Wikipédia:Bausastra Basa Indonésia - Basa Jawa

Pratélan ing ngisor iki arupa tembung kang asalé saka Basa Indonesia lan jarwané ing Basa Jawa. Tembung kang dicithak 'kandel' dipigunakaké jroning tataran basa Jawa krama.

---

A B C D E F G H I J K L M N O P Q R S T U V W X Y Z

---

A

aba-aba = aba-aba, préntah abab = hawa sing metu saka cangkem abad = abad abadi = langgeng abangan = wong Islam nanging ora nglakoni salat abai = lirwa diabaikan = dilirwakaké mengabaikan = nglirwakaké abang = mas, kakang, raka abar, mengabar = ilang ambuné, ilang dayané abdas, wudu = wudu abdi = abdi, batur, kawula, réwang, rencang mengabdi = ngabdi, ngawula abjad = abjad, aksara ablak = menga amba tumrap cangkem utawa lawang abnormal = ora normal abon = abon abonemen = lengganan abortus = miskram, kluron abrak = piranti, prabot, bekakas abras, lepra = budhug, lépra absah = sah, resmi absen = ora teka, ora lumebu abses = abuh ngemu nanah abu = awu, lebu abu-abu = klawu acak = awur, sembarang acak-acakan = awur-awuran, kaco acap, sering = kerep, Asring acar = acar acara = acara acuh = nggatèkaké, preduli tak acuh = ora nggatèkaké acung, meng- = ngacung ada = ana, wonten ada-ada saja = ana-ana waé mengada-ada = gawé -gawé , damel-damel keadaan == kahanan, kaanan diadakan = dianakaké mengadakan = nganakaké seadanya = sak-anané adab = unggah-ungguh adakalanya = anakalané , sok-sok adalah, yaitu = yaiku, yakuwi adan, adzan = adan adang = cegat diadang = dicegat mengadang = nyegat, ngadhang adat = adat, tatacara adegan = adegan adem, dingin = adhem, asrep adigung = adigung adik = adhi, rayi adik saya = adhiku, rayi kula adil = adil, bagirata adinda = adhimas adipati = adipati administrasi = administrasi admiral = sé napati lautan adon, meng-i = ngadoni adonan = adonan adpertensi = iklan, ré klame adres = adrès, alamat adu, lomba = adu, tandhing aduan = adon beradu = gathuk mengadu = ngedu, wadul peraduan = peturon aduh = adhuh aduhai = dhuh, wadhuh aduk = adhuk, udhek mengaduk = ngadhuk mengaduk-aduk = ngadhuk-adhuk advis = pitutur advokat = pokrol, adpokat afiat = waras, séhat agak = rada , radi agak gemuk = rada lemu agaknya = kaya-kaya, katoné agama = agama, agami agar = supaya, supados agar-agar = ager-ager agen = agèn agenda = agèndha, acara agun, agunan = tanggungan, bong agung = agung, luhur diagungkan = diagungaké mengagungkan = ngagungaké Ahad = Ahad. 'Soma ahli = linuwih, pinter ahmak = bodho, goblok aib = nistha air = banyu, toya air bah = banjr air hidung = umbel air limbah = pecerèn air terjun = grojogan air panas = banyu panas air seni = uyuh, turas air soda = banyu landa, sodha ajaib = ajaib, anèh ajak, mengajak = ajak, ngajak ajal = ajal, mati, seda ajang perang = palagan ajar = ajar mengajar = mulang muruk kurang ajar = murang tata pelajaran = pawulangan pelajar = murid, siswa ajeg = ajeg ajengan ajengan aji, aji-aji = aji-aji, kasektèn aji, mengaji = ngaji aju, me~kan = ngajokaké ajudan = ajudan akal = akal, budidaya akan = arep, badhé seakan-akan = kaya-kaya, katoné akang, kakang = kakang akar = oyot akar tunggang = oyot lajer akar bahar = akar bahar berakar = ngoyot akad = prajanjèn akas = trengginas, cukat akbar = agung ,gedhé akhir = akir, pungkasan akhirnya = pungkasané berakhir = rampung, entèk akhirat = akérat akhlak = ahlak, moral aki = aki akibat = akibat akik, batu ~ = watu akik akor = akur akrab = raket, cedhak akrobat = akrobat aksara = aksara aksen = aksèn, logat aksi = aksi, tandang akta, akte = akte aktif = sregep, giyat aku = aku, kula, dalem mengaku = ngaku akuarium = akuarium akuntan = akuntan akur = rukun, sarujuk akurkan = ngrukunanké diakurkan = dirukunaké mengakurkan = ngrukunaké akurat = titi, tliti, tlesih ala, cara = sacara, manut ala kadarnya = sakadharé alabangka = linggis alam = alam, bumi, buwana mengalami = ngalami, nglakoni pengalaman = pengalaman alamat = alamat alang, halang = palang alang-alang = alang-alang

alangan = alangan menghalangi = ngalang-alangi alangkah = wadhuh, méndah alas, dasar = lèmèk, dhampar alasan = alesan alas meja = taplak alat = perkakas, prabot album = album alem, sanjung = alem, puji aleman = aleman alergi = alèrgi algojo = algojo, jurupati ali-ali = plintheng alias = alias alih, pindah = ngalih, pindhah mengalihkan = mbélokaké alim = anteng, alim alir = mili, kocor mengalir = mili, ngocor mengaliri = ngilèni, ngocori mengalirkan = ngilèkaké aliran = ilèn, iliné alis = alis, imba aljabar = aljabar alkohol = alkohol Allah = Gusti Allah almanak = tanggalan, almanak almarhum = jenat, swargi almari = lemari, lemantun alpa, lupa = lali, kesup èn alu, antan = alu alum = alum, layu alun, ombak = alun, ombak alun-alun = alun-alun ama, hama = ama amal = amal amalan = amalan diamalkan = diamalaké mengamalkan = ngamalaké aman = aman, tentrem keamanan = keamanan amanat = weling, amanat amandel = amandhel amarah = nesu, duka amat, sangat = banget, sanget amat jauh = adoh banget, tebih sanget amat sakit = lara banget mengamati = nliti, maspadakaké amatir = amatir ambal = ambal, babut ambeien = bawasir, dobol ambil = jupuk, pundhut ambilkan = jupukna, pundhutaken mengambil = njupuk, mundhut amblas = ilang, ambles, ical ambrol = ambrol, bobol ambruk = ambruk, rubuh amis = amis amit, pamit = pamit, nyuwun pamit ampas = ampas, sepahan ampela = rempela ampelas = amplas, amril ampuh = ampuh, sekti ampun = ampun. tobat, kapok amril = amril, amplas amsal = conto, upama amtenar = priyayi, punggawa auk = amuk mengamuk = ngamuk diamuk = diamuk anai-anai = rayap anak = anak, putra,atmaja anak-anak = bocah-bocah, laré-laré beranak = babaran, manak ngambil anak = mupu anak anasir = unsur ancak = ancak ancam = ancem diancam = diancem mengancam = ngancem ancang-ancang = ancang-ancang ancuk = sanggama, saresmi anda = kowé , panjenengan andai kata = umpama, umpami seandainya = saumpamané andalan = andel, piandel diandalkan = diandelaké andang, obor = obor, colok andeng-andeng = andheng-andheng andil = urun, andhil andong = andhong, dhokar anduk = andhuk aneh = nyelé aneka = werna-werna angan-angan = angen-angen anggap = anggep menganggap = nganggep anggapan = panganggep anggar = anggar anggota = anggota, warga angguk = anthuk mengangguk = manthuk mengangguk~ = manthuk-manthuk anggukan = anthukan anggun = anggun angin = angin, bayu angin ribut = lésus berangin~ = ngisi angka = angka angkara = angkara, murka angkasa = angkasa, awang-awang angkat = angkat, junjung berangkat = mangkat, budhal mengangkat = ngangkat, nggawa angker, serem = angker, wingit angker, jangkar = jangkar angkin, setagen = angkin, setagèn angkuh = anggak, dumèh angkut = angkut, usung angkutan = angkutan, gawan diangkut = diangkut mengangkut = ngangkut, ngusung anglo = anglo angon, ngangon = angon, ngangon angsa = banyak angsur, me~ = cicil, nyicil angus = angus, geseng aniaya = aniaya menganiaya = nganiaya, milara anjak, beranjak = ngalih, mingset anjing = asu, segawon anak anjing = kirik anjur = anjur, kongkon dianjurkan = dianjuraké anjuran = anjuran antan = alu antar = terké, dhèrèkaké diantarkan = diteraké mengantar = ngeteraké antara = antara. elet di antaranya = antarané perantara = kongkonan anteng, tenang = anteng anti = anti, tolak, emoh antik = antik, kuno anting = anting-anting antré = antri antuk, ter~ = kejadhus, kejedhuk anus, dubur = silit, dubur anugerah = anugerah, nugraha anut, menganut = nurut, mèlu, nganut anutan = panutan anyam = anyam, enam anyaman = anyaman menganyam = nganyam, ngenam anyar, baru = anyar, énggal anyelir = anyelir anyir, amis = amis, arus apa = apa, punapa diapakan = dikapakaké mengapa = kena apa apa-apaan = apa karepé

