyarujuki genjatan senjata Crepy-en-Laonnois (1544).[6][8]

Paprangan mengsah Charles V

besut
 
Charles V, Kaisar Romawi Suci mengsah utami François I

Prekawis ageng ingkang kapisan dipuntindakaken François I sasampunipun dados raja inggih punika badhé nelukaken Milan.[5] Sasampunipun ngalahaken Switserlan ing Marignan (1515), salajengipun François tindak dhateng Italia saperlu ngawontenaken prajanjen kaliyan Paus, Konfederasi Switserlan, kaisar Suci Romawi Maximilian I, panguwaos Walanda lan pawaris karajan Aragon.[5]

Sasampunipun Maxilian tilar donya, François ndheklarasikaken piyambakipun minangka calon tahta kakaisaran Prancis.[5] Nanging boten pikantuk paserujukan saking Charles V Raja Aragon lan Castile.[5]

Sampun ping sekawan (1522, 1527, 1536, lan 1542) François perang mengsah Charles V.[5] Ing paprangan kasebat Francois nemahi kawon.[5] Milan dipunpasrahaken dhateng Charles V taun 1522, lan badhé dipunrebat malih taun 1525 nanging Francois kawon malih ing Pavia.[5] Prajurit Prancis dipunsembelih, lan François dipuntawan.[5]

François I lan Turki

besut
 
François I lan Suléiman I

Wekdal papréntahan Suléiman I (1520 - 1566), Kakaisaran Ottoman wewengkonipun awit saking Iran ngantos Maroko.[9] Ing Éropa prajurit Turki sampun nelukaken Honggari lan ngepung Wina.[9] François I gadhah tali kekancan ingkang saé kaliyan Sultan Suléiman II.[9] Suléiman I nyarujuki paring biyantu François kanggé nyerang Charles V.[9] Taun 1535, kanthi panjurung François lan Suleiman I, Prancis ingkang dados satunggaling kakiyatan ing Éropa pikantuk idin kanggé niyaga ing Turki.[10] Kapal Prancis dipunparingi idin layar ing wewengkon sagara Turki.[10] Sanèsipun punika Prancis pikantuk idin yasa kapél ing Istanbul Turki.[10]

Kagiyatan Seni

besut
 
Galéri François I ing Pura Fontainebleau Prancis

Sanajan kawon ing paprangan, papréntahan François I saged ngembangaken kasenian ingkang sinebat mangsa Rénaisans Prancis.[11] François I kalebet raja Prancis ingkang remen kaliyan donyaning seni ngantos-ngantos panjenenganipun pikantuk nama "Raja Renaisans".[11] Panjenenganipun paring panjurung dhateng para seniman kados Leonardo da Vinci, Benvenuto Cellini, lan Andrea del Sarto kanggé ngripta karya kasenian ing Prancis.[12] François lan rayinipun ingkang asma Margaret saking Navarre remen kaliyan karya seni karyanipun François Rabelais, Clément Marot, lan Guillaume Bude.[12] François ugi damel wangunan Colloge de France, wangunan Chateaus Loire ingkang dados monumén papréntahan Prancis, lan Pura Fontainebleau ingkang dados pralambanging rénaisans Prancis.[8][12] Padudon antawisipun François I kaliyan Charles ugi sumebar ing babagan pasinaon lan kasenian.[5] François I sinau bab ngèlmu humanis dhateng Jacques Lefevre d'Etaples lan Guillaume Bude, sinau bab syair dhateng Clément Marot.[5] Lefevre kadhapuk minangka guru spiritual lan ngawasi putranipun François I.[5] François I ugi yasa pabukon karajan.[5] Perpustakaan kasebat nyimpen lan ngempalaken manéka koléksi naskah karajan.[5]

Warisan François I

besut

François tilar donya 31 Maret 1547 kanthi nilaraken impén nelukaken Italia.[9] Impén kasebat ndadosaken François mbucal kathah dana karajan.[9] François ugi boten saged ngalahaken Charles V, Ostenrik, lan Spanyol.[9] Tigang dasa taun sistem monarki ingkang dipunterapaken François sampun damel kemajenganing Prancis.[9] Kamajengan punika kados katingal saking manéka wangunan tilaran papréntahan François, kados Pura Fontainebleau.[9]

