Biologi
Biologi, basa Yunani bio (gesang) + logos (ngèlmu)) punika, ngèlmunipun sadaya prakawis ingkang gesang. Ugi saged dipunwastani "ngèlmunipun kagesangan". Ing jaman rumiyin ngantos taun 1970-nan, dipun-ginakaken istilah èlmu hayat (dipunpendhet saking basa Arab, ingkang tegesipun "èlmu kagesangan").
| ||||
| Biologi nyinaoni èlmu ngéngingi kagesangan. Saking kiwa nginggil, baktèri Escherichia coli, tetuwuhan pakis, kéwan rusa, gegremet kumbang sungu. |
.jpg)
Pokok Bahasan Biologi
besutUmumipun pokok bahasan/subyèk Biologi dipunpérang dados 3 pérangan:
Zoologi lan Botani punika èlmu bab Flora & Fauna Obyek kajian biologi punika sajatosipun wiyar sanget lan nyakup sadaya makluk gesang. Pramila, dipuntepangi warni-warni cawang biologi ingkang migatosaken sawenèh golongan organisme, kados ta botani, zoologi, lan mikrobiologi. Werni-warni aspek kagesangan ugi dipunkaji. Titikanipun fisik dipunsinaoni wonten ing èlmu anatomi, déné fungsinipun dipunsinaoni wonten ing èlmu fisiologi; Prilaku dipunsinaoni wonten ing etologi, inggih ing mangsa sapunika punapa ing mangsa rumiyin (dipunsinaoni wonten ing biologi evolusioner lan paleobiologi); Kadospundi makluk gesang kacipta dipunsinaoni wonten ing évolusi; Interaksi sesami makluk lan kaliyan alam saubengipun, dipunsinaoni wonten ing èlmu ékologi; Mekanisme pawarisan sipat ingkang migunani tumrap upaya njagi kalangsungan gesang satunggiling jinis makluk gesang dipunsinaoni ing èlmu genetika.enten kang jenengipun mirza
Wekdal punika malah sampun ngrembaka pasinaon bab aspek biologi ingkang nyinaoni kamungkinan evolusi makluk gesang ing mangsa ngajeng, ugi kamungkinan wontenipun makluk gesang ing planit-planit sanèsipun bumi, inggih punika astrobiologi. Sementawis punika, tuwuhing tèknologi saged nyinaoni tataran molekul panyusun organisme, wonten salebeting èlmu biologi molekular sarta biokimia, ingkang kathah dipundhukung déning tuwuhing teknik komputasi ing salebeting babagan bioinformatika.
Èlmu biologi mawiyar ing abad kaping 19, kanthi èlmuwan ingkang manggihi manawi organisme gadhah karakteristik pokok. Biologi sapunika dados subyèk wulangan ing sekolah lan universitas ing saindhenging donya, langkung saking jutaan makalah dipundamel saben taun ing susunan wiyar jurnal biologi lan kadhokteran.[1]
Asal muasal biologi
besutAristoteles lan biologi
besutÈlmu biologi dipunrintis déning Aristoteles, èlmuwan kebangsaan Yunani. Ing tèrminologi Aristoteles, "filosofi alam" punika cabang filosofi ingkang nliti fénoména alam, lan njangkep babagan ingkang sapunika dipunsebat minangka fisika, biologi, lan èlmu pengetauan alam sanèsipun.
Aristoteles nglampahi panlitèn sajarah alam ing pulo Lesbos. Asil panlitènipun, kalebet Sajarah Kéwan, Generasi Kéwan, lan Pérangan Kéwan, isinipun sapérangan observasi lan interpretasi, lan ugi wonten mitos lan kaluputan. Pérangan ingkang wigati inggih punika prekawis kagesangan laut. Panjenenganipun misahaken mamalia laut saking iwak, lan mangertosi bilih hiu lan pari punika péranganing grup ingkang panjenenganipun sebat Selachē (selachians).[2]
Pangadegan biologi modhèren
besutIstilah biologi ing pangertèn modhèren katingalipun dipuntepangaken kanthi kapisah déning Gottfried Reinhold Treviranus (Biologie oder Philosophie der lebenden Natur, 1802) lan Jean-Baptiste Lamarck (Hydrogéologie, 1802). Nanging, istilah biologi sajatosipun sampun dipun-ginakaken ing taun 1800 déning Karl Friedrich Burdach. Malah, sadèrèngipun, istilah punika ugi sampun muncul ing sirahan buku Michael Christoph Hanov jilid kaping 3 ingkang terbit taun 1766, inggih punika Philosophiae Naturalis Sive Physicae Dogmaticae: Geologia, Biologia, Phytologia Generalis et Dendrologia.