apabila = yèn, mbok manawi apak (bau)= apek, penguk apalagi = apamanèh apam, apem = apem aparat = piranti, alat apel, buah ~ = apel apes, sial = apes, sial, cilaka api = geni, latu apik = apik, saé, asri apit = apit, jepit diapit = diapit, dijepit mengapit = ngapit apkir = pekir, ora kanggo apokat, buah ~ = apokat apotek = apotik apung = kambang, kampul mengapung = ngambang, ngampul arah = arah, ener, tuju mengarah = tumuju arak, tuak = arak, tuak arak-arakan = arak-arakan mengarak = ngarak, ngiring diarak = diarak aral, halangan = aral, alangan aram-temaram = surem, remeng-remeng arang = areng arbei = arbéi arca = reca arek = bocah Aren, enau = arèn arena = papan, kalangan ari, kulit ari = kulit ari ari-ari = ari-ari, embing-embing arif = arif, wicaksana aris, tepi = pinggir arisan = arisan arit = arit arloji = arloji, jam arnal = arnal, susuk kondhè aroma = ambon-ambon aron, megaron = ngaron arpus, damar = arpus, damar arti = arti, teges, makna artis = artis, seniman arung, meng~i = nyabrang, njelajah arus = mili, milir arwah = roh, nyawa, arwah as, poros = as asa = karep, karsa putus asa = nglokro asah = asah asahan, batu~ = ungkal mengasah = ngasah asal = sangka ,asal asalkan = angger, anggeré asalnya = asalé, sangkané asal-usul = asal-usul berasal = asalé saka, saking asam = asem (wit) asam (rasa) = kecut asap = asep, kukus, kebul berasap = kumebul asar = asar asbes = asbés asih = asih, tresna mengasihi = nresnani asin = asin asing = anèh, séjé, béda asisten = asistèn, pembantu asli = asli asma = mengi, mengguk asmara = asmara, sengsem aso, istirahat = aso, lèrèn, ngaso asrama = asrama, pondhokan asri = asri, éndah asuh = emong, dhidhik mengasuh = momong, ngemong asuhan = momongan asyik = karem atap = payon atas = dhuwur, inggil diatas = ing dhuwur ke atas = munggah mengatasi = mrantasi atau = utawa aturan = tatanan, pathokan mengatur = mernata peraturan = tatanan, pathokan aur, bambu = pring aurat = aurat aus = kagèsrèk, gerang awak = awak, badan, salira awal = wiwitan, kawitan awalnya = dhisiké, mulané awan = méga, mendhung awang-awang = awang-awang awas = premana, waspada pengawas = mandhor mengawasi = ngawasi awet = awèt awur, ngawur = awur, ngawur ayak, mengayak = ayak, nyaring ayakan = ayakan ayam = pitik anak ayam = kuthuk ayam alas = ayam alas ayem, tenteram = ayem, tentrem ayah = bapa, rama ayan = ayan ayat = ayat ayo, mari = ayo ayu, cantik = ayu, élok ayunan = gandhulan azab, siksa = siksa, pasiksan

B

bab = bab babad = babad, riwayat babak belur = babak bundhas babar, beber = mbèbèr babat (daging) = babat babat (tebang) = babat, tegor membabat = mbabat babi = babi, srenggono babon, induk = babon babu = réwang, batur, abdi babut = babut baca = waca, waos bacaan = wacan, waosan membaca = maca, maos dibacakan = diwacakaké bacin, bau = basin, bacin bacok = bacok, kethok membacok = mbacok, ngethok badai = lésus, ampuhan badak = badhak, warak badan = awak, salira, badan menyebadani = saresmi badung, nakal = nakal, ndhugal badut = badhut, lawak bagai = kaya, kados bagaimana = kepriyé, kados pundi bagal jagung = janggel bagi = dum, bagi bagian = bagéan, pérangan dibagi = didum membagi = ngedum, mbagi kebagian = keduman, kebagéan sebagian = sapérangan pembagian = dum-duman, pamérangan bagus = becik, apik, saé bahagia = bagya, seneng bahak, ter~ = ngakak bahan = bahan, bakal bahasa = basa bahaya = bebaya berbahaya = ngemu bebaya, mbebayani bahenol = sèmok bahkan = malahan bahtera = kapal, prau bahu, pundak = bahu, pundhak bahwasanya = satemené baik = apik, saé memperbaiki = mbeneraké, ndandani, mbenakaké sebaiknya = apiké baja = waja bajak, luku = waluku, singkal bajak, rampok = kecu bajing, tupai = bajing bajingan = kecu, bangsat baju = klambi, rasukan baka, kekal = baka, langgeng bakal = bakal bakar = obong kebakaran = kobongan, kabesmi dibakar = diobong membakar = ngobor, mbakar bakau, pohom = bakau bakhil, kikir = medhit, cethil baki, talam = baki, talam, témbor bakiak = bakiak, thèklèk bakmi = bakmi, mi bakso = bakso bakteri = baktèri bakti = bekti berbakti = ngabekti bakul nasi = wakul bal, bola = bal bala, prajurit = bala, prajurit balai = balé balai-balai = ambèn balairung = bangsal balapan = balapan balar, bule = bulé balas = bales, wales membalas = mbales balasan = balesan, piwales balatentara = perjurit balian, dukun = dhukun balik = walik membalik = malik terbalik = kuwalik sebaliknya = suwaliké baliq = diwasa, balèq balok = balok balon = balon, plembungan baling-baling = kitiran balsam = balsem balu = randha/dudha balut = blebet membalut = mblebet bambu = pring ban = ban banci = banci, wandu bandar = bandar bandel = bandhel bandeng = bandeng banding = bandhing bandingkan = bandjingna sebanding = sakbandhing dibandingkan = dibandhingaké bandit = bandhit, bangsat bangau = blekok, cangak bangga = mongkok, bombong bangkai = bangké, bathang bangkang, mem~ = nglawan, mbaléla bangkrut = kukut, bangkrut bangku = bangku bangkuang = bengkowang, besusu bangor, jahil = nakal, jail bangsa = bangsa bangsal = pendhapa bangsat = bajingan, kécu bangsawan = ningrat bangun (bentuk) = wangun, wujud bangunan = wangunan membangun = mangun, mbangun bangun (tidur) = tangi, wungu membangunkan = nangèkaké, nggugah banjir = banjir, bena bantah = bantah, ngangkal membantah = mbantah bantai = tumpes bantal = bantal bantat = bantat banteng = banthèng banting = banting, kepruk membanting = mbanting, ngepruk dibanting = dibanting bantu = réwang, tulung membantu = nulung pembantu = batur, réncang banyak = akèh, kathah memperbanyak = ngakèhaké kebanyakan = kakèhan banyol, mem~ = mbanyol, ndhagel bapak = bapa, rama bara api = mawa barang = barang barangkali = mbokmenawa, mbokmenawi barat = kulon, kilèn bareng = bareng, sareng baring, ber~ = gléthakan, teturon membaringkan = nurokaké terbaring = gumléthak pembaringan = peturon baris = baris, larik barisan = larikan berbaris = baris barongan = barongan barongsai = barongsai baru = anyar, énggal barusan = lagi waé, nembé membarui = nganyaraké basah = teles membasahi = nelesi basah kuyup = teles klebes basa-basi = tatakrama basi, nasi basi = wayu, mambu basi, cawan = mangkok basil = baksil basis, dasar = asas, dhasar basis, pangkalan = pangkalan basket, bola ~ = baskèt baskom = baskom basmi = besmi, brastha membasmi = mbesmi, mbrastha basuh = wasuh, kumbah membasuh = ngumbah bata = bata, banon batako = batako batal = batal, wurung membatalkan = murungaké batalion = batalion batang = pang Batara, dewa = bathara, déwa batari, dewi = bethari, déwi batas = wates, bates dibatasi = dibatesi, diwatesi membatasi = mbatesi, matesi baterai = batrè, sènter batik = bathik membatik = mbathik batil, batal = muspra, batal batin = batin, batos batok kelapa = bathok batu = watu, séla berbatu-batu = akèh watuné batuk = watuk, cekoh berbatuk = watuk terbatuk-batuk = watuk-watuk bau = ambu, ambet, ganda berbau = mambu, mambet bau busuk = bacin, banger bau-bauan = wewangèn, ambon-ambon baur, berbaur = campur, amor, awor baut = baut bawa = gawa, mbekta membawa = nggawa, ngasta ~ di kepala = sunggi, nyunggi pembawaan = bakat, sifat membawa-bawa = ngèmbèt-èmbèt bawah, dibawah = ngisor, ing ngisor paling bawah = ngisor dhéwé bawang = bawang bawang merah = brambang bawang putih = bawang bawel = crèwèt, criwis baya, sebaya = sepantar bayam = bayem bayangan = wewayangan bayang-bayang = ayang-ayang membayangkan = mbayangké terbayang = katon-katonen