Pura Fontainebleau

besut
 
Pura Fontainebleau, tilaranipun François I

Pura Fontainbleau inggih punika satunggaling pura kanggé panguwaos Prancis saking Francois I ngantos Napoléon III.[9] François mutusaken damel wangunan punika minangka bètèng renaisans.[9] Nimbali seniman saking Italia kanggé damel konstruksi lan dhékorasi pura.[9] François damel satunggaling karya renaisans Pura Fontainebleau ingkang dipunjangkepi kanthi manéka warni piranti-piranti seni, lukisan, lan reca.[9] Pura punika kandhangkala dipunsebat Roma Énggal.[9] Sadangunipun Révolusi Prancis Pura Fontainebleau dipunsuwungaken, éwah dados barak lan kunjara.[9] Taun 1804 Napoléon ngrénovasi pura punika lan dipunparingi piranti opera lan téater.[9] Taun 1814 Napoléon napakasmani mandhapipun saking kalungguhan raja Prancis ing pura punika.[9]

Salamandher, tetengeripun François I

besut
 
Salamandher, tetengeripun François I ing Kastil Chambord

Salamandher dados tetenger utawi lambang Raja Francois I, mralambangaken kakiyatan latu, tiyang kakung lan donya.[9] Moto Nutrisco & extinguo ("kula nedha lan kula mejahaken") ingkang asring kaserat ing lambang salamandher punika minangka pralambanging kakiyatan latu.[9] Lambang salamandher asring kapanggih ing témbok Kastil Chambord lan Kitha La Havre.[9]

Tilar Donya

besut

François I tilar donya 31 Maret 1547 amargi nandhang gerah.[13] Panjenenganipun nilaraken garwa Claude (tilar donya 1524), tiga putra kakung lan sekawan èstri.[13] Putranipun ingkang asma Louise séda wekdal taksih bayi, Charlotte séda wekdal yuswa wolung taun, Henry minangka gantosing François dados raja Prancis, Madeleine ingkang dados ratu Sekotlan, Charles (tilar donya 1545), lan Margarét.[13]

Cathetan suku

besut
  1. ↑ a b c d e f Encyclopedia Britannica, 11th Ed. Cambridge: Cambridge University Pres. (1910). "FRANCIS I". luminarium.org. Dibukak ing 11 April 2013.
  2. ↑ Encyclopædia Britannica, Inc (2013). "Francis I". global.britannica.com. Dibukak ing 11 April 2013.
  3. ↑ a b c d e f g h historylearningsite.co.uk. "Francis". historylearningsite.co.uk. Dibukak ing 13 April 2013.
  4. ↑ global.britannica.com. "Francis I". global.britannica.com. Dibukak ing 19 April 2013.
  5. ↑ a b c d e f g h i j k l m n o p q answers.com. "Francis I of France". answers.com. Dibukak ing 19 April 2013.
  6. ↑ a b c d e f g h i j k infoplease.com. "King Francis I of France". infoplease.com. Dibukak ing 12 April 2013.
  7. ↑ (ing basa Prancis)larousse.fr. "François Ier". larousse.fr. Dibukak ing 19 April 2013.
  8. ↑ a b c d france.fr. "François 1st (1494-1547)". france.fr. Dibukak ing 13 April 2013.
  9. ↑ a b c d e f g h i j k l m n o p q r s t u v w x y (ing basa Prancis)histoire-france.net. "François Ier". histoire-france.net. Dibukak ing 13 April 2013.
  10. ↑ a b c (ing basa Prancis)histoiredumonde.net. "François Ier". histoiredumonde.net. Dibukak ing 20 April 2013.
  11. ↑ a b historymedren.about.com. "King Francis I of France". historymedren.about.com. Dibukak ing 12 April 2013.
  12. ↑ a b c infoplease.com. "Francis I The French Renaissance". infoplease.com. Dibukak ing 12 April 2013.
  13. ↑ a b c luminarium.org. "francis 1". luminarium.org. Dibukak ing 18 April 2013.

Pranala njawi

besut
Dijupuk saka "https://jv.wikipedia.org/w/index.php?title=François_I_saking_Prancis&oldid=1673780"