Cakupan Biologi
besutPirsani artikel utami Pratélan Cabang-cabang Biologi
Sapunika, biologi njangkep babagan akademik ingkang wiyar sanget, gegandhèngan kaliyan babagan-babagan sains sanèsipun, lan asring ditingali minangka èlmu ingkang mandhiri. Nanging, pancabangan biologi mesthi miturut tigang dhimènsi ingkang silih tegak lurus: kaanekaragaman (dhedhasar golongan organisme), organisasi kagesangan (taraf kajian saking sistem kagesangan), lan interaksi (gegandhèngan antarunit kagesangan sarta antawisipun unit kagesangan kaliyan lingkunganipun).
Pambagéyan Adhedhasar Golongan Organisme
besutMakluk gesang utawi organisme manéka warna sanget ragamipun. Taksonomi nyinaoni pripun organisme saged dipunklompokaken dhedhasar kamèmperan lan bènten ingkang dipungadhahi. Salajengipun, kathah golongan punika dipunsinaoni sadaya gatra kagesanganipun, saéngga dipunkenal èlmu biologi tetuwuhan (botani), biologi kéwan (zoologi), biologi gegremet (entomologi), lan salajengipun.
Pambagéyan Adhedhasar Organisasi Kagesangan
besutKagesangan dumadi ing hirarki ingkang kaorganisasi. Hirarki organisme, saking ingkang paling alit dumugi ingkang paling ageng ingkang dipunsinaoni ing biologi, inggih punika:
- sel;
- jaringan;
- organ;
- sistem organ;
- individu;
- populasi;
- komunitas utawi masarakat;
- ékosistem; lan
- bioma.
Kajian-kajian subindividu njangkep biologi sel, anatomi lan cabang-cabangipun (sitologi, histologi lan organologi), lan fisiologi. Pambagéyan langkung rinci ugi mungel dumados. Upaminipun, anatomi saged dipunkhususaken ing saben organ utawi sistem (limrahipun dumadi ing èlmu kadhokteran): pulmonologi, kardiologi, neurologi, lan sapiturutipun).
Tingkat supraindividu dipunsinaoni ing ékologi, ingkang ugi gadhah pangkhususan piyambak, kados ékofisiologi utawi "fisiologi lingkungan", fenologi, sarta èlmu prilaku.
Pambagéyan Adhedhasar Interaksi
besutGegandhèngan antarunit kagesangan ugi antawisipun unit kagesangan lan lingkunganipun dumados ing sadaya tingkat organisasi.
Sasanèsipun nyinaoni kagesangan kanthi sapérangan tataran ing nginggil, biologi ugi nyinaoni prakawis-prakawis ing ngandhap kanthi cabang èlmunipun piyambak-piyambak, inggih punika:
- biologi perkembangan (developmental biology): èlmu ingkang nyinaoni tahap perkembangan makluk gesang (ontogeni) saking tigan ingkang dipunbuahi dados individu;
- genetika: èlmu ingkang nyinaoni pawarisan keturunan;
- etologi: èlmu ingkang nyinaoni prilaku makluk gesang;
- sistematika: èlmu ingkang nyinaoni kaanekaragaman organisme lan gandhènganipun kaliyan rélasi tinentu;
- ékologi: èlmu ingkang nyinaoni habitat lan interaksi makluk gesang kaliyan lingkunganipun;
- évolusi: èlmu ingkang nyinaoni éwah-éwahan ingkang dumadi ing makluk gesang; lan
- ksenobiologi: èlmu pangetauan spekulatif prakawis wontenipun makluk gesang sasanèsipun ing bumi.