bayar = bayar bayaran = bayaran membayar = mbayar pembayaran = mbayaré bayi = bai bayonet = bayonèt bayu, angin = angin, pawana bazar = basar, pasar amal beasiswa = béasiswa bebal, dungu = bodho, bebel beban = sanggan membebani = ngebot-ngeboti bebas = bébas membebaskan = mbébasaké bebat = perban, blebet membebat = merban, mblebet bebek = bèbèk, kambangan beber, membeberkan = mbèbèraké becak = bécak becek = jemèk, jeblok becus = bisa, saget beda = séjé, béda, bènten dibedakan = dibédakaké membedakan = mbédakaké berbeda-beda = béda-béda bedah, operasi = bedhah, bedhèl membedah = ngoprasi, mbedhèl bedak = wedhak, pupur bedil = bedhil membedil = mbedhil beduk = bedhug begal, dibegal = bégal, jegal, bihal membegal = mbégal begawan = pandhita, bagawan begini = mangkéné, ngéné begitu = mengkono, ngono bejana = bak bejat = bejad, rusak bekal = sangu membekali = nyangoni bekas = tilas, tapak membekas = nabet, nipak barang bekas = rombèngan bekatul = katul, bekatul beker, jam beker = béker bekicot = bekicot bekisar = bekisar beku, membeku = njendhel bekuk = tekuk bel = bèl bela = béla dibela = dibéla membela = mbéla belacan, terasi = trasi belacu, kain = blacu belah = sigar membelah = nyigar, miyak belahan = sigaran sebelah = sesisih, sisih sebelah timur = sisih wétan belai, membelai = ngelus-elus belajar = sinau belaka = amung belakang = mburi, wingking belakangan = tembé, mburiné di belakang = ing mburi ke belakang = menyang mburi membelakangi = ngungkuraké belalak, mem~ = mblalak, mendelik belalai = tlalé belalang = walang belanak = blanak Belanda = Walanda, Landa belang = belang, blonthèng belanga = kuwali belangkin = tir, aspal belangko = blangko belanja = blanja berbelanja = blanja belanjaan = blanjan belantara = alas gedhé belas kasih = welas asih belas, sebelas = sewelas belati = glathi, lading belatung = blatung, sèt belenggu = belok, kecrèk membelenggu = mbelok, mblenggu terbelenggu = kebelok, keblenggu belerang = wlirang beli = tuku, tumbas, mundhut dibeli = dituku, ditumbas, dipuntumbas membeli = tuku, tumbas, mundhut membelikan = nokokaké, mundhutaken belia = enom, taruna beliak, mem~ = mentheleng beliau = piyambakipun belibis = mliwis belimbing = blimbing belinjo = mlinjo beling = beling (ceplès) belit, lilit = rambat, mrambat berbelit~ = mbulet belok = ménggok dibelokkan = diénggokaké berbelok = ménggok berbelok-belok = mènggak-mènggok belokan = pènggokan belukar = grumbul beluluk = bluluk belum = durung, dèrèng sebelumnya = sadurungé, sakdèrèngipun belunjur = slonjor beluntas = luntas belut = welut benah, membenahi = nata, mbèrèsi benak = utek benalu = kemladéyan benam = lelep, klelep membenamkan = nglelepké terbenam = klelep, angslup (tmr srengéngé) benang = benang, bolah, lawé benar = bener, leres sebenarnya = sakbeneré membenarkan = mbeneraké bencana = pageblug, bilahi benci = gething, serik dibenci = disengiti membenci = nyengiti kebencian = rasa sengit benda = barang bendel = bèndhel membendel = mbèndhel bendera = gendéra bendi, dokar = dhokar, andhong bendungan = wadhuk, bendungan bengawan = bengawan bengek, asma = mengi, mengguk bengis = wengis, galak bengkak = abuh bengkalai, ter~ = thèthèr, kethèthèran bengkel = bèngkèl, bingkil bengkok = bèngkong bengkuang = bengkoang, besusu bengkudu, pacé = pacé bengong = bengong, mlongo benih = winih, wiji, bibit bening = bening, resik benjol = bénjol, menyonyo bentak = getak, sentak dibentak = digetak, disentak membentak = nggetak, nyentak bentang, mem~ = penthang bentar, se~ = sadhéla, sekedhap bentrok = tawur, padu bentuk = wujud, wangun bentul = bentul, tales bentur = tubruk benturan = tubrukan dibenturkan = ditubrukaké terbentur = ketubruk, kejedhus membentur = nubruk, njedhus benua = bawana, buwana benyek = mlènyèk, mlènyèh beo, burung = béo, ménco beol = ngising, bebucal berahi = brahi, kasmaran berak = ngising, bebucal beranda = pendhapa. èmpèran berandal = brandhal berang = muring, kanepson berang=berang = berang-berang berangasan = brangasan berangkat = mangkat, budhal berangus = brangus berani = wani, kendel pemberani = kendel berantakan = bekakrah, ambyar berantam = gelut, tukaran berantas = brantas, brastha berapa = pira, pinten seberapa = sepira beras = beras, wos beras ketan = beras ketan, ketos berat = abot, awrat memberati = ngeboti keberatan = kabotan, kawratan bercak-bercak = totol-totol berdiri = ngadeg, jumeneng berengut = mrengut, nesu beres = bèrès, rampung berewok = bréwok bergedel = bergedèl, bregedèl berhala = brahala, reca beri = wènèh, paring, caos diberikan = diwènèhaké memberi = mènèhi, maringi pemberian = pawèwèh, paringan beri-beri = bèri-bèri beringas, buas = ringas, galak berisik = gemrenggeng berita = warta, kabar, wartos berkat, = berkat berlian = barlian, inten bernas, berisi = mentes berontak = nraman, brontak bersih = resik membersihkan = ngresiki kebersihan = karesikan bersih-bersih = reresik bersin = wahing beruang = beruang berudu = cèbong besar = gedhé, ageng membesarkan = nggedhéaké dibesarkan = digedhékaké besaran, murbei = murbéi, besaran

besek = bèsèk beser = bèsèr besi = wesi, tosan besi sembrani = wesi sembrani beslah, mem~ = mbèslah beslit = bèslit besok = sésuk, mbènjang besok-~ saja = sésuk-sésuk waé besot, beset = besèt, mlècèt besuk = besuk, tilik besusu = bengkoang betah, kerasan = betah, krasan betapa = mèndah betara = bathara, déwa betari = bathari, déwi betina = wadon, wèdok betis = kéntol, wentis betot, cabut = bethot, dudut betul = bener, leres kebetulan =kebeneran, kaleresan sebetulnya = sakleresipun membetulkan = mbeneraké biang = babon, biyung bianglala = kluwung, layung biar = bèné, jarna, bèn dibiarkan = dijarna, tokna dibiarkan saja = jarna waé biasa = biasa, lumrah biasanya = biasané, adaté kebiasaan = pakulinan membiasakan = ngulinakaké terbiasa = kulina, manuh biawak = menyawak biaya = ragad bibi = bibi, bibék, bulik bibir = lambé, lathi bibit = winih, wiji bicara, berbicara = ngomong, ngendika bidadari = widodari bidan =bidhan bidik, mem~ = ngincer biduk = sampan, jukung biduan = penyanyi bijaksana = wicaksana bijan = wijén biji = wiji, isi bikang, kue - = bikang bikin = gawé, damel membikin = nggawé, ndamel bikinan = gawéan, damelan bikir = prawan biksu = pendhita Budha bila, kalau = yèn, menawi bilah, sibak = wilah bilal = tukang adan bilang = ngomong, ngendika bilangan = wilangan, etangan terbilang = bisa diwilang bilas, mem~ = mbilasi, nggrirahi bilik = senthong, kamar bilis = mèlen, lara mata bilur = bilur bilyar = bilyar bimbang = mangu-mangu, kéwuhan bimbing = tuntun dibimbing = dituntun membimbing = nuntun, muruki bimbingan = tuntunan bina, membina = ndhidhik, mbangun binal = rongèh, mbedhal binar, ber~ = sumunar, sumringah binasa = tumpes, binasa binatang = sato, kéwan binatu = binatu, penatu bancang, ber~~ = renbug, rembugan bingar, ingar~ = ramé banget bingkai = wingku, pigura bingkas = cepet, gelis bingkisan = wungkusan bingung = bingung membingungkan = bingungaké bini = bojo, istri, garwa bintang = lintang bintik-bintik = plenik-plenik bintil = bintul biola = biola, piyul birahi = brahi, birai biri-biri = wedhus gibas birit, ter~ = sipat kuping biru = biru bis, bus = bis bisa, dapat = bisa, saged bisa, racun = wisa, racun, upas bisan = bésan bisik = bisik, klesik berbisik = bisik-bisik dibisiki = dibisiki membisiki = mbisiki bising = bising, mbrenegi bisu = bisu membisu = meneng waé bisul = wudun, kukul bisulan, ber~ = wudunen, kukulen biting = biting bius, membius = mbius blangkon = blangkon blaster = pranakan, campuran bobok, tidur = bobo, turu, tilem, saré bobol, jebol = bobol, jebol, bedhah membobol = mbobol, njebol kebobolan = kemalingan bobot, berat =bobot, abot, awrat bobrok = rusak, bubrah, bibrah bocah = bocah, laré bocor = bocor, trocoh kebocoran = ketrocohan bodoh = bodho, goblok bodor = bsdut, dhagelan bogel, bugil = wuda blèj bogem mentah = jotos, anteman bogi, dhokar = dhokar, bèndhi bohong = apus, goroh, dora dibohongi = diapusi, digorohi membohongi = ngapusi, nggorohi bokong, pinggul = bokong boksen = tinju bol, jambu bol = jambu bol bola - bal bolak, mata - = mblalak bolak-balik = wira-wiri boleh = éntuk, olèh, angsal', pareng, kepareng memperbolehkan = ngidini, marengaken' bolong = bolong ber~~ = pating cromplong bolos = bolos bolot, mem~ = merban, mbebed bonceng = boncèng, nunut membonceng = mboncèng, nunut bondong, ber~~ = pating grombol boneka = bonéka, golèkan bong = bong, tukang supit bongkar = jebol, bongkar dibongkar = dijebol, dibongkar membongkar = njebol, mbongkar bongkok = bungkuk, wungkuk bongkot = bonggol bonsai = bonsé bongsor = bongsor, longgor bontot = ragil, wuragil bonus = presèn, persèn bonyok = bonyok, tatu bopeng = burik bopong, mem~ = bopong, mbopong bor = bor bordir = bordir, sulaman boreg = tanggungan borgol = kecrèk, blenggu borok = borok, korèng borong, mem~ = borong, mborong boros = boros, royal bosan = bosen, jelèh membosankan = mboseni, njelèhi botak = brundul, buthak botol = gendul boyongan = boyongan, pindhahan brangkas = lemari wesi buah = woh berbuah = awoh -buahan = woh-wohan -dad =susu, payudara -pelir = pringsilan -hati = kekasih -pinggang = ginjel buai, ayun = ayunan buaian = bandulan bual, membual = ndopok, ndobos, umuk buana = bawana, donya, bumi buang = guwang, bucal membuang = ngguwang, ngguwak -air besar = ngising, bebucal -air kecil = nguyuh -muka = mlèngos terbuang = kebuwang dibuang-buang = diguwak-guwak buas = galak, ringas buat, untuk = kanggo, kagem buat, cipta = gawé, damel buatan = gawéyan, damelan dibuat = digawé, dipundamel membuat = nggawé, ndamel buaya = baya, bajul bubar = bubar, bibar membubarkan = mbubaraké bubuk = bubuk bubungan = wuwungan bubue = bubur bubul = bubul bubut, cabut = bubut, mbubuti bubut, mesin = mesin bubut bucu, pojok = pojok budak = budhak, batur budek = budheg, jampeng budi pekerti = watak, budi pekerti buduk, kusta = budhug, kusta bufet = bufèt bugar, segar ~ = seger, bagas bugenfil = bugènfil buhuk = gondok buhul, simpul = bundhelan tali bui, penjara = buwi, kunjara buih = umpluk, unthuk berbuih = ngumpluk, ngunthuk bujang = bujang, legan membujang = mbujang

bujuk = ojok-ojok membujuk = ngojok-ojoki bujur, membujur = mujur buka = bukak, bikak dibuka =dibukak membuka = mbukak bukan = dudu, sanès bukit = punthuk, gumuk bukti = bukti membuktikan = mbuktèkaken terbukti = kabuktèn buku, kitab = buku, kitab membukukan = nyathet buku, ruas = ros bulan = rembulan, wulan bulan madu = bulan madu berbulan - = sasèn-sasèn bulanan = sasèn bulat = bunder bulatan = bunderan bulir = wuli, dhompol bulu = wulu bulu kening = alis bulu mata = idep berbulu = duwé wulu membului = mbubuti buluh, bambu = pring, deling bumbu = bumbu bumi = bantala, bumi mengebumikan = mendhem, ngubur, nyarèkaken bumiputra = wong pribumi bumbung = bumbung. lodhong buncis = buncis, boncis buncit = mblendhung bunda = ibu bundar = bunder bundel, bendel = bh~endhel bundel, simpul = bundhel, sindhetan bunga = kembang, sekar berbunga = ngembang mem~kan uang = nganakaké dhuwit bungkam = mingkem, bungkem bungkar = bongkar, rucat membongkar = mbungkar, mbongkar bungkil = bungkil bungkuk = wungkuk, busu membungkuk = mbungkuk bungkus = wungkus dibungkus = dibungkus membungkus = mbungkus bunglon = bunglon bungsil = bluluk bungsu = ragil, wuragil buntal, ikan buntal = iwak buntak buntet, buntu = buntet, bumpet bunting = meteng, mbobot buntu = buntet buntung = buntung buntut = buntut berbuntut = duwé buntut membuntuti = ngetitaké bunuh =pati dibunuh = dipatèni membunuh = matèni bunuh diri = nglalu bunyi = swara, uni, swanten dibunyikan = diunèkaké berbunyi = muni, nyuwara bunyi-bunyian = tetabuhan burai, terburai = mawur buram, suram = surem, bureng buras, memburas = ndopok, ndobos burik, bopeng = pilak, burik buronan = buronan, buron buru, berburu = oyak, mbebedhag terburu-buru = kesusu, kesesa buruh = buruh, kuli buruk = èlèk, ala, awon burung = manuk, peksi burut, hernia = ketedhun, kondor busa, buih = unthuk, umpluk berbusa = mumpluk, ngumpluk busana = busana, rasukan bustan, taman = taman, patamanan busuk = bosok busung = busung busur = gandhéwa buta = picek, wuta buta, raksasa = buta butak,keruh = buthek butir, sebutir = gelintir butuh = perlu, butuh, betah membutuhkan = mbutuhaké kebutuhan = kabutuhan butuh, zakar = peli, palanangan' butut = mangkak, lawas buyar = buyar, ambyar buyut = buyut

C

cabang = pang bercabang = ngepang cabe = lombok cabe rawit = lombok rawit cabe merah = lombonk abang cabik, robek = suwèk cabir = suwèk dawa cobar-cabir = pating sluwir cabul = cabul, rusuh, saru cabut = bedhol, bubut dicabut = dibedhol, dibubuti tercabut = kebedhol cacar = cacar cacat = cacat caci = pisuh, dhamprat dicaci = dipisuhi mencaci = misuhi, nyacad cacing = cacing cacingan = cacingan cadangan = sèrep, cadhangan cadar = krodhong cadas = wadhas cadik = katir cagak = cagak, saka, pal cahaya = cahya, sunar becahaya = sumunar, sumorot cair, encer = cuwèr, èncèr mencair = dadi èncèr cairkan dulu = èncèrké dhisik cakalang = iwak tongkol cakap, pintar = pinter bercakap- = omong-omong cakar = cakar, cèkèr dicakar = dicakar mencakar = nyakar, nggaruk cakep = bagus, nggantng cakra = cakra cakrawala = cakrawala, langit calo, makelar = calo, blantik calon = bakal, calon mencalonkan = nyalonaké cambang = godhèg, cambang cambuk = pecut, cemethi dicambuk = dipecut mencambuk = mecut camilan = camilan, mil-milan campa = macan lorèng campah = campah, kemba campak, buang = sebrat, kiprat dicampakkan = disebratké campak, sakit - = lara campak campur = campur, amor, awor bercampur = nyampur, ngamor dicampur = dicampur ikut campur = mèlu campur, umilu-umilu mencampur = nyampur, ngamor campuran = campuran campur aduk = campur bawur canai, gerinda = grénda canag = bendhé cancut, cawat = cawet canda = guyon, gojèg bercanda = geguyon, gojègan candi = candhi candu = candu, madat canggung = kikuk, éwuh cangking = nyangking cangkir = cangkir, cingkir cangklong = cangklong, oncé cangkok = cangkok mencangkok = nyangkok cangkokan = cangkokan cangkul = pacul dicangkul = dipacul mencangkul = macul cantelan = canthèlan mencantelkan = nyanthèlaké cantik = ayu, èlok, èdi pèni canting = canthing cantol = canthol kecantol = kecanthol cantrik = cantrik cantum, ter- = klebu, kamot cap = cap, mèrek capai, tercapai = tekan, katekan mencapai = tekan, dumugi capai, capek = liyu, kesel, sayah capak, remeh = sepélé, lirwa capil, topi = capil, caping capuk, bopeng = burik, bopèng cari = golèk, pados mencarikan = nggolèkaké mencari = nggolèki mencari-cari = golèk-golèk carter, men- = séwa, nyarter

cat = cèt mengecat = ngecèt catat = cathet dicatat = dicathet mencatat = nyathet catatan = cathetan catu = cathu, duman catur, sekak = catur, sekak catut, mencatut = ngelong catut, tang = catut, tang cawan = cawan, lèpèk cawat = cawet cebok, bercebok = cawik, céwok cebol = cébol, kunthèt cebur, kecebur = njegur, kejegur diceburkan = dijeguraké menceburkan = njeguraké tercebur = kejegur cecak = cecak cecap, men- = nyicipi, ngicipi cecer, ber-an = kècèr, kecècèran cecunguk = coro cedera, luka = tatu cegah = penging, penggak dicegah = dipenging, dipenggak mencegah = menging, menggak cegat = cegat, adhang dicegat = dicegat, diadhang mencegat = nyegat, ngadhang cekatan = trengginas, akas cekcok = grejegan, padu = regejegan, padudon, udur cekik = tekak, tekek dicekik = ditekak, ditekek mencekik = nekak cekok = men~i = cekok, nyekoki cekukan, makan = ceguken cekung, pipi = kempot cela, caci = paido, cacad, = paiben mencela = maido, nyacad celah-celah = selan, renggangan celak mata = celak bercelak = nganggo celak celaka = cilaka, apes kecelakaan = kacilakan mencelakakan = nyilakakaké celana = kathok, lancingan celas-celus = bludhas-bludhus celeng = cèlèng celengan = cèlèngan nyelengi = nyèlèngi celup = celup, wedel dicelupkan = dicelupaké mencelupkan = nyelupaké celurit = clurit celurut, tikus = tikus clurut, curut cemar, kotor = reged cemara = cemara cemas = was-was, sumelang cemberut = mrengut cembung = mblendhuk cemburu = sujana cemerlang = gemebyar cemeti = pecut cemooh, men~ = écé, ngécé cempaka = cempaka cempedak = cempedhak cemplung = cemplung, jegur dicemplungkan = dicemplungaké kecemplung = kecemplung men~kan = nyemplungaké cencang = iris, tugel, kethok mencencang = ngiris, nugel cendana = cendhana cendawan = jamur cenderung = ngeboti cendol = cèndhol cengang, ter~ = kamitenggengen cengar-cengir = cengar-cengir cengeng = gembèng cengkeh = cengkèh cengkeram = cekethem mencengkeram = nyekethem cengkerama = geguyon, gegojègan cengkerik = jangkrik cengkir = cengkir centeng = centhèng, mandhor cepat = cepet, enggal ceper, datar = rata, radin ceracau, men~ = nglindur cerah = padhang, njingglang cerai = pegat, pisah bercerai = pegatan. pisahan diceraikan = dipegat ceramah = sesorah

cerana = wadhah kinang cerca, maki = diunèk-unèkaké cerdik = pinter, sugih akal cerek, teko = cèrèt, téko cerewet = crèwèt ceria = sumringah cerih = ampas, sepah cerita = crita, cariyos ceriwis = criwis, sugih omong cermai = cremé cermat = premana, tliti cermin = pengilon bercermin = ngilo ceroboh = grusa-grusu, kasar cerobong = crobomg, pipa cerutu = srutu cespleng = cesplèng, mandi cetak = cétak encetak = nyétak cetek = cethèk, ora jero cibir, men~ = ngiwi-iwi, njudhir cicak = cecak cicil = cicil, angsur dicicil = dicicil, diangsur mencicil = nyicil, ngangsur cicip = incip, icip dicicipi = diincipi mencicipi = ngincipi cicit = canggah ciduk = cidhuk, nyidhuk cikar = cikar, grobak cilik, kecil = cilik, alit cina = cina, tionghwa cimplonhg = dadhu cincang = cacah mencincang = nyacah cincin = ali-ali, sesupé cinta = tresna, asmara bercintaan = dhemenan cipta = cipta diciptakan = diciptakaké menciptakan = nyiptakaké ciri, tanda = ciri, titèn citarasa = seléra cita-cita = gegayuhan cium = sun ambung, aras dicium = disun. diambung mencium = ngesun, ngambung cium-ciuman = ambung-ambungan tercium = ngganda ciut, menciut = saya cilik, ciut coba = coba, jajal\**dicoba = dicoba, dijajal mencoba =njajal, nyoba cobaan = pacoban percobaan = njajal. nyoba coba-coba = njajal, pisan-pisan cobek = lèmpèr, cowèk cocok, pas = cèples, cocok mencocokkan = nyocokaké cocok, tusuk = sujèn, sunduk codot = codhot cokelat = sokelat, soklat cokol, ber~ = lelungguhan colek, jawil = jawil,ndulit mencolek = njawil, ndulit colok, obor = obor, suluh colot, mencolot = mencolot, mlumpat colong, men~ = nyolong comberan = pecerèn, combèran comblang = germa, jomblang comot, dekil = reged, gluprut comot, men~ = njupuk compang-camping = rowak-rawèk condong = dhoyong congek = kopoken, budheg congkak = kumalungkung congkel = cukil, cukit mencongkel = nyukil, nyukit contoh = conto, tiru, tuladha dicontoh = diconto, ditiru mencontoh = nyonto contong = conthong copet = copèt, kutil dicopet = dicopèt, dikutil mencopet = nyopèt, ngutil kecopetan = kecopètan copot = coplok, copot cor = ngecor = cor, ngecor, ngecur corak = gambaran, gagrak corat-coret = orèk-orèk coret = corèk coreng = corèk coro. kecoa = coro corong = torong, corong cuaca = hawa

cubit = jiwit mencubit = njiwit cuci = kumbah, girah cuci baju = ngumbahi, nggirahi cuci beras = mususi cuci piring = asah-asah, = isah-isah cuci kaki = wisuh, wijik, wasuh cuci muka = raup, suryan cucu = putu, wayah bercucu = nduwé putu cucuk, paruh = cucuk cucur, ber~an = mbrebes mili cuil, mencuil = cuwil, nyuwil cuka = cokak cukai = cukai, pajeg cukil = cukil, cungkil cukong = cukong, bandar cukup = cukup, cekap mencukupi = nyukupi kecukupan = kacukupan cukur = cungkur, pangkas, = paras bercukur = nyukur, mangkas dicukur = dicukur cula = cula, sungu culas. licik = urik, srèi cuma, hanya = mung, namung cuma-cuma = gratis cumbu, bercumbu = sembranan, gojègan cumi-cumi = cumi-cumi cungkil = cukil cuplik = cuplik curam = njojrog, njuleg curang = urik curi = colong dicuri = dicolong mencuri = nyolong pencuri = maling, pandung kecurian = kemalingan curiga = sujana, jubriya dicurigai = dikira, disangka mencurigai = nyujanani cuti = perlop = prèi, cuti, perlop

D

dacin = dhacin, timbangan dada = dhadha, =jaja dadak, men- = dadakan, ujug-ujug dadali = alap-alap dadar, telur = dadar dadu = dhadhu dadung, tali - = dhadhung daerah = wewengkon, praja daftar = daptar, urutan mendaftarkan = ndaptaraké terdaftar = kecathet dagang = dagang, dodolan berdagang = dodolan, dagang dagangan = dagangan dagel = dhagel, banyol mendagel = ndhagel, mbanyol daging = daging dagu = janggut, kethekan dahaga - ngelak, salit dahak = riak daham = dhèhèm berdaham = ndhèhèm dahan = pang dahi = bathuk, palarapan dahi nonjol = bathuk nonong dhsyat = hébat dahulu = biyèn, rumiyin mendahului = ndhisiki pendahuluan = bebuka, wiwitan daki, kotoran = bolot, dhangkal daki, mendaki = manjat, mènèk dakon = dhakon, congklak daksina = kidul dakwa, tuduh = dakwa, tuduhan dalal = makelar, blantik dalam = jero, lebet kedalaman = jeroné pedalaman = dhaérah kepencil dalang = dhalang mendalang = ndhalang pedalangan = pedhalangan dalih = alesan dalil = dalil, panuntun dam = bendungan, wadhuk damai = tentrem damar, pelita = damar, obor, suluh damba(an) = pengarep-arep mendambakan = ngarep-arep dampar, terdampar = kandhas, kéntas damping = sandhing berdampingan = sesandhingan, mèpèt mendampingi = njèjèri, ngancani damprat, didamprat = dilabrak dan = lan, karo, kaliyan dana = dana, béa danau = tlaga, sendhang dandan = dandan, dandos berdandan = macak, ngadisalira mendadani = ndandani dandanan = dandanan dandang = dandang dangkal = cethèk dangau, gubuk = gubuk dansa = dhangsa dapat = olèh, éntuk, bisa, pikantuk, saged terdapat = ana pendapatan = olèh-olèhan kedapatan = ketemu, konangan dapur = pawon dara, perawan = prawan, kenya burung dara = dara darah = getih, rah, ludira berdarah = getihen darat = dharat mendarat = ndharat dari = saka, awit, saking

darimana = saka ngendi daripada = tinimbang darmawisata = piknik, nglèncèr darurat = gawat, kepeksa dasa = sepuluh dasar = dhasar, landhesan dasi = dhasi daster = dhaster datang = teka, rawuh berdatangan = padha teka kedatangan = ketekan pendatang = wong manca datar = rata dataran = lemah sing rata datuk = sesepuh, pinisepuh daun = godhong, ron berdaun = thukul godhong dayn-daunan = godhong-godhongan dawat, tinta = mangsi dawet, cendol = dhawet, cèndhol dayung = dhayung mendayung = ndhayung didayung = didhayung debar, ber- = dheg-dhegan debu = bledug, lebu, awu berdebu = nglebu dedak = dhedhak dedel, men- dhèdhèl, ndhèdhèl degil = bongol deham, ber- = dhèhèm dekam = dhekem dekan = dhékan dekap, men~ = ndhekep, sikep dekat = cedhak, caket, celak berdekatan = jèjèr mendekati = nyedhaki dekil = boloten, reged dekorasi = rerenggan delapan = wolu delik, men~ = mecicil, mentheleng delima = dlima delman = dhokar, andhong demam = adhem panas, mriang demi = dhemi demikian = mangkono, mangkéné, mangkana, mekaten demit = dhemit, sètan dempet = rapet, dhémpét berdempetan = èmpèt-èmpètan dempul = dhempul denda = dhendha, ukuman dendam = dhendham dendang, ber~ = nembang, ura-ura dendeng = dhèndhèng dengan = karo, kaliyan dengar = krungu, mireng mendengarkan = ngrungokaké didengarkan = dirungokaké pendengar = pamiyarsa dengki = srèu=i, drengki dengkul = dhengkul, jengku dengkur, men~ = ngorok dentum = gleger denyut, ber~ = keduten depa, sedepa = dhepa, sedhepa depak = nyèpak, nendhang depan = ngarep, ngajeng didepan = ing ngarep kedepan = mengarep depot = dhepot, warung cilik dera, men~ = sabet, nyabet derajat = drajat derai, ber~ = mbrebes deras = deres, santer derek = kèrèkan menderek = ngrèrèk deret = baris, larik berderet = lelarikan deretan = larikan, barisan derita = panandang menderita = nandang, sengsara penderitaan = kasangsaran

derma = derma, dana dermaga = dermaga dermawan = loma desa = désa, dhusun desah = klesik, lirih desak = dhesak, suk berdesakan = suk-sukan desas-desus = kabar angin desir, ber~ = sembribit (angin) destar = iket, udheng detail = jlimet, njelimet detektif = dhétèktif, resèrse detergen = dherjèn detik, sedetik = dhetik, sedhetik dewa = déwa dewasa = déwasa dewi = déwi di, pada = nèng, ing, wonten dia = dhèwèké dhèwèkné, piyambakipun diam = meneng, mèndel diam-diam = meneng-meneng mendiami = ngenggoni kediaman = omah, griya dian = tèplok, ublik diang, ber~ = garang, gegenèn diare = mèncrèt didih, men~ = umob didik = ajar mendidik = ngajari pendidikan = pawiyatan' diesel = dhisel diet = dhiét dik, adik = adhi, rayi dikau = kowé, panjenengan dikir = dikir dikit, sedikit = sithik, sekedhik diktat = dhiktat dikte = dhikté mendikte = ndhikté dinamit = dhinamit dinamo = dhinamo dinar = dhinar dines = dhines dinding = témbok dingin = adhem, anyes, asrep kedinginan = kadhemen dingklik = dhingklik dipan = dhipan, ambèn diploma = dhiploma, ijazah diri = awak, badan, salira dirinya = dhèwèké, awaké sendiri = dhéwé di sana = ing kana di sini = ing kéné doa = donga didoakan = didongakaké mendoakan = ndongakaké berdoa = ndonga dobel = dhobel, rangkep dobi = tukang, penatu dobol, bolong = bolong, bocor dobrak = mbobol, mbedhah dodol, kue - = dhodhol, jenang dokar = dhokar, andhong dokoh = liontin doktrin = dhoktrin domba = wedhus gibas domino = dhomino, gaplé dompet = dhompèt, slepèn donat = dhonat donatir = dhonatir, panderma dongak, men~ = ndhangak dongeng = dongèng dongkel = dhongkèl dongkrak = dhongkrak dongkol = mangkel donor darah = panyumbang getih dorong = surung didorong = disurung mendorong = nyurung dos, kardos = dhus, kardhus

dosa = dosa dosin = losin dot = dhot doyan = doyan, dhemen doyong = dhoyong, miring drama = lakon sedhih drum = tambur dua = loro, kalih jadi dua = dadi loro berduaan = sarimbit dua belas = rolas, kalih welas dua puluh = rongpuluh, kalih dasa dua puluh lima = selawé, selangkung dubur = silit, dhubur duel, tanding = gelut, tandhing duda = dhudha duduk = lungguh, lenggah, pinarak duga = kira, duga, nyana menduga = ngira, nduga diduga = dikira dugal = ndugal duha = duha duhur = lohor, dhuhur duit, uang = dhuwit, arta duka cita = susah, sungkawa dukuh = dhukuh, désa dukun = dhukun dukun beranak = dhukun bayi, praji dukung, men~ = sokong, bantu dul, dahulu = biyèn, dhisik didahului = didhisiki mendhului = ndhisiki dungu = goblok, bodho dunia = donya, jagad sedunia = sedonya, sejagad dupa = menyan, dupa pedupan = padupan durhaka = duraka durat = mutiara duri =eri berduri = ana eriné durian = durèn durjana = jahat dusta = ngapusi, goroh berdusta = ngapusi dusun = désa, kampung pedusunan = padésan duta = dhuta, utusan kedutaan = kedhutaan duyun, ber~~ = gerombol, ndlidir duyung, ikan duyung = duyung

E

ebi = èbi eceran = ècèran, kètèngan mengecer = ngècèr, ngètèng edan, gila = gendheng, édan edar = ubeng, ider mengedarkan = ngubengaké mengedari = ngubengi, ngiteri beredar = mubeng, ngalih-ngalih peredaran = mubengé edisi, terbitan = weton, edit, mengedit = mranata egrang = ègrang eja, mengeja = èja, ngèja ejan, mengejan = eden, ngeden ejek, mengejek = écé, ngécé ekonomis = gemi, ora boros ekor = buntut berekor = ana buntuté mengekor = ngetutaké, ngeloni eksamen = ujian, pandadaran eksem = èksém eksperimen = pacoban, jajalan ekspedisi = pangiriman barang eksposisi = pamèran ekspres = cepet, banter ekstra = èkstra, tambahan ekuator = katulistiwa elak, mengelak = éndha, ngéndhani elang = wulung, alap-alap elok = apik, èdipeni, saé elon, ngeloni = mihak, ngéloni

elus, mengelus = elus, ngelus dielus-elus = dielus-elus emak, ibu = embok, biyung emas, mas = emas, jené, kencana embah = simbah, eyang embak, mbakyu = mbak, mbakyu embel-embel = èmbèl-èmbèl ember = èmbèr embun = mbun emis, pengemis = wong ngemis, kéré emong, ngemong = emong, momong emosi = émosi, pangrasa empal = empal empang, kolam = blumbang empas, hempas = sebrat, kipat dihempaskan = dikipataké menghempaskan = ngipataké empat = papat, sekawan empat belas = patbelas, sekawan welas empat puluh = patang puluh, sekawan dasa berempat = wong papat perempatan = prapatan seperempat = seprapat, sapro sekawan empedu = peru empela = rempela empelas = amplas, amril emper = èmpèr, tritisan emping = emping empuk = empuk empulur = gabus enak = énak, sedhep, eco seenaknya = sak énaké mengenakkan = ngepénakaké keenakan = kesenengen enam = enem berenam = jumlahé enem enam belas = nembelas enam puluh = sewidak

enau = enau encer = cuwèr encok = éncok, rématik endap(an) = enep, enepan mengendapkan = menepaké endap, mengendap = ndingkik engah, terengah = krenggosan enggan = wegah, éwuh engkau = kowé, penjenengan engkol = éngkol engkong = embah, éyang engsel = èngsèl enom = enom, anom entah = embuh, duka entar, sebentar = mengko, mangké entas, mengentas = ngentas enteng = ènthèng, rèmèh enyah = lunga, minggat mengenyahkan = nundhung, nggusah eram = angrem mengerami = ngangremi erang, mengerami = ngangremi erang, meng~ = sambat, ngirih erat, ketat = kenceng ereksi = ngaceng eret, seret = gèrèt ercis = kacang kapri eru = cemara es = ès esa, tunggal = èsa, tunggal esah, sah = sah, absah esok = sésuk, mbénjing keesokannya = ésuké etika = subasita eyel, mengeyel = ngèyèl

F

• faedah = guna, piguna
• faham = faham, paham
• fajar = bang-bang wétan
• fakir muskin = fakir-miskin
• fakta = fakta, kanyatan
• faktur = paktur
• fakultas = fakultas
• famili = pamili, Kulawarga
• fana = ora langgeng
• fanatik = panatik
• faraj, farji = parji, gawuk, turuk
• farak = béda, séjé, Bènten
• fardu, wajib = wajib, kudu, Kedah
• farmasi = farmasi
• fasih = fasih, apal
• fasilitas = kalonggaran
• fatihah = patèkah
• fatwa = patwa, naséhat
• feodal = pèodal
• fertil = subur
• film = filem, pèlem
• filsafat = palsapah
• filter = saringan
• finis = finis, pungkasan
• firasat = firasat, glagat
• firdaus = suwarga, firdaus
• firman = firman, sabda
• fisik = wadhag, jasmani
• fitnah = pitenah, Cidra
• formal = resmi, formal
• formulir = formulir, blangko
• foto = potrèt
• foya-foya = royal
• frustasi = kuciwa
• fulus = dhuwit, Arta
• fungsi = kalungguhan
  • berfungsi = migunani

G

gabah = gabah gabuk, hampa = ora isi gabung = kumpul, campur gabus = gabus gada = gada gadai = gadhé gadang, ber- = lèk-lèkan gading = gadhing gadis = prawan, kenya gado-gado = gadho-gadho gaduh, ramai = ribut, ramé gadung = gadhung gadungan = gadhungan gagah = gagah, rosa gagah berani = kendel banget digagahi = dirudapeksa gagak = gagak gagal = gagal, wurung menggagalkan = nggagalaké gagang pisau = garan peso gagap = blekak-bleku gagasan = gagasan gagu, bisu = bisu gajah = gajah, liman gaji, upah = upah, bayaran gajih, lemak = gajih gak,enggak = ora, mboten galah = gèntèr sepenggalah = sadawaning gèntèr galak = galak, sereng galengan = galengan gali = dhudhuk, kedhuk menggali = ndhudhuk galian = dhudhukan, kedhukan galib = lumrah, kaprah bambar = gambar menggambar = nggambar bergambar = mawa gambar menggambarkan = nggambaraké tergambar = kagambar, kabayang gambir = gambir gamblang = gamblang gamis = keméja, hèm gampang = gampang, """gampil""" gampar = keplak menggampar = ngeplak gandeng = gandhèng bergandengan = gegandhèngan gandum, terigu = trigu gang, lorong = gang, lurung ganggang = ganggeng ganggu = godha diganggu = digodha mengganggu = ngganggu, nggodha terganggu = kaganggu gangguan = gangguan, alangan ganjal = ganjel mengganjal = ngganjel ganjaran = ganjaran, piwales ganti = ganti, ijol, gantos mengganti = ngganti, Nggantos menggantikan = nggentèni bergantian = genti-gentèn pengganti = sing ngggentèni gantung = canthèl, gantung menggantung = nggantung digantung = digantung gantungan = cantholan gapai, raih = ranggèh menggapai = ngranggèh

gaplek = gaplèk gapura = gapura, sekèthèng garam = uyah, sarem garang = galak garansi = tanggungan garap = garap menggarap = nggarap garapan = garapan gardu = gardhu, cakruk gari = blenggu, kecrèk digari = diblenggu menggari = mblenggu garis = garis menggaris = nggaris penggaris = garisan garpu = porok, garpu garuk = garuk, kukur digaruk = digaruk, dikukur garuk-garuk = kukur-kukur gatal = gatel gaul = srawung bergaul = sesrawungan menggauli = nyanggama gaun = rok gaung = kumandang gawat = gawat, drawasi gedor = ndhodhog gedung = gedhong gegabah = grusa-grusu gejala = tandha = tandha gelagapan = glagepan gelagat = glagat gelanggang = glanggang gelap = peteng gelap gulita = peteng ndhedhet gelar = gelar, sesebutan bergelar = duwé gelar meng- tikar = nggelar klasa gelas = gelas geledah = glédhah geledek = bledhèk, gludhuk geleng = gèdhèk geliat, meng- = olèt, ngulèt gelincir, ter- = plèsèt, keplèsèt gelisah = bingung, ora jenak, ora jenjem gelombang = ombak, alun gema = kumandhang bergema = ngumandhang gemar = seneng, remen kegemaran = kesenengan gemas, jengkel = gemes, jèngkèl gembala = bocah angon menggembala = angon, ngengon gembira = bungah, bingah bergembira = seneng-seneng, suka-suka menggembirakan = nyenengaké gembok = gembok menggembok = nggembok gemerlap = kerlip gemerlapan = pating kerlip gemetar = gemeter gemilang = gumilang, suminar gempa = lindhu gempar = gègèr gemuk (awak) = lemu kegemukan = kelemon gemuk (oli) = gemuk genang = leb, mambeng tergenang = keleban menggenangi = ngelebi genap = ganep, genep gendang = kendhang

gendong = géndhong menggendong = nggéndhong genggam = gegem, kepel digenggam = digegem, dikepel menggenggam = nggegem, ngepel segenggam = sakgegem, sakepel gentar = wedi. kedher gentayangan = bentayangan genteng = gendhèng genting/gawat = mbebayani gentong = genthong gepeng = gèpèng gerah = sumuk, gerah geraham = bam, geraham gerak = obah, polah geranat = granat gerbang, gapura = gapura gereja = gréja geregetan = gregeten gerendel = grèndhèl gergaji = graji gerimis = grimis menggergaji = nggraji gerhana = grahana gerobak = grobag gerombol = grombol menggerombol = nggrombol gertak = getak gerutu = grundhel menggerutu = nggrundhel getah = tlutuh giat = sregeb gigi = untu, waja gigit = cokot, brakot digigit = dicokot menggigit = nyokot gila = édan, gendheng tergila-gila = kédanan gila-gilaan = édan-édanan gilas = giles ginjal = ginjel gitu, begitu = ngono, mengkono giur, tergiur = péngin, kepéngin goda = ganggu, godha digoda = diganggu, dogodha menggoda = ngganggu, nggodha terganggu = kaganggu, kagodha goadan = godhan, gangguan godog, rebus = gaodhog digodog = digodhog menggodog = nggodhog gonggong = jegog gonggongan = jegogan menggaonggong = njegog gonta-ganti = genti-gentèn goreng, menggoreng = gorèng, nggorèng penggorengan = wajan gua = guwa gubuk = gubug gudang = gudhang gula = gula, gendhis gulai = gulé guna = guna, kanggo dgunakan = dienggo berguna = kanggo, ana gunané, migunani menggunakan = nggunakaké gurita = grita guru = guru perguruan = sekolahan berguru = meguru gurun = gurun gurun pasir = segara wedhi

H

habis = entèk, telas dihabiskan = dientèkaké menghabisi = mungkasi menghabiskan = ngrampungaké penghabisan = pungkasan kehabisan = kentèkan hablur = jendhelan hadang = adhang, cegat menghadang = ngadhang, nyegat hadap = adhep menghadap = ngadhep menghadapi = ngadhepi dihadapkan = diadhepaké berhadapan = arep=arepan terhadap = marang hadiah = hadhiah, ganjaran berhadiah = ana hadhiahé hadir = ana, teka, wonten hadirin = para rawuh menghadiri = nekani, ngrawuhi hafal = apal menghafalkan == ngapalaké hafalan = apalan hai = hé, é haid = haid, nggarap sari hajar, dihajar = digebug hajat = kajat, niyat berhajat = duwé kajat hajatan = kajatan hajat besar = ngising, bobotan hajat kecil = nguyuh, tetoyan haji = kaji hak, wewenang = hak hak sepatu = tungkak sepatu hakikat = hakèkat hakiki = bener, sabeneré hakim = hakim menghakimi = mutusi prakara hal = hal, bab, prakara halal = halal, kalal, sah menghalalkan = ngalalaké halaman, rumah = latar, pekarangan halaman, buku = kaca (buku) halang = alang menghalangi = ngalangi halangan = alangan terhalang = kepalang, kalingan halau = gusah dihalau = digusah menghalau = nggusah halilintar = kilat, thathit halimun = kabut, pedhut halte = halte haluan = ancas, tujuan sehaluan = setujuan, seancas halus = alus hama = ama hamil = meteng, mbobot, ngandhut hampa = kothong, gabug hampir = mèh hampir-hampir = mèh waé menghampiri = nyedhaki hancur = ajur, remuk, lebur handuk = andhuk hangat = anget hangus = gosong hantam = antem, jotos hantu = memedi, dhemit

hanya = mung, namung hanyut = kéntir, kèli hapus = busek, busak harap = karep mengharap = ngarepaké harapan = angen-angen harga = rega dihargai = diregani menghargai = ngregani penghargaan = pakurmatan hari = dina, dinten hari raya = riyaya, bada, riyadi harian = padinan, saben dina seharian=sedina muput sehari-hari=saben dina harimau=macan harta=bandha, kaya berharta=sugih haru, iba=trenyuh mengharukan=nrenyuhaké terharu=trenyuh harum=wangi harum-haruman=wewangèn, ambon-ambon harus=kudu, kedah diharuskan = dikudokaké seharusnya = kuduné, kedahipun hasil = asil, kasil berhasil = kasil, kasembadan hasilnya = kasilé, kasilipun menghasilkan = ngasilaké hati = ati, kalbu hati-hati = ati-ati memperhatikan = nggatèkaké perhatian = kawigatèn buah hati = kekasih, dhemenan haus = ngelak kehausan = ngelak banget hemat = irit, gemi berhemat = ngirit, gemi penghematan = pengiritan hendak = arep, nedya kehendak sendiri = karepé dhéwé menghendaki = kapéngin hendaknya = kuduné henti = mandheg, lèrèn perhentian = ndheg-ndegan dihentikan = dindhegaké berhenti = mandheg terhenti = kandheg heran = gumun mengherankan = nggumunaké terheran-heran = gumun banget hewan = kéwan, sato hias = macak, rias, paès dihiasi = diriasi, dipacaki berhias = dandan, macak penghias = tukang paès perhiasan = gramèn hibur = lipur menghibur = nglipur hiburan = tontonan terhibur = kelipur hidang = cawis dihidangkan = dicawisaké hidangan = suguhan menghidangkan = nyuguhaké

hidung = irung, grana hidup = urip dihidupkan = diuripaké menghidupkan = nguripaké penghidupan = panguripan kehidupan = uripé hijau = ijo hijau daun = ijo godhong hijau tua = ijo tuwa hijau muda = ijo enom kehijauan = semu ijo hikayat = dongèng, babad hilang = ilang dihilangkan = diilangaké menghilang = ngilang kehilangan = kélangan hilang muka = kisinan hilir = ilir hilir mudik = wira-wiri himpit = pèpèt himpun = timbun, kumpul dihimpun = ditimbun berhimpun = ngumpul, nglumpuk hina = ina, asor, nistha menghina = ngina hindar = éndha menghindar = ngéndhani terhindar (dari) = luput (saka) hingga = nganti, ngantos hinggap = ménclok, méncok dihinggapi = diéncloki menghinggapi = ngéncoki hirau = gati, anggep dihiraukan = digatèkaké menghiraukan = nggatèkaké, mraduli hirup = serot dihirup = diserot menghirup = nyerot hisap = sedhot, isep, cecep menghisap air = nyedhot banyu menghisap madu = nyecep madu hitam = ireng, cemeng hitung = étung, wilang dihitung = diétung, diwilang menghitung = ngétung, milang terhitung = kaétung hitungan = étungan hiu, ikan hiu = iwak hiyu hujan = udan, jawah musim hujan = usum udan, rendheng dihujani = diudani kehujanan = kodanan hukum = hukum dihukum = dikunjara menghukum = ngukum hukuman = ukuman hulu (sungai) = ulu huni, menghuni = manggon. manggoni dihuni = dienggoni penghuni = sing manggoni huruf = aksara hutan = alas, wana hutang = utang

I

• ia, iya = iya, inggih, injih
  • mengiakan = ngiyani, mbeneraké
• ia, dia = dhèwèké
• ialah = iya kuwi, yaiku, yakuwi
• iba = mesakaké
  • beriba-iba = nrenyuhaké
• ibadat = ibadah
  • beribadat = ngibadah
• ibarat = umpama
  • mengibaratkan = ngibarataké
• iblis = dhemit, sétan
• ibu = ibu, biyung ,emak
  • beribu = nduwé ibu
  • ibu tiri = ibu kuwalon
  • ibu jari = jempol
• idap, mengidap = nandang lara
• igau = nglindur
• ijuk = duk
• ihwal = bab
• ikan = iwak
• iklim = iklim, mangsa
• ikut = mèlu, ndhèrèk
• ilalang = alang-alang
• ilegal = ora sah
• ilmiah = miturut ngèlmu
• ilmu = ilmu, èlmu, kawruh, sesurupan. ngèlmu
• inap = inep
  • menginap = nginep
  • penginapan = panginepan
• incar = incer
  • diincar = diincer
  • mengincar = ngincer
• indah = éndah, apik, pèni
  • keindahan = kaéndahan
• induk-babon
• industri = indhustri, pabrik
• informasi = pawarta, kabar
• ingat = kélingan, éling
  • ingatan = sing diélingi
  • diingatkan = diélingaké
  • mengingat = ngéling-éling
• mengingatkan = ngélingaké
  • memperingati = mèngeti
  • peringatan = pepéling
• ingin = kepéngin, karep
  • diinginkan = dipéngini, digadhang
  • menginginkan = kepéngin, ngesiri
  • keinginan = kekarepan
• inkar = mblénjani
• ingu, pelihara = ingu
• ingus = umbel
  • ingusan = umbelen (bocah cilik)
• ini = iki, niki
  • kesini = réné,mriki
• injak = idak
  • diinjak-injak = diidak-idak
• menginjak = ngidak
  • terinjak = kepidak
• insaf = insap

J

• jabal, menjabal = ngrampas, mbégal
• jabang bayi = jabang bayi
• jabar, menjabarkan = nerangaké
• jabat, menjabat = nyekel gawéan, mengku jabatan
• jabatan = jabatan
• jabat tangan = salaman
• jadah = jadah
• jadi = dadi, dados
  • jadi-jadian = gawéan
  • kejadian = kedadéan
  • menjadikan = ndadèkaké
  • menjadi-jadi = saya ndadi
  • terjadi = kedadèn

K

Ka'bah = kakbah kabar = kabar, warta dikabarkan = dikabaraké kabarnya = kabaré mengabarkan = ngabaraké kabin = kamar ing kapal kabul = kabul, idin, éntuk dikabulkan = diidini, dituruti mengabulkan = ngidini, nuruti terkabul = kasembadan Kabung, ber- = kesusahan, kepatèn kabur (lari) = minggat kabut = pedhut, ampak-ampak kaca = kaca, pengilon berkaca = ngilo kacamata = tésmak, kacamata berkacamata = nganggo kacamata kacak pinggang = malang kerik kacang = kacang kacang ijo = kacang ijo, kacang ijem kacang tanah = kacang brol kacang panjang = kacang lanjaran kacapiring = ceplok piring kacau = kisruh, semrawut kadal = kadhal kadang = kadhang

kafilah = rombongan kafir = kapir kaget = kagèt kagum = gumun kaidah = paugeran kain = gombal kait = canthèl kais = golèk kakak = kaka, raka, kakang kakao (buah) : soklat kala = kala, wayah, wektu kalah = kalah, asor, kawon kalap = nekad kamar = kamar kamar pribadi = senthong kambing = wedhus kami = kula seday Kamis = Kemis kamu = kowe, panjenengan kamus = bausastra kanak = bocah cilik kanal = kanal kanan = tengen kandang = kandhang kandas = kangsrah kandidat = calon, mèh dadi kandung = emu, andhet mengandung (hamil) = ngandhet, meteng, mbobot mengandung air = ngemu banyu mengandung racun = ngemu wisa kanibal = mangan sak padha-padha kau = kowé, panjenengan kaum = warga kira-kira = watara, kira-kira

L

• laba, untung = bathi, untung
• laba-laba = kemangga, kalamangga
• labil = goyang, obah-obah
• labrak = labrak, nglabrak, nglurug
• labu = labu
• labuh = labuh
  • pelabuhan = plabuhan, bandhar
• labur, melabur = nglabur
• lacak = selidhik, ngudi
  • dilacak = dilacak, diudi
  • melacak = ngudi, nglacak
• laci = laci, sorogan
• lacur = lonthé, palanyahan
  • melacur = nglonthé
• lada = mrica
• ladam = tapel jaran
• ladang = tegalan
• lading =lading, péso
• laga, berlaga = tarung
• lagak = lagak, aksi, tingkah
• lagi = manèh, malih (K)
  • lagi pula = apa manèh
  • selagi = pas, mumpung
• lagu = tembang, gendhing
  • melagukan = nembang
• lahan = tegalan, lemah, palemahan
• lahang = legèn, tuwak
• lahap = dhokoh, dremba
• lahar = lahar, ladhu
• lahir = lair
  • melahirkan = nglairaké, babaran
  • kelahiran = klairan
• laik, layak = pantes, patut
• lain = liya, séjé, bènten (K)
  • lain-lain = béda², liya-liya
  • selain = saliyané
• laju, melaju = cepet, banter
• laki-laki = lanang, jaler(K)
  • laknat = sepata
  • melaknat = nyepatani
• lakon = lakon, lampah(K)
• laksa = leksa (10.000)
• laku = payu, pajeng
  • kelakuan = tingkah polah, tumindak (K)
  • dilakukan = dilakoni
• lalap = lalab
• lalat = laler
• lalu = liwat, langkung(K)
  • selalu = tansah, mesti, terus-terusan
  • terlalu = kebangeten
  • melalui = ngliwati
  • lalu-lalang = wara-wiri
  • lalu lintas = lalu lintas
• lama = lawas, suwé, dangu (K)
  • lama-kelamaan = suwé-suwé, dangu-dangu (K)
  • kelamaan = kesuwèn, kedangon (K)
• lamar = lamar
  • melamar = nglamar
  • lamaran = lamaran
• lambai = awé
  • melambai = ngawé
• lamban = rindhik
• lambang = tetenger, lambang
• lambat = rindhik, alon
  • terlambat = telat, kasèp
  • lambat-laun = suwé-suwé, saya suwé
• lambung, perut = weteng
• lampau = wis kliwat
  • dilampaui = diliwati
  • masa lampau = mangsa kapungkur
• lanjut = terus, lajeng (K)
  • melanjutkan = nerusaké, nglajengaken (K)
  • selanjutnya = saterusé
  • lanjut usia = tuwa, sepuh (K)
• lantai = jogan, mestèr
• lapar = luwé
  • kelaparan =keluwèn
• lapor = lapur, wadul
• lapuk = gapuk
• larang = penggak
  • melarang = menggak
  • larangan = wewaler
  • terlarang = kawaler
• lari = lumayu, mlajar
• laskar = laskar, wadyabala
• lauk = lawuh
• laut =segara
• lawan = mungsuh
• layak = pantes, patut
• layu = alum
• lebah = tawon
• lebat = mbiyet (tumrap woh-wohan), deres (udan), ngrembuyung (godhong), ketel (rambut)
• lebih = luwih, punjul, langkung
• ledak = jeblug
  • meledak = njeblug, mbledhos
  • ledakan = jeblugan
• leher = gulu
• lekat = raket
  • melekat = kraket
• lekas = cepet, gagé, énggal (K)
• lelah = kesel, sayah (K)
• lelaki = lanang, jaler (K)
• lelap = angler
• lemak = gajih
• lempar = balang, sawat
• letak = panggon, papan
  • terletak = manggon
  • diletakkan = disèlèhaké
• luap = lubèr
• luar = jaba
  • diluar = njaba
  • luar negeri = jaban rangkah
  • luar-dalam = jaba-jero
  • keluar = metu, medal (K)
• luas = jembar, amba, wiyar (K)

M

• maaf = apura, pangapura,apunten, pangapunten
  • dimaafkan = diapura
• mabuk = mendem, mabuk
• macam = werna, rupa, modhèl
  • bermacam-macam = rupa-rupa, werna-werna
• madat = candu
• madu = madu
• madu, selir = maru
  • dimadu = dimaru

magang = magang, calon

• magnet = wesi sembrani
• mahal = larang, awis
  • dimahalkan = dilarangaké
  • kemahalan = kelarangen
• mahar = pitukon, mas kawin
• mahir = pinter, wasis
• main = dolan
  • bermain = dolanan
• makam = pasaréan
• makan = mangan, maem, nedha, dhahar
• makin = saya
• malam = bengi, ratri
• malas = wegah,kesèt
  • baru malas = lagi wegah
  • anak malas = bocah kesèt, bocah wegahan
• maling = maling, durjana, duratmaka
• malu = isin

N

• Naas = apes
• Nafas = ambekan
• Negara = negara
• Neraka = nraka
• Nestapa = sedih
• Naik = munggah
• Najis = najis, khadas
• Nakal = ndablek
• Nama = jeneng, asma
• Nampak = ketok
• Napas = ambekan
• Nasi = sega
• Nasib = nasib
• Nenek = nyai
• Nikah = rabi
• Nilai = biji
• Nisan = patok, kijing
• Nostalgia = klangenan
• Nyaman = enak
• Nyamuk = lamuk
• Nyaris = ameh

O

• Obeng = drèi
• Obor = obor
• Omel = dumel
  • mengomel = nggedumel
• Onak = eri
• Ongkos = béa
• Ongok = gendheng
• Oom = pak cilik, paman
• Orang = wong
• Orang-orangan = wong-wongan
• Orok = bayi
• Otak = utek

P

pabean = pabéan pacar, kekasih = pacangan berpacaran = yang-yangan, sir-siran pace = pacé paceklik = paceklik pacet = pacet, lintah pacu, balap = balap pacuan kuda = balapan jaran pacul = pacul pada, kepada = ing, nyang, katur daripada = tinimbang, ketimbang padamu = kanggomu padahal = sakjané, mangka (kamangka) padam = mati memadamkan = nyirep padat = padhet padi = pari, pantun pagar = pager pagi = ésuk paha = pupu pajak = pajek pakaian = sandhangan, rasukan panjat = pènèk pantai = pesisir pantas = pantes, cocog papan = blabak parang = golok, kléwang parap = tapak asma parau = serak partai = parté pasar = pasar, peken patung = reca payung = payung, songsong

pedagang = sodhagar pedih = perih pegawai = pegawé pelangi = kluwung pelihara = ingu, opèn pelipis = pilingan peluit = sempritan pelupuk mata = tlapukan mata penting = penting, wigati, wigatos penuh = kebak pena = pèn pendek = cendhak penuh = kebak memenuhi = ngebaki sepenuhnya = sautuhé pepatah = paribasan perahu = prau perempuan = wadon, putri pergi = lunga, tindak bepergian = lelungan, tindakan peristiwa = kedadéyan, prastawa, kedadosan perlu = perlu, butuh, betah diperlukan = diperlokaké, dipunbetahaken memerlukan = merlokaké, mbetahaken keperluan = kabutuhan pernah = tau, naté pesantren = pesantrèn pesawat = montor mabur peta = péta petuah = pitutur petunjuk = pituduh, pitedah piara = ingu piaraan = ingon-ingon pidato = sesorah, pidhato pikir = pikir, penggalih berpikir = mikir, menggalih memikirkan = mikiraké pindah = pindhah, ngalih dipindahkan = dipindhahaké

pinggang = bangkèkan, boyol bertolak-pinggang = malang kerik, methènthèng buah pinggang = ginjel ikat pinggang = sabuk, setut, paningset pinjam = silih, ampil dipinjam = disilih meminjam = nyilih, ngampil pinta = jaluk, suwun diminta = dijaluk, disuwun meminta = njaluk, nyuwun pintu = lawang, kori pisang = gedhang pisau = lading, péso pohon = 1jaluk, suwun, 2wit memohon = njaluk, nyuwun pohon-pohonan = wit-witan polisi = pulisi prosa = gancaran pulang = bali, mulih, kondur berpulang = tilar donya pulau = pulo kepulauan = kapuloan punah = cures puyuh (manuk) = gemak (wadon), bencé (lanang) pingsan = semaput

R

Raba = grayah, grayang, grèmèng Rabat = rabat Rabies = rabiès Rabu = Rebo Racik = Racik Racun = racun, wisa Radio = radhio Raga = awak Ragam = warna, werna Ragu-ragu = gojag-gajeg Raja = raja, ratu, nalendra Rajab = Rejeb Rajin = sregep Rajut = ngrajut Rakit = gotekan Rakus = nggrangsang Ramah = alus Ramai = ramé Rambat = rambat Rambut = rambut, rikma Rangkai = roncé Rangkap = rangkep Rangkul rangkul Rantai = ranté Ranting = pang Rapat = rapet Rapuh = gapuk Rasa = rasa, raos Rata = rata

Ratu = ratu Ratus = atus Rayap = rangas Rekah = mlethek. bengkah Rekan = kanca, rencang Rekat = kantil, kraket Rekayasa = ngapusi, rékadaya Rela = lila Remaja = nom Remang = rada peteng Remas = remes Rendah = cendék Rendam = kungkum Renggang = renggang Resap = resep Respek = kurmat Restu = pangèstu Retak = benthèt Riam = curug, grojogan Riang = seneng Rias = pacak, paés Rimbun = rungkut Rindang = éyub, édhum Rintang = alang Roboh = rubuh, ambruk Roda = rodha Rona = rupa Rontok = gogrok Rosok = rongsok

Rua = jembar, amba Ruah = okèh Ruang = wahana, sasana Ruas = ros Rukun = rukun, guyub Rumah = omah, griya Rumit = njlimet Rumpun = dhapuran Rumput = suket Runcing = lancip Runding = rembug Rupa = rupa Rusak = amoh Ruwet = ruwet, bundhet

S

• Setuju = sarujuk
• Sudah = sampun

U

• Uang = dhuwit
• Uap = kukus
• Uban = uwan
• Uber = uber
• Ubi = uwi
  • Ubi jalar = téla pendhem
  • Ubi kayu = bodin, bolèt, jéndal, pohong, téla
• Ubin = jubin
• Ubur-ubur = undur-undur
• Ucap = ucap
• Udang = urang
• Udel = puser
• Udik = kampung, désa
• Ujar = omong, ngendika
• Uji = coba, tètèr
  • ujian = pacoban
  • menguji = nètèr, nyoba
  • diuji = ditètèr
• Ujung = pucuk
• Ukir = ukir
• Ukur = ukur
• Ulah = polah-tingkah
• Ulama = ngulama, panatagama
• Ulang = bali, ambal
  • Ulangan = nbalèni, ngambali
  • Ulang tahun = ambal warsa
  • Ulang-alik = wolak-walik
• Ular = ula, sawer
• Ulat = uler
• Ulir = ulir
• Ultra = kléwat, luwih, langkung
• Ulung = peng-pengan
• Umat = umat
• Umbi = uwi (deleng uga: ubi)
• Umpama = upama
• Umur = umur, yuswa
• Undang = ulem
  • Undang-undang = paugeran
  • Undangan = uleman
  • Mengundang = ngulemi
• Undi = undhi
• Undur = mundur
• Unggah = unggah
• Unggul = jaya, menang, pinunjul
• Ungkap = buka, singkap
• Unta = onta
• Untuk = kanggo, kagem
• Untung = bathi, beja
  • keuntungan = bathi
  • untung jualan = bathi dodolan
  • beruntung = beja
• Upah = opah
• Upaya = upaya
• Upeti = pajek, pengareng-areng
• Urap = lalapan
• Uring = nesu
• Urung = wurung
• Urut= urut
• Urus = urus
• Urusan = babagan, perkara
• Usada = usada, obat
• Usaha = upaya
• Usang = lawas
• Usia = umur, yuswa
• Usik = ganggu, goda
• Usil = polah
• Usul = usul
• Usung = usung, gawa, asta
• Usut = telisir
• Utak-atik = othak-athik
• Utama = utama
• Utang = utang
• Utara = lor
• Utas = klèwèr
  • seutas tali = sak klèwèr tali
• Utus = utus, duta
• Uzur = tua banget

Sumber

1. Kamus Indonesia - Daerah Jawa, Bali, Sunda, Madur, Sugiarto, dkk, PT Gramedia Pustaka Utama, 2007
2. Kamus Basa Jawa (Bausastra Jawa), Tim Penyusun Balai Bahasa Yogyakarta, Penerbit Kanisius, 2001. ISBN 979-672-990-3
3. Kamus Lengkap Bahasa Jawa, S.A. Mangunsuwito, CV Yrama Widya, 2002. ISBN 979-543-072-6